Για πολύ κόσμο ο συνδυασμός «ξαπλώστρα-ομπρέλα-καντίνα» είναι επαρκής αιτία… να αποφύγουν μια παραλία. Για τους δήμους, όμως, και το κράτος, η μίσθωση των παραλιών οδηγεί κάθε χρόνο στα ταμεία πολύτιμα έσοδα. Το πρόβλημα είναι ότι, όπως όλα στη χώρα μας, η «αγορά» αυτή οργανώνεται κάθε χρονιά στο παρά πέντε ή ακόμα κι αφότου ξεκινήσει η τουριστική σεζόν. Επιπλέον ελέγχεται σπανίως, συνήθως μετά μια καταγγελία ή ένα ατύχημα. Η φετινή χρονιά δεν ξεφεύγει από τον κανόνα, καθώς τα αρμόδια υπουργεία έχουν καθυστερήσει δραματικά την έκδοση της απαραίτητης απόφασης. Η υπόθεση όμως περιεπλάκη έτι περαιτέρω, από την απόφαση του Ε΄ τμήματος του ΣτΕ να κηρύξει αντισυνταγματική τη διαδικασία παραχώρησης του δικαιώματος μίσθωσης από το Δημόσιο στους δήμους.
Η ιστορία έχει ως εξής: Οι παραλίες και οι αιγιαλοί όλης της χώρας ανήκουν στο Δημόσιο, το οποίο αποφασίζει κατά περίπτωση για τα έργα που πραγματοποιούνται σε αυτές (λ.χ. λιμενικά) ή τη μακροχρόνια παραχώρηση της χρήσης τους (λ.χ. σε ένα ξενοδοχείο). Εξαίρεση αποτελεί η μίσθωση αιγιαλών και παραλιών για «απλή χρήση», δηλαδή για λόγους αναψυχής με ομπρέλες, ξαπλώστρες και άλλες υποχρεωτικά προσωρινές κατασκευές. Η παραχώρηση από το Δημόσιο προς τους δήμους πραγματοποιείται ετησίως με βάση κάποιους κανόνες (διαφύλαξη κοινόχρηστου χαρακτήρα, ελάχιστες αποστάσεις κ.λπ.). Οι δήμοι με τη σειρά τους τις μισθώνουν σε ιδιώτες, αποδίδοντας το 20% στο κράτος.
Το πρώτο φετινό πρόβλημα είναι ότι η έκδοση της απόφασης έχει καθυστερήσει. «Θα έπρεπε να έχει βγει από τον Φεβρουάριο!» λέει ο δήμαρχος Λευκάδας, Κώστας Δρακονταειδής. «Ηδη έχουν γίνει δεκάδες αιτήσεις από ξενοδοχεία, καφετέριες και άλλους ιδιώτες. Οι συμβάσεις όμως απαιτούν μια διαδικασία, η οποία χρειάζεται χρόνο. Εχουν υπάρξει χρονιές που οι μισθωτές άρχισαν άτυπα να εκμεταλλεύονται μια παραλία από τον Ιούνιο και η σύμβαση υπεγράφη τον Αύγουστο – και φυσικά δεν μπορεί να ζητηθεί μίσθωμα για την περίοδο πριν από την υπογραφή της σύμβασης. Αρα χάνονται έσοδα και για το Δημόσιο και για τους δήμους. Επιπλέον, η καθυστέρηση συχνά οδηγεί σε “κανιβαλισμό”. Δηλαδή διάφοροι “καουμπόηδες” καταπατούν τις παραλίες και… άντε να τους βγάλεις».
Η διαδικασία παραχώρησης του δικαιώματος μίσθωσης από το Δημόσιο στους δήμους έχει κάποια πλεονεκτήματα, εάν προωθηθεί έγκαιρα. Αλλά όπως έκρινε το Ε΄ τμήμα του ανώτατου ακυρωτικού δικαστηρίου (απ.646/2015) ύστερα από προσφυγή του Δικηγορικού Συλλόγου Αθηνών παρουσιάζει σοβαρά προβλήματα. Οπως έκρινε το ΣτΕ, με τη συλλήβδην παραχώρηση όλων των παραλιών «δεν διασφαλίζεται η προστασία των παράκτιων οικοσυστημάτων, που κινδυνεύουν από την υπερεκμετάλλευση, ούτε διαφυλάσσεται η κοινοχρησία τους». Λόγω της σπουδαιότητας του θέματος, η υπόθεση παραπέμφθηκε στην επταμελή σύνθεση του τμήματος με δικάσιμο την 3η Ιουνίου 2015.
Η απόφαση του ΣτΕ αποτυπώνει μια πραγματικότητα: την απαράδεκτη κατάσταση που επικρατεί στις παραλίες ιδίως των τουριστικών περιοχών κάθε καλοκαίρι, ακόμη και μέσα σε υποτίθεται αυστηρά προστατευόμενες περιοχές. Οι δε έλεγχοι είναι από ελάχιστοι έως ανύπαρκτοι. «Αν ρωτήσετε ποιος έχει την ευθύνη των ελέγχων –ο δήμος, η κτηματική υπηρεσία, το λιμεναρχείο ή η αστυνομία– κανένας δεν θα γνωρίζει να σας πει», αναφέρει ο δήμαρχος Λευκάδας.
Το 2013 το υπουργείο Οικονομικών αποφάσισε να ορίσει συνυπεύθυνες στις μισθώσεις τις κατά τόπους κτηματικές υπηρεσίες. Αιτία, η βεβαιότητα ότι τα χρήματα που απέδιδαν οι δήμοι στο Δημόσιο ήταν ελάχιστα σε σχέση με τα πραγματικά τους έσοδα, μεγάλο μέρος των οποίων κινούνταν «κάτω από το τραπέζι». Τα έσοδα όντως αυξήθηκαν άμεσα, αλλά οι κτηματικές υπηρεσίες παρέλυσαν. «Μία υπηρεσία με 1 ή 2 μηχανικούς για 50 παραλίες ή 10 νησιά δεν είναι σε θέση να κάνει ελέγχους. Ας μην ξεχνάμε ότι οι κτηματικές υπηρεσίες έχουν επιπλέον την ευθύνη της χάραξης του αιγιαλού, των μισθώσεων των κτιρίων δημοσίων υπηρεσιών και πολλά άλλα, με ελάχιστο προσωπικό», λέει στην «Κ» στέλεχος της υπηρεσίας στη νησιωτική Ελλάδα, που επιθυμεί να διατηρήσει την ανωνυμία του. «Καθόμαστε λοιπόν και κοιτάμε το χάλι. Αν υπήρχαν πέντε κλιμάκια μηχανικών να γυρίζουν το καλοκαίρι τα νησιά και να ελέγχουν τους μισθωτές των παραλιών, το Δημόσιο θα είχε πολλαπλάσια έσοδα και η κατάσταση των παραλιών θα ήταν σαφώς καλύτερη από το σημερινό χάος».
Καθημερινή
