Με λογική και όχι παρορμητικά θα σχεδιάσουν τις διακοπές τους οι Γερμανοί το 2010. Αυτό είναι το βασικό συμπέρασμα έρευνας της Commerzbank για την τουριστική αγορά. Οι αναλυτές της τράπεζας υιοθετούν το “καλό” σενάριο που κάνει λόγο για ελαφρά άνοδο της αγοράς της τάξεως του 1%. Ακόμη όμως και αν αυτό επιβεβαιωθεί, μία σειρά από “ποιοτικά”δεδομένα δημιουργεί προβληματισμό για την Ελλάδα.
Τα ταξίδια εξακολουθούν να χαίρουν μεγάλης εκτίμησης ανάμεσα στους Γερμανούς και η χώρα, σύμφωνα με την ανάλυση της τράπεζας, αναμένεται να κερδίσει και εφέτος τον τίτλο της παγκόσμιας πρωταθλήτριας εξερχόμενου τουρισμού.
Η απόφαση για το πού θα πάνε διακοπές οι Γερμανοί όμως παραμένει ένας συνδυασμός λογικής και παρόρμησης. Η λογική -σε άμεση συνάρτηση με το ταμείο- θα έχει και πάλι τον πρώτο λόγο την επόμενη σεζόν. Παράμετροι όπως τα πιο περιορισμένα, χρονικά, ταξίδια, οι μικρότερες αποστάσεις και η εκμετάλλευση της (φθηνότερης) “χαμηλής” περιόδου θα κυριαρχήσουν εφέτος στη συζήτηση για τον σχεδιασμό των διακοπών. Στο πλαίσιο αυτό, οι κρατήσεις αναμένεται να γίνουν μάλλον αργά. Ωστόσο η παρόρμηση θα αποτρέψει το ενδεχόμενο οι διακοπές να ματαιωθούν εντελώς. Σίγουρα όμως θα πρέπει να δεχθεί συμβιβασμούς, όπως περικοπές στις δαπάνες στα εστιατόρια.
Η Γερμανία θα είναι ο κύριος προορισμός των Γερμανών τουριστών. Ταυτόχρονα θα παραμείνουν ψηλά στην εκτίμηση τα ολιγοήμερα ταξίδια και τα city breaks, ακόμη και αν χρειαστεί να κοπούν κάποιες ημέρες από τις κυρίως διακοπές.
Η σειρά προτίμησης στους προορισμούς του εξωτερικού αλλάζει ελάχιστα, διαπιστώνουν οι αναλυτές, από σεζόν σε σεζόν. Η ανεπτυγμένη συνείδηση σχετικά με τα έξοδα όμως δεν συνηγορεί υπέρ μίας αναγέννησης των παραδοσιακών μεσογειακών προορισμών της ευρωζώνης, όπως είναι η Ελλάδα, η Ιταλία, η Ισπανία και η Πορτογαλία.
Οι γερμανικοί παράκτιοι προορισμοί ασκούν έναν όλο και εντονότερο ανταγωνισμό στους προορισμούς αυτούς, ενώ θα κερδίσουν επιπλέον έδαφος και προορισμοί όπως η Τουρκία και οι χώρες της Κεντρικής και της Ανατολικής Ευρώπης με ελκυστική σχέση τιμής-προϊόντος.
Σταδιακή ανάκαμψη,
αλλά με πισωγυρίσματα
Η μείωση στις ταξιδιωτικές δαπάνες το 2009 οφείλεται κυρίως στη ραγδαία υποχώρηση του χειμώνα 2008/09, όταν οι καταναλωτές και οι επενδυτές είχαν “παγώσει” από το σοκ που δημιούργησε η χρεοκοπία της Lehman Bros. Στη συνέχεια του έτους επανήλθαν παράλληλα με τη γενική οικονομία σε κάποιον βαθμό και οι ταξιδιωτικές δαπάνες. Ο Νοέμβριος του 2009 ωστόσο πήγε ξανά αισθητά χειρότερα σε σχέση με τους προηγούμενους μήνες. Αν πάντως οι ταξιδιωτικές δαπάνες είχαν εξελιχθεί αντίστοιχα με τον κανονικό μέσον όρο του τέταρτου τριμήνου του 2009, η υποχώρηση του 2009 θα ξεπερνιόταν ήδη εντός του 2010, διαπιστώνει η Commerzbank.
