Τα προβλήματα ύδρευσης και αποχέτευσης της νησιωτικής Ελλάδας επανέρχονται στην επικαιρότητα κάθε καλοκαίρι. Πώς όμως θα μπορούσαν να επιλυθούν οριστικά; Μελέτη που πραγματοποίησε η ΕΥΔΑΠ Νήσων, θυγατρική της ΕΥΔΑΠ, εκτιμά ότι με έργα και επεμβάσεις συνολικού κόστους 66,4 εκατ. ευρώ τα βασικά προβλήματα 20 νησιών μπορούν να αντιμετωπιστούν οριστικά. Δίνοντας τέλος στην επαναλαμβανόμενη αιμορραγία πόρων, που προϋποθέτει η «πυροσβεστική» παρέμβαση της Πολιτείας όποτε ανακύπτει ζήτημα. Η μελέτη πραγματοποιήθηκε στα τέλη του 2013 (και αυτή την περίοδο επικαιροποιείται), στο πλαίσιο του μνημονίου συνεργασίας που υπέγραψαν το ίδιο έτος το (τότε) υπουργείο Ναυτιλίας και Αιγαίου με την ΕΥΔΑΠ. Στόχος της συνεργασίας ήταν η θυγατρική της ΕΥΔΑΠ για τα νησιά να αξιοποιήσει τη μεγάλη εμπειρία του στελεχιακού της δυναμικού προσφέροντας συμβουλευτικές και τεχνικές υπηρεσίες. Πιο συγκεκριμένα (με σειρά κόστους):
– Νάξος. Το μεγαλύτερο νησί των Κυκλάδων έχει 17.930 μόνιμους κατοίκους. Η Χώρα της Νάξου και οι ανατολικές παραλιακές περιοχές καλύπτουν τις ανάγκες τους με πόσιμο νερό από τη λιμνοδεξαμενή Εγγαρών. Στη Χώρα υπάρχει παράλληλο, αυτόνομο δίκτυο που τροφοδοτεί τις δημοτικές βρύσες με νερό από πηγή. Οι υπόλοιποι οικισμοί του νησιού τροφοδοτούνται από γεωτρήσεις. Το συνολικό μήκος των αγωγών ανέρχεται σε 277,3 χλμ. Το δίκτυο αποχέτευσης (φθάνει τα 133,8 χλμ.) είναι σε καλή κατάσταση, αλλά με ελλιπή συντήρηση. Απαιτούνται έργα και επεμβάσεις για τη σωστή διαχείριση των λυμάτων και επέκταση των δικτύων αποχέτευσης. Το συνολικό κόστος όλων των έργων είναι το μεγαλύτερο στη μελέτη και φθάνει τα 12,9 εκατ. ευρώ.
– Αμοργός. Οι 1.973 μόνιμοι κάτοικοι (και βέβαια οι επισκέπτες) υδροδοτούνται από 13 γεωτρήσεις, 3 πηγάδια και 2 πηγές, καθώς και με μεταφορά νερού (δίκτυο ύδρευσης 67,9 χλμ.). Η μελέτη προτείνει τη χρήση αφαλατώσεων. Οσον αφορά την αποχέτευση, το δίκτυο Χώρας και Καταπόλων είναι κατασκευασμένο χωρίς εγκεκριμένη μελέτη και ο βιολογικός καθαρισμός λειτουργεί χωρίς άδεια (τουλάχιστον κατά την εποχή σύνταξης της μελέτης). Η σωστή διαχείριση των λυμάτων απαιτεί εκτεταμένες επεμβάσεις, ανεβάζοντας τον προϋπολογισμό των έργων στα 10,6 εκατ. ευρώ.
– Μήλος. Το νησί των 4.977 κατοίκων είναι το μόνο στην Ελλάδα που υδροδοτείται αποκλειστικά από ιδιωτική μονάδα αφαλάτωσης (μήκος αγωγών ύδρευσης 96,8 χλμ.). Το δίκτυο αποχέτευσης φθάνει τα 22,3 χλμ. και χρειάζεται να επεκταθεί. Απαιτείται επίσης η κατασκευή βιολογικού καθαρισμού. Το κόστος υποδομών και επεμβάσεων ανέρχεται στα 8,8 εκατ. ευρώ.
– Τήλος. Το νησί (780 κάτοικοι) υδρεύεται από πηγές. Μέρος του δικτύου (μήκους 47,2 χλμ.) τοποθετήθηκε πρόσφατα, ωστόσο πρέπει να επεκταθεί. Στο νησί δεν υπάρχει αποχέτευση ή βιολογικός καθαρισμός, ανεβάζοντας το κόστος των αναγκαίων επεμβάσεων και υποδομών στα 6,1 εκατ. ευρώ.
