Στην συστηματική καταγραφή της βιομηχανικής κληρονομιάς της Δωδεκανήσου θα προχωρήσει η Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου, σε συνεργασία με το ΤΕΕ – Τμήμα Δωδεκανήσου.
Η πρωτοβουλία της Περιφέρειας να καταγράψει με τρόπο ολοκληρωμένο ένα σημαντικό κομμάτι της ιστορίας της Δωδεκανήσου, θα υλοποιηθεί μέσω Προγραμματικής Σύμβασης με το ΤΕΕ – Τμήμα Δωδεκανήσου, την οποία ενέκρινε το Περιφερειακό Συμβούλιο στην τελευταία του συνεδρίαση, στις 28 Ιουλίου 2015.
Ο «σπόρος» αυτής της ιδέας έπεσε πριν από χρόνια, στο τριήμερο συνέδριο με τίτλο «H Βιομηχανική Κληρονομιά της Δωδεκανήσου» που συνδιοργάνωσαν το ΤΕΕ τμ. Δωδ/σου, το Επιμελητήριο Δωδ/σου και η ΤΕΔΚ Δωδ/σου, τον Σεπτέμβριο του 2008 στη Ρόδο.
Εκεί παρουσιάσθηκε το ιστορικό πλαίσιο στο οποίο αναπτύχθηκε η βιομηχανία στη Ρόδο και στα Δωδεκάνησα, καθώς και το κτηριακό δυναμικό που απαρτίζει τη βιομηχανική κληρονομιά των χρόνων της Ιταλοκρατίας. Ιδιαίτερη αναφορά έγινε στην βιομηχανική ζώνη «Κόβα» της πόλεως Ρόδου και στο πολιτιστικό περιεχόμενο της περιοχής αυτής, παρουσιάζοντας μνημεία και αρχιτεκτονικά σύνολα από όλες τις χρονικές περιόδους.
Έμφαση δόθηκε στα βιομηχανικά συγκροτήματα. Ανακλήθηκαν μνήμες από βιομηχανίες που σήμερα τα κτήρια τους δεν υφίστανται πλέον, αλλά και παραδοσιακά επαγγέλματα που συρρικνώνονται και απομακρύνονται από τη συγκεκριμένη περιοχή, όπως οι τεχνίτες καραβομαραγκοί.
Παρουσιάσθηκαν επίσης βιομηχανικές εγκαταστάσεις που βρίσκονται στα υπόλοιπα Δωδεκάνησα, με ιδιαίτερες αναφορές στην Κω, Κάλυμνο, Λέρο, Σύμη καθώς και οι προοπτικές αποκατάστασης και ανάδειξής τους.
Η εποχή της αποβιομηχάνισης άρχισε κυρίως από τα τέλη της δεκαετίας του ’70 και ολοκληρώθηκε στις δεκαετίες του ’80 και ’90, οπότε και ανοίχθηκε ο δημόσιος διάλογος για την επανάχρηση του αντίστοιχου κτιριακού πλούτου και η ένταξή τους στις νέες συνθήκες.
Για το νομό Δωδεκανήσου, το συνέδριο αυτό απετέλεσε την απαρχή του διαλόγου αυτού, καθώς προκάλεσε γόνιμες αντιδράσεις και διεκδίκησε άμεσες δράσεις. Μέσα από αυτό αναδύθηκαν τα προβλήματα που αντιμετωπίζει τόσο το κτηριακό δυναμικό, όσο και οι εμπλεκόμενοι με αυτό φορείς. Όλα τα παραπάνω, καθώς και αντίστοιχες εμπειρίες από όλη τη χώρα, συμπεριελήφθησαν σε ένα τόμο 335 σελίδων που εκδόθηκε από το ΤΕΕ τμ. Δωδ/σου, το Επιμελητήριο Δωδ/σου και την ΤΕΔΚ Δωδ/σου, το Νοέμβριο του 2009.
Έτσι τέθηκαν οι βάσεις για τη συνεργασία των τριών φορέων για την σύναψη προγραμματικής σύμβασης για την συστηματική καταγραφή της Βιομηχανικής Κληρονομιάς της Δωδεκανήσου, που αποτελεί το αντικείμενο της εγκριθείσας Προγραμματικής Σύμβασης.