Υπέρ του θετικού σεναρίου συνηγορεί και η εξέλιξη στα διαθέσιμα εισοδήματα. Παρά την αισθητή αύξηση της ανεργίας που αναμένεται, τα εισοδήματα θα αυξηθούν το 2010 κατά 1,2% πιο γρήγορα από τον τιμάριθμό -έπειτα από υποχώρηση κοντά στο 1% πέρυσι. Αυτό έχει να κάνει κυρίως με τα πακέτα στήριξης της οικονομίας καθώς και τις απλόχερες φοροαπαλλαγές, οι οποίες ανακουφίζουν αισθητά τα νοικοκυριά. Οι κοινωνικές παροχές εν μέρει θα απαλύνουν την πτώση των ακαθάριστων μισθών, ενώ τα έσοδα από τα εταιρικά κέρδη και τις περιουσίες -που ανέρχονται στο ίδιο περίπου ποσοστό με τους καθαρούς μισθούς- αναμένεται να βελτιωθούν όσο η οικονομία θα ανακάμπτει.
Ενας κίνδυνος βεβαίως είναι τα νοικοκυριά να προτιμήσουν να μην ταξιδεύσουν λόγω της ανασφάλειας που επικρατεί στην αγορά εργασίας. Ωστόσο συνηθίζεται σε περιοχές σαν τη σημερινή να μειώνεται το ποσοστό αποταμίευσης, καθώς ο κόσμος κάνει λιγότερες οικονομίες. Η τάση αυτή στηρίζει και τις ταξιδιωτικές δαπάνες. Το συμπέρασμα επιβεβαιώνεται και από στοιχεία του παρελθόντος, από τα οποία είχε φανεί ότι δεν υποχωρεί σημαντικά το ποσοστό των ταξιδιωτικών δαπανών επί του διαθέσιμου εισοδήματος σε περιόδους μεγάλης αύξησης της ανεργίας.
Με βάση τα παραπάνω οι συντάκτες της έκθεσης αναμένουν για το 2010 αύξηση κατά 1,25% σε σχέση με πέρυσι της αγοράς, ανεβάζοντας τις δαπάνες των Γερμανών στο εξωτερικό στα 60,6 δις ευρώ. Το ποσό-ρεκόρ του 2008 με αυτά τα δεδομένα μένει βέβαια άπιαστο, αλλά μάλλον θα ξεπεραστεί και πάλι το επίπεδο του 2007.
Η κίνηση το 2009
Η μεγάλη κερδισμένη ανάμεσα στους τουριστικούς προορισμούς το 2009 ήταν η ίδια η Γερμανία. Παραμένει στην πρώτη θέση των προτιμήσεων των κατοίκων της. Η ασφάλεια στις τιμές και τα σύντομα και άρα ευέλικτα και φαινομενικά φθηνότερα ταξίδια προσέλευσης χαίρουν μεγάλης εκτίμησης σε μία περίοδο κρίσης.
Παραδοσιακά, οι Γερμανοί που ταξιδεύουν στη δική τους χώρα προτιμούν τον Νότο. Αυξήσεις πάνω από τον μέσον όρο (μεταξύ 4% και 7% την καλοκαιρινή περίοδο) στις αφίξεις και διανυκτερεύσεις γερμανών τουριστών σημείωσαν ωστόσο τα κρατίδια με πρόσβαση στη θάλασσα, δηλαδή το Μεκλεμβούργο-Προπομερανία, το Σλέσβιχ-Χόλσταϊν και η κάτω Σαξονία. Οι ακτές της Βόρειας Θάλασσας και της Βαλτικής αποτελούν όλο και σοβαρότερους ανταγωνιστικούς προορισμούς έναντι των παραδοσιακών μεσογειακών θερέτρων σε Ισπανία, Ιταλία, Ελλάδα και Πορτογαλία.
Η τάση προς τον εσωτερικό τουρισμό, συνεπώς, πήρε και άλλη ώθηση χάρη στην κρίση. Ο αριθμός των γερμανών τουριστών αυξάνεται ήδη από τις αρχές της δεκαετίας του ’90 με μεγαλύτερους ρυθμούς απ’ ό,τι οι διανυκτερεύσεις τουριστών από το εξωτερικό. Ταυτόχρονα πάντως ο συνολικός αριθμός των διανυκτερεύσεων δεν αυξήθηκε ιδιαίτερα, κάτι που επιβεβαιώνει την ύπαρξη της τάσης προς τις (δεύτερες ή τρίτες έστω) διακοπές στο εσωτερικό, αλλά και την τάση να περικόπτεται ο αριθμός των ημερών παρά ολόκληρες οι διακοπές, όταν υπάρχει σχετική στενότητα.
