΄Αρθρο της ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ του ΔΙΚΗΓΟΡΙΚΟΥ ΣΥΛΛΟΓΟΥ ΡΟΔΟΥ
Mε αφορμή τη συνεχή ροή στον έντυπο και στον ηλεκτρονικό τύπο σε εθνικό και κυρίως σε τοπικό επίπεδο ειδήσεων, που αφορούν περιστατικά αυτοχειρίας στο νησί μας, η Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του Δικηγορικού Συλλόγου Ρόδου διαπιστώνει την κατάφωρη παραβίαση θεμελιωδών συνταγματικώς κατοχυρωμένων δικαιωμάτων.
Ειδικότερα, τα κείμενα υπερνομοθετικής και νομοθετικής ισχύος, προστατεύουν την αξιοπρέπεια, την τιμή, την ιδιωτική ζωή του ανθρώπου και την ελεύθερη ανάπτυξη της προσωπικότητας. Συγκεκριμένα, η προστασία της αξίας του ανθρώπου αποτελεί όχι απλώς δικαίωμα, αλλά συνιστά την καταστατική – θεμελιώδη αρχή που διατρέχει το σύνολο του Ελληνικού Συντάγματος καθώς και πρωταρχική υποχρέωση της Πολιτείας. Τα ανωτέρω δικαιώματα της τιμής, της ελεύθερης ανάπτυξης της προσωπικότητας και του ιδιωτικού βίου κάμπτονται από την ομοίως συνταγματικώς προβλεπόμενη ελευθερία του τύπου και το δικαίωμα του κοινού για πληροφόρηση, μόνο σε εξαιρετικές περιπτώσεις, που εμπίπτουν στην έννοια του δικαιολογημένου ενδιαφέροντος του κοινού για πληροφόρηση. Τέτοιες περιπτώσεις συνιστούν ειδήσεις που αφορούν σε δημόσια πρόσωπα για ζητήματα σχετικά με το αξίωμά τους, ή ακόμα και σε ιδιώτες των οποίων η δράση ενδιαφέρει το κοινωνικό σύνολο και άπτεται του δημοσίου συμφέροντος. Και σε αυτήν μάλιστα την περίπτωση, που θεωρείται ότι το δικαίωμα για πληροφόρηση υπερτερεί, πρέπει ασφαλώς να δημοσιεύονται οι απολύτως αναγκαίες πληροφορίες για την εξυπηρέτηση του επιδιωκόμενου σκοπού. Για τους λόγους αυτούς, οι αρχές δημοσιογραφικής δεοντολογίας της ΕΣΗΕΑ αναφέρουν ρητά ότι η δημοσιογραφία πρέπει να σέβεται την προσωπικότητα, την αξιοπρέπεια και το απαραβίαστο της ιδιωτικής ζωής του ανθρώπου και του πολίτη, ενώ στους δημοσιογραφικούς κώδικες δεοντολογίας πολλών ευρωπαϊκών κρατών αναφέρεται ρητά ως γενική αρχή ότι τα ΜΜΕ δε δημοσιεύουν ειδήσεις για αυτοχειρίες, εκτός από εξαιρετικές περιπτώσεις, κατά τις οποίες οι περιστάσεις δικαιολογούν τη δημοσίευση, με ελάχιστες εξαιρέσεις.
Παρά τα ανωτέρω αναφερόμενα, παρατηρούμε τη συνεχή μετάδοση των συγκεκριμένων περιστατικών με τρόπο καθαρά εντυπωσιοθηρικό. Η χρήση λεπτομερών πληροφοριών με εκτενείς, αναλυτικές περιγραφές μεθόδων και επαναλαμβανόμενες αναφορές του όρου «αυτοκτονία» σαφώς και δεν εξυπηρετούν το δημόσιο συμφέρον της ενημέρωσης του κοινού, οδηγούν αντίθετα σε άμεση προσβολή της προσωπικότητας και της φήμης του θανόντος, αλλά και της αξιοπρέπειας των πενθούντων.
Στις παραπάνω παρατηρήσεις, η Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΔΣΡ θεωρεί ότι πρέπει να ληφθούν σοβαρά υπόψη και οι αναφορές σε μεγάλο αριθμό ερευνών, στις οποίες παραπέμπει και ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ), βάσει των οποίων οι δημοσιεύσεις των αυτοκτονιών στα ΜΜΕ ενδέχεται να οδηγήσουν σε μιμητισμό αυτοκτονικών συμπεριφορών, ο οποίος μάλιστα σχετίζεται με την ποσότητα και την ένταση της κάλυψης του γεγονότος και μπορεί να επηρεάσει συγκεκριμένες πληθυσμιακές ομάδες, όπως νέους, άτομα που πάσχουν από κατάθλιψη κ.α., οι οποίες είναι ιδιαίτερα ευάλωτες.
Το φαινόμενο δυστυχώς εξελίσσεται σε ένα σοβαρό κοινωνικό ζήτημα, στην αντιμετώπιση του οποίου δε βοηθάει η συνεχής και λεπτομερέστατη περιγραφή των τρόπων και των συνθηκών τέλεσής του από τα ΜΜΕ και μέσω διαδικτυακών ιστοτόπων, που συνοδεύονται από αντίστοιχους βαρύγδουπους τίτλους και σχετικές εικόνες.
Κατόπιν των ανωτέρω, η Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΔΣΡ συστήνει την απαραίτητη προσοχή και την τήρηση του θεσμικού πλαισίου από τους επαγγελματίες του κλάδου, αναφορικά με τη δημοσίευση τέτοιων περιστατικών, εξισορροπώντας το δικαίωμα του κοινού για ενημέρωση με τα δικαιώματα του θύματος και της οικογενείας του, καθώς και τον κίνδυνο πρόκλησης συνακόλουθης βλάβης στο ίδιο το κοινό. Οι ελάχιστοι κανόνες που πρέπει να πληρούνται, καταρχήν, είναι η παραπομπή στην γραμμή παρέμβασης για την αυτοκτονία (αρ.τηλ.1018), όπως επισημαίνει και ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, η αποφυγή λεξιλογίου και εικόνων που προκαλούν εντυπωσιασμό στο κοινό, η αποφυγή παροχής πληροφοριών σχετικά με τον τρόπο και τον τόπο των περιστατικών και γενικότερα η προσεκτική αναφορά οποιασδήποτε πληροφορίας μη σχετικής με τον επιδιωκόμενο σκοπό.
Θα ήταν σαφώς ενδεικνυόμενη η αναθεώρηση των αρχών δεοντολογίας του δημοσιογραφικού επαγγέλματος, έτσι ώστε αυτές να ανταποκρίνονται στα διεθνή πρότυπα και να περιλαμβάνουν ρητή πρόβλεψη για τον χειρισμό περιπτώσεων αυτοχειρίας.
