Η Εβραιοπούλα η Χεβριέ, έμεινε ξακουστή στο χωριό μας, για την ομορφιά της…
Μια ομορφιά, που ήταν γραφτό να μείνει τραγικά παγωμένη στο χρόνο…
Η οικογένεια της Χεβριέ, ήρθε στα χρόνια του πολέμου από την “Χώρα” και έμεινε στο χωριό μας το Παραδείσι, που τότε ήταν Βιλλανόβα.
Δεν ήταν η μόνη Εβραίικη οικογένεια που κατέφυγε στην Βιλλανόβα…
Ήρθαν κι άλλες Εβραίικες οικογένειες τότε, που εγκατέλειψαν την “Οβριακή” στην Παλιά Πόλη, για να γλυτώσουν από τριπλό διωγμό: από τις ναζιστικές διώξεις των Γερμανών, από την πείνα που άρχισε να αποδεκατίζει τον πληθυσμό και από τους βομβαρδισμούς των βρετανικών αεροπλάνων, που αντί τους πολεμικούς στόχους, χτυπούσαν οικιστικές περιοχές…
Η Χεβριέ, ήταν μια πολύ όμορφη Εβραιοπούλα, μελαχρινή, με μεγάλα εκφραστικά, μαύρα μάτια! Και χάρις σε αυτήν την ομορφιά της, έμεινε τ΄ όνομα της ανεξίτηλο στην συλλογική μνήμη της Βιλλανόβας…
Μάλιστα, τ’ όνομα της το πήρε αργότερα για “παρατσούκλι”, μια χωριανή μας που της έμοιαζε: λένε πως, όταν ήρθε για λίγο στην Βιλλανόβα ο Βασίλης “ο Παπάλλας” από την Αμερική όπου ήταν μετανάστης, και αντίκρισε για πρώτη φορά την μελλοντική γυναίκα του, νέα και όμορφη Βιλλανοβιάτισσα με τα μεγάλα μαύρα μάτια, αναφώνησε εντυπωσιασμένος: “Παναγιά μου ομορφιά! Ποιά είναι η κοπέλλα; Ίδια η Χεβριέ είναι!” Και την παντρεύτηκε! Κι έτσι ήταν που απέκτησε αυτό το τιμητικό “παρατσούκλι” η “Ρηνούλλα του Βασιλαρά”!
Σύμφωνα με τις μαρτυρίες των παλιών λοιπόν, η οικογένεια της Χεβριέ, έμενε “στου Λούτση τα σπίτια, στα Αλώνια”, στην τότε δυτική άκρη του χωριού μας.
Πατέρας ήταν ο Ραχαμί. Από την μάνα δυστυχώς, δεν έμεινε η ανάμνηση του ονόματος, όπως δεν έμεινε στην συλλογική μνήμη, το όνομα της μιας από τις τρεις κόρες που υπήρχαν στην οικογένεια.
Οι άλλες δυο κόρες ήταν η Έλσα και η Χεβριέ, η οποία εκτός από πολύ όμορφη, ήταν και πολύ καλή μοδίστρα, τίτλο που με θαυμασμό της απέδωσαν οι καλονοικοκυρές, “καλοδούλες” και “μαστόρισσες στη μοδιστρική” Βιλλανοβιάτισσες, άρα τίτλος… εγνωσμένης εγκυρότητος, πέραν πάσης αμφιβολίας!…
Ενσωματώθηκε όσο μπορούσε η οικογένεια, στην κοινωνία της Βιλλανόβας… Και οι γονείς, αλλά προπάντων οι τρεις κόρες, έδεσαν με τον περίγυρο τους… Εξάλλου, τί θα μπορούσε να χωρίσει τις τρεις Εβραιοπούλες, από τις συνομήλικες τους Βιλλανοβιάτισσες; Ίδια ενδιαφέροντα, ασχολίες, σκιρτήματα, όνειρα…
Ο φρικτός Ιούλιος του 1944, τους βρήκε στην Βιλλανόβα. Αργά το απόγευμα της 18ης Ιουλίου 1944, ειδικοί αγγελιοφόροι της γερμανικής διοίκησης, γυρίζοντας με ποδήλατα στους δρόμους των χωριών Τριάντα, Κρεμαστή και Βιλλανόβα, φώναζαν την διαταγή: “Όλοι οι Εβραίοι άνδρες, από δεκατριών ετών και άνω, διατάσσονται να παρουσιασθούν αύριο το πρωί στις επτά η ώρα, στην διοίκηση της αεροπορίας (όπου στεγαζόταν η Κομαντατούρ), με τις άδειες εργασίας και εφοδιασμένοι με τις αστυνομικές τους ταυτότητες”. Οι Εβραίοι πίστεψαν ότι θα τους χρησιμοποιούσαν για εργασία και έπεσαν όλοι στην παγίδα.
Έτσι έπεσε στην παγίδα και ο Ραχαμί και παρουσιάσθηκε ως πρόβατον επί σφαγή… Έμειναν πίσω οι γυναίκες της οικογένειας, χωρίς να μπορούν να φανταστούν, τί τις περίμενε κι αυτές που έμειναν πίσω και τον Ραχαμί που πήγε στην γερμανική διοίκηση…
Την άλλη μέρα, αμέριμνες οι τέσσερις γυναίκες, έπιασαν να ετοιμάσουν το φαγητό της οικογένειας. Κάτι καλό να φτιάξουν, να βρει κι ο Ραχαμί να φάει, όταν θα γύριζε από “την Χώρα “. Ιούλιος προχωρημένος και ο ευλογημένος κάμπος της Βιλλανόβας κανονικά, είχε απ’ όλα τα καλά του Θεού σε άλλες εποχές, λιγότερο σκληρές… Τώρα, τα μάζευαν όλα οι καταραμένοι κατακτητές, στο φοβερό και τρομερό ΕΝΤΕ, όπου οι αγρότες ήταν υποχρεωμένοι να παραδίδουν όλη την αγροτική παραγωγή.
