Στις 24 Απριλίου οι κυβερνήσεις της Ελλάδας και της Τουρκίας θα αρχίσουν ένα νέο κύκλο διαπραγματεύσεων, με στόχο να συμφωνήσουν ένα πλαίσιο κανόνων συμπεριφοράς στο Αιγαίο, με σεβασμό στο διεθνές δίκαιο και στα κυριαρχικά δικαιώματα, ώστε να αποφεύγονται εντάσεις που μπορεί να προκαλέσουν ατύχημα ή και θερμό επεισόδιο με απρόβλεπτες συνέπειες, όχι μόνο στις διμερείς σχέσεις, αλλά και στην περιφερειακή σταθερότητα και ασφάλεια.
Σύμφωνα, με έγκυρες διπλωματικές πηγές, οι πολύμηνες δεσμεύσεις μεγάλων περιοχών του Αιγαίου, οι ναυτικές και αεροπορικές ασκήσεις, τα πεδία βολής, η τήρηση των κανόνων αβλαβούς διέλευσης, που εξελίσσεται όμως σε παραβίαση των ελληνικών χωρικών υδάτων, οι πτήσεις πάνω από ελληνικά νησιά και πολλά ακόμη θέματα που μοιάζουν τεχνικά αλλά δεν είναι, καθώς αγγίζουν ζητήματα εθνικής κυριαρχίας, θα βρεθούν στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων.
Φαίνεται όμως ότι και στις δύο πλευρές του Αιγαίου, κυρίως στην Αθήνα, υπάρχει καχυποψία για την υπόθεση των Μέτρων Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης (ΜΟΕ), που κάθε άλλο παρά νέα ιδέα είναι, γι’ αυτό και οι διαπραγματεύσεις κρίνονται δύσκολες. Για τον λόγο αυτό, σύμφωνα με διπλωματικές πηγές, οι δύο κυβερνήσεις θα βρίσκονται σε διαρκή ετοιμότητα και οι υπουργοί Εξωτερικών σε συνεχή επαφή, ώστε να επιλύουν κάθε πρόβλημα που θα ανακύπτει και κυρίως να αντιμετωπίζονται κάθε είδους αντιδράσεις, με στόχο να μην εκτροχιαστούν οι διαπραγματεύσεις και προκληθούν εντάσεις. Στην Αθήνα υπάρχει πάντως ήδη προβληματισμός ότι κύκλοι της Αγκυρας θα επιχειρήσουν να πιέσουν με στρατιωτικά μέσα και να επηρεάσουν τις συνομιλίες, κάτι που θα προκαλέσει την αντίδραση της ελληνικής κυβέρνησης, σύμφωνα με τις ίδιες πηγές. Εμπειροι διπλωμάτες στην Αθήνα έχουν παρατηρήσει ότι από τη στιγμή που άρχισαν, πριν από μερικές εβδομάδες, οι αθρόες αποφυλακίσεις Τούρκων στρατιωτικών, αποκαθίστανται σταθερά οι σχέσεις των στρατηγών με τον Ερντογάν, αλλά ταυτόχρονα η τουρκική επιθετικότητα στο Αιγαίο έχει κλιμακωθεί και σημειώνουν τις αυξημένες εμπλοκές πολεμικών αεροσκαφών το τελευταίο διάστημα. Ελληνες στρατιωτικοί και διπλωμάτες, σύμφωνα με τις ίδιες έγκυρες πηγές, καταγράφουν επίσης τις προκλητικές πτήσεις τουρκικών κατασκοπευτικών αεροσκαφών που «σαρώνουν» τα νησιά του Αιγαίου, προκαλώντας αντιδράσεις στην Αθήνα, ενώ κλιμακώνεται σταθερά και σταδιακά η διεύρυνση της τουρκικής κινητικότητας στη θάλασσα από το Βόρειο Αιγαίο μέχρι και νοτίως της Κρήτης.