Οσον αφορά το εξωτερικό:
Η Ισπανία παραμένει ο νούμερο 1 προορισμός του εξωτερικού με ποσοστό άνω του 11% στο σύνολο των τουριστικών εξόδων. Οι ταξιδιωτικές δαπάνες των γερμανών τουριστών με προορισμό μειώθηκαν όμως κατά 6% το 2009, φθάνοντας τα 6,7 δις ευρώ, ενώ οι ισπανικές αρχές αναφέρουν μείωση των αφίξεων από τη Γερμανία κατά 11%. Οι τρομοκρατικές επιθέσεις στη Μαγιόρκα στη μέση της κυρίως τουριστικής περιόδου το καλοκαίρι ανέκοψαν επίσης βραχυπρόθεσμα την ταξιδιωτική κίνηση.
Η Αυστρία ακολουθεί στη δεύτερη θέση. Συνολικά οι Γερμανοί ξόδεψαν 6,2 δις ευρώ το 2009, με τις δαπάνες αυτές να κατανέμονται ισόποσα στη χειμερινή και στη θερινή περίοδο. Το ποσό αυτό αντιστοιχεί σε μείωση 5,7% σε σχέση με το προηγούμενο έτος. Τα στοιχεία του 2008 ωστόσο επηρεάστηκαν θετικά από το θεαματικό ξεκίνημα της χειμερινής σεζόν (25% αύξηση στο τέταρτο τρίμηνο του 2008 λόγω της συμφέρουσας για τους εργαζομένους θέσης των εορτών στο ημερολόγιο και των ισχυρών χιονοπτώσεων). Εν τέλει, η Αυστρία κερδίζει μερίδια από τις αγοράς των γειτονικών στις Αλπεις περιοχών.
Η Ελβετία σημείωσε διψήφιες απώλειες, καθώς το ισχυρό φράγκο έκανε ακόμη πιο δαπανηρές για τους ξένους τις ήδη αρκετά ακριβές διακοπές στην Ελβετία.
Στις επόμενες θέσεις των δημοφιλέστερων τουριστικών προορισμών για τους Γερμανούς ακολουθούν, όπως και τα τελευταία χρόνια, η Ιταλία και η Γαλλία, οι οποίες επίσης σημείωσαν μείωση στα έσοδα από το γερμανικό τουρισμό.
Η Τουρκία εξακολουθεί να κερδίζει έδαφος και οι εκεί τουριστικές δαπάνες εκτιμάται ότι σημείωσαν άνοδο της τάξεως των 5%. Ετσι, η Τουρκία συγκαταλέγεται μαζί με την Ουγγαρία, την Κροατία και τη Βουλγαρία στους κερδισμένους προορισμούς μέσης απόστασης. Η σχέση τιμής-προϊόντος στις χώρες αυτές εκλαμβάνεται ως εξαιρετική (φθηνά εστιατόρια μαζί με μία σύγχρονη ξενοδοχειακή υποδομή), με αποτέλεσμα πολλοί τουρίστες που προτιμούσαν τους κλασικούς προορισμούς της Μεσογείου να αλλάζουν προσανατολισμό. Το ποσοστό αγοράς που κατέχει η Τουρκία στις τουριστικές δαπάνες των Γερμανών σχεδόν διπλασιάστηκε, φθάνοντας το 6%. Αντίθετα, η Ισπανία και η Ιταλία έχασαν τα τελευταία χρόνια από κοινού 5%.
Η Αίγυπτος προσφέρει επίσης καλή σχέση τιμής-προϊόντος σε μέση απόσταση και οι τιμές μάλλον θα συνεχίσουν να πέφτουν, καθώς λείπουν οι κρατήσεις, κυρίως από τη Ρωσία. Οι ανησυχίες για την ασφάλεια όμως μάλλον τρόμαξαν κάποιους επίδοξους θαυμαστές των πυραμίδων, μετά τα τρομοκρατικά χτυπήματα του Φεβρουαρίου που είχαν στόχο τους τουρίστες. Στα καλοκαιρινά αεροπορικά δρομολόγια, η Αίγυπτος σημείωσε ελαφρά μείωση των επιβατών κατά 1%.