– Αγκίστρι. Το νησάκι του Αργοσαρωνικού έχει πληθυσμό 1.600 κατοίκων και τροφοδοτείται αποκλειστικά με τη μεταφορά νερού (η ΕΥΔΑΠ Νήσων προτείνει την εγκατάσταση αφαλάτωσης). Το δίκτυο ύδρευσης φθάνει τα 18,8 χλμ. και απαιτούνται επεμβάσεις μεγάλης κλίμακας για τη βελτίωσή του. Στερείται δικτύου αποχέτευσης και βιολογικού καθαρισμού. Το κόστος όλων των υποδομών εκτιμάται στα 6 εκατ. ευρώ.
– Ελαφόνησος. Το νησί των 1.041 μονίμων κατοίκων υδροδοτείται από 3 γεωτρήσεις, εκ των οποίων η μία στην Πελοπόννησο. Το δίκτυο έχει μήκος 11,4 χλμ. και περιλαμβάνει και τρεις δεξαμενές που αποθηκεύουν το νερό των γεωτρήσεων. Το νησί στερείται δικτύου αποχέτευσης και συνεπώς απαιτούνται επεμβάσεις μεγάλης κλίμακας για να εξυπηρετηθεί. Το κόστος των υποδομών ανέρχεται σε 3,6 εκατ. ευρώ.
-Κίμωλος. Η υδροδότηση των 910 μόνιμων κατοίκων και των επισκεπτών του νησιού γίνεται με τη μεταφορά νερού από το Λαύριο. Στη θέση Πράσσα έχει εγκατασταθεί πιλοτική μονάδα αφαλάτωσης, σε μια προσπάθεια να αξιοποιηθεί η γεωθερμία της περιοχής. Ομως η μονάδα είναι απαξιωμένη και θεωρείται αμφίβολο αν μπορεί να χρησιμοποιηθεί. Το μήκος του δικτύου ύδρευσης είναι 11,5 χλμ. και του δικτύου αποχέτευσης 10,9 χλμ. Προτείνεται η εγκατάσταση μονάδας αφαλάτωσης, επεμβάσεις μεγάλης κλίμακας στο δίκτυο αποχέτευσης, καθώς και βελτίωση της εγκατάστασης επεξεργασίας λυμάτων. Το κόστος ανέρχεται στα 2,8 εκατ. ευρώ.
– Σίκινος. Οι τρεις οικισμοί του νησιού (συνολικός πληθυσμός 273 κάτοικοι) υδροδοτείται με τρεις τρόπους: με μονάδα αφαλάτωσης, με μεταφορά νερού και με υδρομάστευση μιας πηγής (μήκους δικτύου 19,9 χλμ.). Αποχέτευση υπάρχει μόνο στη Χώρα. Προτείνεται η εγκατάσταση νέας μονάδας αφαλάτωσης και η τοποθέτηση δύο μικρών μονάδων επεξεργασίας λυμάτων. Κόστος: 2,7 εκατ. ευρώ.
– Φολέγανδρος. Το νησί (765 μόνιμοι κάτοικοι) εξυπηρετείται από 5 γεωτρήσεις, καθώς και με τη μεταφορά νερού (συνολικό μήκος δικτύου 23 χλμ.), ενώ είχε υπό εγκατάσταση μονάδα αφαλάτωσης. Το δίκτυο αποχέτευσης καλύπτει τους οικισμούς Χώρας, Καραβοστασίου (λιμάνι) και Αγκάλης. Απαιτείται η εγκατάσταση νέου βιολογικού καθαρισμού. Το κόστος των υποδομών εκτιμάται στα 2,5 εκατ. ευρώ.
– Καστελλόριζο. Το ακριτικό νησάκι έχει 492 μόνιμους κατοίκους. Οπως αναφέρει η μελέτη της ΕΥΔΑΠ Νήσων, ο μόνος τρόπος να τροφοδοτηθούν οι κάτοικοι του νησιού με πόσιμο νερό είναι η μονάδα αφαλάτωσης, η οποία όμως δεν επαρκεί. Επομένως, χρησιμοποιείται παράλληλα και η μεταφορά νερού. Το νησί στερείται δικτύου αποχέτευσης και βιολογικού καθαρισμού. Το κόστος υποδομών και επεμβάσεων εκτιμάται στα 2,4 εκατ. ευρώ.
– Ψαρά. Το ακριτικό νησί (458 κατοίκων) υδροδοτείται από γεωτρήσεις (μήκος αγωγών 11,4 χλμ.). Ωστόσο, δεν διαθέτει δίκτυο αποχέτευσης, με αποτέλεσμα οι βόθροι να εκκενώνονται με βυτιοφόρο σε απομακρυσμένο σημείο του νησιού. Το κόστος των υποδομών ανέρχεται στα 2 εκατ. ευρώ.