Και στην Αθήνα και στην Αγκυρα, κυρίως σε διπλωμάτες, είναι εδραιωμένη η πεποίθηση ότι τα θέματα αυτά θα μπορούσαν να είχαν αντιμετωπιστεί ήδη αν οι κυβερνήσεις των δύο χωρών αξιοποιούσαν τα αποτελέσματα των διερευνητικών συνομιλιών σε επίπεδο υπηρεσιακών παραγόντων των υπουργείων Εξωτερικών των δύο χωρών. Οι υπηρεσιακοί παράγοντες έχουν ολοκληρώσει ουσιαστικά το έργο τους και φαίνεται να έχουν καταλήξει σε ένα πλέγμα θέσεων, χωρίς συμφωνία όμως, αλλά οι πολιτικές ηγεσίες δεν φαίνεται να είναι σε θέση να πάρουν τέτοιας κρισιμότητας αποφάσεις, φοβούμενες τις εσωτερικές αντιδράσεις. Ετσι, προτιμούν τον διάλογο χαμηλής έντασης όπως έχει ονομαστεί η πολιτική γύρω από τα ΜΟΕ, προβάλλοντας την ανάγκη θέσπισης κανόνων στο Αιγαίο, με συνέπεια να διαιωνίζεται η αντιπαράθεση, γιατί ναι μεν κανόνες συμφωνούνται, αλλά δεν τηρούνται.
Για την ακρίβεια, κανόνες έχουν θεσπιστεί εδώ και πολλά χρόνια, από το 1988 με το Μνημόνιο Παπούλια – Γιλμάζ και με άλλες συμφωνίες για ΜΟΕ, τα οποία όμως κατά περιόδους όχι μόνο δεν γίνονται σεβαστά, αντιθέτως, η παραβίασή τους προκαλεί εντάσεις. Υπό αυτό το πρίσμα, η Ελλάδα και η Τουρκία, παρά τους ανοιχτούς διαύλους που διατηρούν και τη σημαντική βελτίωση των διμερών σχέσεών τους από τη διπλωματία των σεισμών, το 1999, δεν έχουν καταφέρει να εδραιώσουν κλίμα εμπιστοσύνης και συνεργασίας και αυτό γιατί η Τουρκία ακολουθεί σταθερά ένα εθνικό σχέδιο αναθεώρησης του νομικού καθεστώτος του Αιγαίου, το οποίο εφαρμόζουν απαρεγκλίτως όλες οι κυβερνήσεις.
Στο παρασκήνιο
Ο νέος κύκλος διαπραγματεύσεων, με επικεφαλής τον γενικό γραμματέα Δημήτρη Παρασκευόπουλο από ελληνικής πλευράς και τον Φ. Σινιρίογλου από τουρκικής, δεν θα είναι εύκολος, όπως πάντα. Επισήμως, η συμφωνία για τον νέο κύκλο διαπραγματεύσεων ανακοινώθηκε στις 2 Μαρτίου, όμως στο παρασκήνιο οι συζητήσεις είχαν αρχίσει νωρίτερα και μάλιστα με πρωτοβουλία της Αθήνας και κατόπιν σχετικών συζητήσεων μεταξύ του πρωθυπουργού Αλέξη Τσίπρα και του υπουργού Εξωτερικών Νίκου Κοτζιά.
Μια κρίσιμη παράμετρος των τελευταίων εξελίξεων ήταν ότι σε στελέχη της σημερινής αλλά και της προηγούμενης κυβέρνησης, είχε δημιουργηθεί η βεβαιότητα ότι ο διάλογος Ελλάδας – Τουρκίας στο πλαίσιο του Ανωτάτου Συμβουλίου Συνεργασίας έχει κάνει τον κύκλο του και δεν έχει τίποτα παραπάνω να δώσει. Η ίδια εικόνα σε γενικές γραμμές κυριαρχούσε και στο υπουργείο Εξωτερικών και στον ΣΥΡΙΖΑ, αλλά κανείς δεν ήθελε να επωμιστεί την ευθύνη διακοπής αυτών των συνεδριάσεων. Ο ΣΥΡΙΖΑ δεν είχε θετική εικόνα για το Ανώτατο Συμβούλιο, μετά την πραγματοποίηση της τελευταίας συνεδρίασης τον περασμένο Νοέμβριο στην Αθήνα, ωστόσο δεν ήθελε να τον απαξιώσει, αν πρώτα δεν έβρισκε ένα διάδοχο σχήμα, ένα νέο βήμα διαλόγου, κάτι που δεν έχει γίνει ακόμη.