Το έργο θα εξελιχθεί σε δυο φάσεις:
Η Α’ Φάση περιλαμβάνει την ανάλυση και τεκμηρίωση των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών του κάθε θέματος, μέσω έρευνας σε αρχειακές πήγες (Γενικά αρχεία Κράτους, Αρχείο Υπουργείου Βιομηχανίας (Ελλάδα), Υπηρεσία Νεοτέρων Μνημείων Δωδ/σου, Αρχείο Υπουργείου Βιομηχανίας, τοπικές βιβλιοθήκες, Βιβλιοθήκη της Ιταλικής Αρχαιολογικής Σχολής, Τοπικές εφημερίδες, προφορικές μαρτυρίες κλπ).
Η καταγραφή θα εμπλουτιστεί με την φωτογραφική τεκμηρίωση των κτιρίων, με τη συλλογή υλικού μέσω έρευνας στα αρχεία του Κράτους και ιδιωτικών συλλογών.
Η Β’ φάση αφορά στην κωδικοποίηση όλων των στοιχείων που θα συλλεχθούν με σκοπό την αξιολόγηση και τον βαθμό προστασίας καθώς και η επιλεκτική αναλυτική τεκμηρίωση των κτηρίων που είναι μνημεία μείζονος σημασίας.
Τα αποτελέσματα αυτής της εργασίας θα αποτυπωθούν σε ένα αρχείο που θα παραδοθεί και σε ηλεκτρονική μορφή και θα αφορά στη βιομηχανική κληρονομιά της Δωδεκανήσου ως συμβολή στην διεπιστημονική έρευνα. Η ηλεκτρονική μορφή θα περιλαμβάνει εμπλουτισμένη φωτοθήκη, σχεδιοθήκη και αρχειακό υλικό (βιντεοσκοπήσεις, σχεδιαστικές αποτυπώσεις, φωτογραφίες συλλεκτών, αποδελτιώσεις τοπικών εφημερίδων).
Προβλέπεται επίσης η δημιουργία ψηφιακής βάσης δεδομένων.
Ένας μεταγενέστερος στόχος που δεν συμπεριλαμβάνεται στην παρούσα προγραμματική σύμβαση, αποτελεί η έκδοση αντίστοιχου λευκώματος, η ενημέρωση – ευαισθητοποίηση της κοινής γνώμης σε θέματα που αφορούν τη βιομηχανική κληρονομιά και η πραγματοποίηση κύκλων διαλέξεων με την παρουσίαση της έρευνας της ομάδας εργασίας.
Για την υλοποίηση των παραπάνω δράσεων, θα συγκροτηθεί Διεπιστημονική Ομάδα Εργασίας που θα απαρτίζεται από επιστήμονες διαφόρων ειδικοτήτων (Αρχαιολόγους – Ιστορικούς, Αρχιτέκτονες Μηχανικούς, Πολιτικούς Μηχανικούς, Τοπογράφους Μηχανικούς, Μηχανολόγους Μηχανικούς, Ηλεκτρολ.Μηχ., Οικονομολόγους κλπ) και άλλα στελέχη, έπειτα από αντίστοιχη πρόσκληση εκδήλωσης ενδιαφέροντος.
Η ομάδα αυτή μπορεί επίσης να έλθει σε συνεργασία με Εκπαιδευτικά Ιδρύματα (Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Πανεπιστήμιο Αιγαίου κλπ) για την οργάνωση ερευνητικών προγραμμάτων σχετικών με τη Βιομηχανική Κληρονομιά της Δωδ/σου, καθώς και με τα Υπουργεία Πολιτισμού και Παιδείας (Γενικά Αρχεία Κράτους) και το TICCIH (Διεθνής Επιτροπή για τη Διατήρηση της Βιομηχανικής Κληρονομιάς).
Η Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου θα χρηματοδοτήσει το έργο μέχρι του ποσού των 95.000,00 €, το οποίο είναι ενταγμένο στο Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων Π.Ε. Δωδεκανήσου έτους 2015.
