Η απόφαση της Ρωσίας να αποχωρήσει (προσωρινά ή όχι;) από τη συμφωνία για τις εξαγωγές σιτηρών μέσω των ουκρανικών λιμανιών της Μαύρης Θάλασσας πυροδοτεί εκ νέου σοβαρές ανησυχίες γύρω από τον παγκόσμιο εφοδιασμό τροφίμων, επαναφέροντας στο προσκήνιο της απειλή της επισιτιστικής κρίσης ενώ οι τιμές του σιταριού και του καλαμποκιού ήδη ανεβαίνουν.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση, το ΝΑΤΟ, τα Ηνωμένα Έθνη και σειρά από μη-κυβερνητικές οργανώσεις έχουν ήδη ζητήσει από τη Μόσχα να ανακαλέσει την απόφασή της, προειδοποιώντας ότι οποιαδήποτε μείωση των εξαγωγών από την Ουκρανία θα μπορούσε να έχει εξαιρετικά αρνητικές συνέπειες διεθνώς.
Ήδη από την περασμένη Παρασκευή, ο γενικός γραμματέας του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες είχε δηλώσει ότι η ανανέωση της συμφωνίας για τις εξαγωγές σιτηρών είναι ζωτικής σημασίας για την αποτροπή μιας παγκόσμιας επισιτιστικής κρίσης.
Μόλις μια ημέρα μετά ωστόσο, το Σάββατο, η Μόσχα ανακοίνωσε ότι αποσύρεται από τη συμφωνία επικαλούμενη ως αιτία τις – καταγγελλόμενες από τη ρωσική πλευρά – επιθέσεις κατά του ρωσικού στόλου στη Σεβαστούπολη της Κριμαίας.
Η Μόσχα κατηγόρησε για τις εν λόγω επιθέσεις τους Ουκρανούς αλλά και τους Βρετανούς. Υποστήριξε, πιο συγκεκριμένα, ότι οι δυνάμεις της δέχθηκαν επιθέσεις με θαλάσσια drones που ξεκίνησαν από την Οδησσό και, εκμεταλλευόμενα τις οδούς ελεύθερης διέλευσης στη Μαύρη Θάλασσα που διαμορφώθηκαν στο πλαίσιο της συμφωνίας για τα σιτηρά, έπληξαν τις ρωσικές δυνάμεις στη Σεβαστούπολη. Αναλυτές υπενθυμίζουν ωστόσο ότι η ρωσική πλευρά είχε ήδη, εδώ και καιρό, εκφράσει ανοιχτά τη δυσφορία της αναφορικά με την εν λόγω συμφωνία.
Οι Ρώσοι έχουν παραπονεθεί ότι, παρά τη συμφωνία, δυσκολεύονται να εξάγουν δικά τους αγροτικά προϊόντα και λιπάσματα. Έχουν, επίσης, καταγγείλει ότι μεγάλο μέρος των σιτηρών που άρχισαν να εξάγονται χάρη στην εν λόγω συμφωνία αποστέλλονται σε πλούσιες χώρες και όχι σε αυτές που τα χρειάζονται περισσότερο.
Το γραφείο του γενικού γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών, Αντόνιο Γκουτέρες, ανάφερε από την πλευρά του την Κυριακή ότι ένας από τους στόχους του γενικού γραμματέα είναι «να άρει τα εναπομείναντα εμπόδια στις εξαγωγές ρωσικών τροφίμων και λιπασμάτων» προκειμένου έτσι να μπορέσει να διασωθεί και η συμφωνία για τις εξαγωγές ουκρανικών σιτηρών μέσω της Μαύρης Θάλασσας. Ο ίδιος ο Γκουτέρες αλλά και η τουρκική πλευρά λέγεται πως ήταν σε επαφές με τη Ρωσία με στόχο να κρατήσουν ζωντανή τη συμφωνία για τα σιτηρά.
Κάποιοι αναλυτές υποστηρίζουν ότι η Ρωσία επί της ουσίας αποσύρθηκε από τη συμφωνία επειδή έχει υποστεί ήττες στα πεδία των μαχών της Ουκρανίας το τελευταίο διάστημα. Σύμφωνα με την εν λόγω ανάλυση, οι ρωσικές δυνάμεις επιλέγουν να χρησιμοποιήσουν τις εξαγωγές σιτηρών ως «όπλο», μέσω του οποίου ασκούν τώρα πίεση στην υπόλοιπη υφήλιο υπέρ της αποδοχής των ρωσικών θέσεων.
«Ο Πούτιν χρειάζεται μέσα πίεσης καθώς τα πράγματα επιδεινώνονται για αυτόν στα πεδία των μαχών στην Ουκρανία, και έτσι η απειλή μιας παγκόσμιας επισιτιστικής κρίσης πρέπει τώρα να προστεθεί ξανά στη ρωσική εργαλειοθήκη που στόχο έχει τον εξαναγκασμό και τον εκβιασμό», σχολιάζει μέσω twitter o Αλεξάντερ Γκαμπούεφ του Carnegie Endowment for International Peace.