Η συζήτηση για τα ΜΟΕ δεν ενδιαφέρει μόνο την Αθήνα και την Αγκυρα. Το ενδιαφέρον είναι διεθνές, απασχολεί το ΝΑΤΟ και τις ΗΠΑ, καθώς και την Ε.Ε. και υπό αυτό το πρίσμα, το επόμενο διάστημα θα είναι πολλοί οι παράγοντες που με τον ένα ή τον άλλο τρόπο θα αναμειχθούν, διακριτικά μεν, ουσιαστικά δε, στις συνομιλίες.
Η συμφωνία Παπούλια – Γιλμάζ
Είναι βέβαιο ότι όχι μόνο τα Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης (ΜΟΕ), αλλά γενικότερα οι ελληνοτουρκικές σχέσεις θα βρεθούν στο επίκεντρο της συνάντησης που θα έχει αύριο ο υπουργός Εξωτερικών Νίκος Κοτζιάς με τον Αμερικανό ομόλογό του Τζον Κέρι στην Ουάσιγκτον.
Για την ιστορία, στο σημείο αυτό θα πρέπει να αναφερθεί ότι η συμφωνία Παπούλια – Γιλμάζ του 1988 ήταν η «λυδία λίθος» για τις μετέπειτα εξελίξεις και διαμόρφωσε σε σημαντικό βαθμό τους πρώτους κανόνες συμπεριφοράς των δύο χωρών στο Αιγαίο και ήρθε λίγους μήνες μετά την κρίση του 1987. Πρόκειται για δύο κείμενα που υπέγραψαν οι τότε υπουργοί Εξωτερικών στη Βουλιαγμένη και είχαν ως στόχο την αποτροπή ενός θερμού επεισοδίου στο Αιγαίο. Μεταξύ άλλων η συμφωνία προέβλεπε ότι η Ελλάδα και η Τουρκία δεν θα δεσμεύουν μεγάλες περιοχές του Αιγαίου για μεγάλο χρονικό διάστημα για τη διεξαγωγή ασκήσεων, ενώ δεν θα γίνονταν ασκήσεις κατά τη διάρκεια της τουριστικής περιόδου, τις εθνικές και θρησκευτικές γιορτές. Οι οδηγίες που συνόδευαν το Μνημόνιο προέβλεπαν την αποφυγή παρενοχλήσεων στον εναέριο ή θαλάσσιο χώρο, σεβασμό στο διεθνές δίκαιο και διατήρηση ανοιχτής γραμμής μεταξύ των διπλωματικών υπηρεσιών και των πολιτικών ηγεσιών πριν γίνουν ανακοινώσεις για τα προβλήματα που θα ανακύπτουν. Ακολούθησαν πολλά γεγονότα, η κρίση των Ιμίων και περιοδικές εντάσεις και τα ΜΟΕ επεκτάθηκαν και εξειδικεύθηκαν μετά το 2000, είχαν θετική επίδραση κατά διαστήματα και τώρα θα γίνει μία ακόμη προσπάθεια ομαλοποίησης του κλίματος στο Αιγαίο από ικανούς διπλωμάτες, που μπορούν να βρουν λύσεις και στα πιο δύσκολα προβλήματα, αλλά δεν μπορούν να υποκαταστήσουν τις πολιτικές ηγεσίες.
Καθημερινή