Τύχη μεγάλη: κατάφεραν να εξοικονομήσουν μερικούς “αθθούς”! Θα φτιάξουν “αθθούς παραϊμωστούς” ! (ανθούς της κολοκυθιάς, παραγεμιστούς).
Έβαλαν όλη την μαεστρία τους κι εκάμαν την “παραΪμωση” (την γέμιση) κι “εκοντογιμώσαν τη τσούκκαν τα παριμωστά, τους αθθούς”… Ήταν έτοιμες “να στέσουν τη τσούκκα” (να βάλουν το τσουκάλι στη φωτιά), όταν…
…Άξαφνα, ακούστηκαν οι αγγελιοφόροι που ξαναγύριζαν πάλι με τα ποδήλατα στα σοκκάκια του χωριού και “ετελαλίζαν το καινούργκιο χαπάρι” (διέδιδαν την νέα είδηση): “Διαταγή της γερμανικής διοίκησης, όλες οι Εβραίες γυναίκες, να παρουσιαστούν αμέσως με τα παιδιά τους και με τους ανάπηρους, για να συναντήσουν τους συζύγους τους, έχοντας μαζί τους, όλα τα χρήματα, το χρυσό, τα κοσμήματα και ό,τι άλλο πολύτιμο είχαν!”
Και ήταν αυτή, η δεύτερη πλάνη, χείρον της πρώτης!… Πιστεύοντας ότι ήταν για καλό σκοπό, για να βοηθήσουν τον σύζυγο και πατέρα τους, μάζεψαν άρον-άρον ό,τι πολύτιμο είχαν στο σπίτι, για να το πάρουν μαζί τους…
“Το φαϊ; Οι αθθοί;”… Τώρα “τους αθθούς” θα βλέπουν;… Δεν υπήρχε τώρα χρόνος να το ψήσουν!…Θα το ψήσουν για να φάνε, όταν θα γυρίσουν με το καλό, όλοι μαζί από την “Χώρα”!…
Έβαλε η Χεβριέ τη “τσούκκα με τους αθθούς, μέσα στο φανάρι που εκρέμμουνταν απού το τταβάνι”, εκεί όπου συντηρούσαν ό,τι φαγώσιμο είχαν.
“Ωσότου να γυρίσουν ‘που τη Χώρα”……
Έκλεισαν την πόρτα και έφυγαν βιαστικά για τη Ρόδο, για να γυρίσουν και γρήγορα…
Έτσι πίστευαν!…
“Η τσούκκα με τους ανήψητους αθθούς”, έμεινε για πάντα εκεί, μέσα στο “φανάρι”, να τους περιμένει μάταια να γυρίσουν στο σπίτι τους…
Για ένα οικογενειακό δείπνο, που δεν έγινε ποτέ!…Μιας οικογένειας, που δεν ξανάσμιξε ποτέ!…
“Η τσούκκα με τους ανήψητους αθθούς “, έμεινε για πάντα εκεί, μέσα στο φανάρι που αιωρούνταν από “το τταβάνι”… Μια πράξη γαλήνιας καθημερινότητας, κομμένη στη μέση με την ανυποψίαστη φρικτή ειρωνεία αρχαίας τραγωδίας , να συμβολίζει, λες, όλες εκείνες τις αθώες ζωές, που κόπηκαν στην μέση, τόσο τραγικά, τόσο αναίτια, τόσο αχώρετα στον ανθρώπινο νου!…
Από τα πέντε μέλη της οικογένειας, μόνο δύο, γύρισαν ζωντανοί στη Ρόδο μετά τον πόλεμο, από τα ναζιστικά στρατόπεδα συγκέντρωσης: ο πατέρας ο Ραχαμί και η μια κόρη, η Έλσα…
Εκεί, στα στρατόπεδα της ναζιστικής θηριωδίας, της άφατης των αθώων τραγωδίας, έσβησαν για πάντα, η όμορφη μελαχρινή Χεβριέ, η χρυσοχέρα Εβραία μοδιστρούλα, με τα μεγάλα, μαύρα μάτια… και η μάνα της… και η αδερφή της…
Πηγές: α) Για την ιστορία της Εβραιοπούλας Χεβριέ και της οικογένειας της, από τις αφηγήσεις διαφόρων αείμνηστων συγχωριανών μου και κυρίως, της Φεγγαρής Πότσου-Σταυριανού. β) Για το ιστορικό του Ολοκαυτώματος των Εβραίων της Ρόδου, από το βιβλίο “Gli Ebrei a Rodi” ( Οι Εβραίοι στη Ρόδο ), της Εβραιοροδίτισσας καθηγήτριας του Πανεπιστημίου του Μιλάνου, Esther Fintz Menasce’.
Ευαγγελία Παναή
Φιλόλογος-Επιχειρηματίας
Δημοτική Σύμβουλος Ρόδου.