Ωστόσο, η εν λόγω τακτική θα μπορούσε και να γυρίσει μπούμερανγκ για το Κρεμλίνο, προειδοποιεί ο Γκαμπούεφ. «Αδειάζοντας» τη συμφωνία για τα σιτηρά, η Μόσχα προκαλεί την ενόχληση χωρών που θα μπορούσαν να θεωρηθούν «κοντινές» στο Κρεμλίνο όπως είναι η Τουρκία και η Σαουδική Αραβία.
Η Τουρκία έχει επενδύσει διπλωματικό κεφάλαιο στη συγκεκριμένη συμφωνία μέσω της οποίας αναβαθμίζει τη θέση και τον ρόλο της διεθνώς. Η Σαουδική Αραβία, από την άλλη πλευρά, ανησυχεί ότι μια επιδεινούμενη παγκόσμια επισιτιστική κρίση θα μπορούσε να προκαλέσει μεγαλύτερη αστάθεια στη Μέση Ανατολή.
Η αμερικανική ηγεσία έσπευσε πάντως, από τη μεριά της, να κατηγορήσει τη Μόσχα ότι χρησιμοποιεί τα τρόφιμα ως «όπλο» προχωρώντας σε κινήσεις που πρόκειται να επηρεάσουν αρνητικά τις συνθήκες πρωτίστως στις πιο φτωχές χώρες και δευτερευόντως στον πιο «πλούσιο» δυτικό κόσμο.
«Είναι πραγματικά εξωφρενικό να αυξάνεις την πείνα», είπε χαρακτηριστικά ο Αμερικανός πρόεδρος Τζο Μπάιντεν το περασμένο Σάββατο, ενώ και ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Άντονι Μπλίνκεν «είδε» τα προβλήματα των ανθρωπιστικών κρίσεων και της επισιτιστικής ανασφάλειας να επιδεινώνονται για τις χώρες που εξαρτώνται από ουκρανικά προϊόντα όπως είναι το σιτάρι, το καλαμπόκι και το ηλιέλαιο.
Μαζί η Ουκρανία και η Ρωσία αντιστοιχούν σχεδόν στο ένα τρίτο των παγκόσμιων εξαγωγών σιτηρών, σύμφωνα με στοιχεία της Gro Intelligence που επικαλείται το CNN.
Στην σκιά πια της ρωσικής αποχώρησης από τη συμφωνία για τα σιτηρά, ο αντίκτυπος θα μπορούσε να είναι ιδιαίτερα σοβαρός για τις χώρες στο Κέρας της Αφρικής, όπου ο εμφύλιος πόλεμος, οι ακραίες κλιματικές συνθήκες και οι οικονομικές επιπτώσεις της πανδημίας της Covid-19 έχουν καταστήσει ακόμη χειρότερες τις εκ των προτέρων έντονες ελλείψεις τροφίμων.
Πιο συγκεκριμένα, χώρες όπως η Αιθιοπία, όπου περίπου 5,2 εκατομμύρια άνθρωποι βρίσκονται αντιμέτωποι με το φάσμα της ακραίας πείνας, ήλπιζαν να δουν τη συμφωνία για τις εξαγωγές σιτηρών μέσω της Μαύρης Θάλασσας να ενισχύεται ακόμη περισσότερο, όχι να εγκαταλείπεται.
Κάθε αναστολή στις εξαγωγές σιτηρών πρόκειται να πλήξει περισσότερο όσους «ήδη βρίσκονται στο χείλος της πείνας», προειδοποιούν στελέχη οργανώσεων όπως είναι η International Rescue Committee (IRC).
Η Υεμένη, η Σομαλία και περιοχές της ανατολικής Αφρικής βρίσκονται ψηλά στη λίστα με τις χώρες που διατρέχουν τους μεγαλύτερους κινδύνους, ενώ σύμφωνα με την IRC είναι περίπου 345 εκατομμύρια οι άνθρωποι που προβλέπεται να αντιμετωπίσουν φέτος οξεία επισιτιστική ανασφάλεια.
Η Μόσχα έχει πάντως αφήσει από την πλευρά της να εννοηθεί ότι θα μπορούσε και να επανενταχθεί – επιστρέψει στη συμφωνία για τα σιτηρά.
«Έχουμε ανακοινώσει την αναστολή της συμμετοχής μας στη συμφωνία – όχι την απόσυρση, αλλά την αναστολή», δήλωσε χαρακτηριστικά την Κυριακή ο Ρώσος ΥΦΥΠΕΞ Αντρέι Ρουντένκο.
Με πληροφορίες από New York Times, CNN