Επίσης λόγω των τιμών της βγήκε καθαρά κερδισμένη στις τουριστικές δαπάνες του 2009 η Μεγάλη Βρετανία. Η παρατεταμένη αδυναμία της στερλίνας (-12% σε σχέση με το ευρώ το 2009 ύστερα από υποτίμηση το προηγούμενο έτος) οδήγησε σε έξαρση τις αποδράσεις των Κεντροευρωπαίων προς το Λονδίνο με την πλούσια πολιτισμική προσφορά του. Οι δαπάνες των Γερμανών στη Βρετανία εκτιμάται ότι αυξήθηκαν κατά 15%, φθάνοντας περίπου τα 1,6 δις ευρώ.
Στους μακρινούς προορισμούς μάλλον κέρδισαν για άλλη μία φορά οι ΗΠΑ, παρά την ανασφάλεια αναφορικά με την πιθανότητα τρομοκρατικών επιθέσεων. Μπορεί μεν η εξέλιξη της ισοτιμίας του δολαρίου πέρυσι να ανέβασε τις τιμές στην Αμερική για τους Ευρωπαίους κατά 5%, το αμερικανικό νόμισμα ωστόσο παραμένει σχετικά αδύναμο. Οι διακοπές στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού εξακολουθούν να είναι φθηνότερες σε σχέση με πολλά προηγούμενα έτη. Ταυτόχρονα, οι Αμερικανοί εξακολουθούν να εμφανίζονται συγκρατημένοι σε ό,τι αφορά τα επαγγελματικά και ιδιωτικά ταξίδια τους, με αποτέλεσμα να υπάρχουν πολλές ελκυστικές προσφορές, οι οποίες ζυγοσταθμίζουν την ταλαιπωρία κατά την είσοδο στη χώρα λόγω αυξημένων μέτρων ασφαλείας. Οι ταξιδιωτικές δαπάνες μάλλον αυξήθηκαν κι άλλο σε πείσμα της γενικής τάσης, ξεπερνώντας τα 3,3 δις ευρώ, αν και με μειωμένη δυναμική σε σχέση με την αύξηση του 14% που σημειώθηκε το 2008.
Οι προορισμοί στην Ασία, αντιθέτως, μάλλον υποχώρησαν κι άλλο στην προτίμηση των Γερμανών. Ο φόβος να ρισκάρουν ενώπιον της κρίσης, το ξέσπασμα της γρίπης των χοίρων και οι φυσικές καταστροφές, όπως ο σεισμός και οι πλημμύρες τον Σεπτέμβριο στην Ινδονησία και οι φθινοπωρινοί τυφώνες στις Φιλιππίνες, δεν αύξησαν βέβαια την προθυμία για ταξίδια προς τα εκεί.
Το τελικό αποτέλεσμα
Οι ταξιδιωτικές δαπάνες του 2009 εκτιμάται ότι έχουν υποχωρήσει κατά 2,25% ή 1,3 δις ευρώ, πέφτοντας στα 59,9 δις ευρώ, αισθητά χαμηλότερα σε σχέση με το ύψος-ρεκόρ του 2008 αλλά και αρκετά κάτω από το 2007 (πίνακες 1 και 5). Αν και αποτελεί σημαντική υποχώρηση, η εξέλιξη αυτή δεν συνιστά τη μεγαλύτερη μείωση των τελευταίων ετών: το 2002, έτος οικονομικής ύφεσης, οι Γερμανοί μείωσαν τον ταξιδιωτικό προϋπολογισμό τους κατά 1,5 δις ευρώ ή 2,6%, ενώ ακολούθησαν και άλλες μειώσεις το 2004 και το 2006. Σε σύγκριση με τις μειώσεις κατά τις προηγούμενες -σχετικά ήπιες- οικονομικές υφέσεις, αλλά και τη γενική υποχώρηση στον τουρισμό παγκοσμίως, ο γερμανικός εξωτερικός τουρισμός ξεπέρασε την κρίση με σχετικά λίγες απώλειες, αποφαίνονται οι αναλυτές. Παρά την ανασφάλεια που επικρατούσε στις αρχές του έτους, σχεδόν οι μισοί ταξιδιώτες, σύμφωνα με δημοσκόπηση της ΕΕ, τελικά δεν μείωσαν τα έξοδα για τις διακοπές τους -κάτι που διόλου διαφαινόταν στις αρχές του έτους, όταν υποχώρησαν ραγδαία οι πρώιμες κρατήσεις.