– Αγαθονήσι. Το βορειότερο νησί των Δωδεκανήσων έχει μόνιμο πληθυσμό 185 κατοίκων. Το δίκτυο ύδρευσης φθάνει τα 7.650 μέτρα και απαιτούνται παρεμβάσεις μικρής κλίμακας για τη βελτίωσή του. Το νησί τροφοδοτείται με μεταφορά νερού και γεωτρήσεις. Καθώς στερείται δικτύου αποχέτευσης, το κόστος των υποδομών εκτιμάται στο 1,1 εκατ. ευρώ.
– Ηρακλειά. Βρίσκεται στις Μικρές Κυκλάδες και έχει 141 μόνιμους κατοίκους. Καλύπτεται αποκλειστικά με μεταφορά νερού, ενώ η πλωτή αφαλάτωση που εγκαταστάθηκε πριν από λίγα χρόνια είναι ανενεργή. Η ΕΥΔΑΠ Νήσων προτείνει την εγκατάσταση μονάδας αφαλάτωσης. Οσον αφορά τα λύματα, το νησί εξυπηρετείται αποκλειστικά από απορροφητικούς βόθρους. Το κόστος των υποδομών υπολογίζεται στο 1 εκατ. ευρώ.
– Σχοινούσα. Το νησί υδροδοτείται από μονάδα αφαλάτωσης και με μεταφορά νερού. Η ΕΥΔΑΠ προτείνει την εγκατάσταση νέας μονάδας αφαλάτωσης. Τα λύματα καταλήγουν σε απορροφητικούς βόθρους.
Παλαιότερα, σημειώνει η μελέτη, τα λύματα μεταφέρονταν με βυτιοφόρα σε κεντρικό βόθρο στη χωματερή του νησιού. Η πρακτική διεκόπη λόγω αντιδράσεων των κατοίκων, όμως οι ιδιωτικοί βόθροι συχνά υπερχειλίζουν. Το κόστος των υποδομών υπολογίζεται στα 882.000 ευρώ.
– Χάλκη. Το νησί υδροδοτείται από αφαλάτωση και έχει αποχέτευση. Προτείνεται η αντικατάσταση της μονάδας επεξεργασίας λυμάτων. Το συνολικό κόστος εκτιμάται στα 810.000 ευρώ.
Τα προβλήματα ύδρευσης και αποχέτευσης σε Υδρα, Δονούσα, Κουφονήσι, Οινούσσες
Αρκετά από τα μικρότερα νησιά μπορούν να αντιμετωπίσουν τα προβλήματα ύδρευσης και αποχέτευσης με σχετικά μικρές επεμβάσεις. Πιο συγκεκριμένα:
– Αγιος Ευστράτιος. Η ύδρευσή του εξασφαλίζεται αποκλειστικά από τέσσερις γεωτρήσεις. Το νησί διαθέτει δίκτυο αποχέτευσης και βιολογικό καθαρισμό. Κόστος επεμβάσεων: 565.000 ευρώ.
– Οινούσσες. Στις Οινούσσες υπάρχουν δύο παράλληλα δίκτυα ύδρευσης, ένα με πόσιμο νερό κι ένα μόνο για «λάτρα». Το νησί διαθέτει μονάδα αφαλάτωσης. Επίσης, έχει κατασκευαστεί αποχετευτικό δίκτυο, το οποίο δεν λειτουργούσε, επειδή δεν λειτουργεί (τουλάχιστον την εποχή σύνταξης της μελέτης) η δημοπρατηθείσα μονάδα επεξεργασίας λυμάτων. Κόστος επεμβάσεων: 336.000 ευρώ.
– Υδρα. Την εποχή συγγραφής της μελέτης, η Υδρα εξυπηρετούνταν με τον συνδυασμό μεταφοράς νερού, μονάδας αφαλάτωσης και γεωτρήσεων. Το καλοκαίρι του 2014, εγκαινιάστηκε στο νησί ιδιωτική αφαλάτωση, που καλύπτει πλέον όλες τις ανάγκες. Το νησί διαθέτει αποχέτευση. Το κόστος των προτεινόμενων επεμβάσεων, στα οποία δεν περιλαμβανόταν αφαλάτωση, εκτιμήθηκε στα 310.000 ευρώ.
– Δονούσα. Το νησί υδροδοτείται από δύο γεωτρήσεις και περιστασιακά με μεταφορά νερού. Το νησί εξυπηρετείται από απορροφητικούς βόθρους, καθώς ο βιολογικός καθαρισμός βρίσκεται υπό κατασκευήν (την εποχή σύνταξης της έκθεσης). Κόστος επεμβάσεων: 222.000 ευρώ.
– Κουφονήσι. Η υδροδότηση του νησιού γίνεται με τη μεταφορά νερού, καθώς η τοπική γεώτρηση δίνει νερό υψηλής αγωγιμότητας. Διαθέτει δίκτυο αποχέτευσης και βιολογικό καθαρισμό. Κόστος επεμβάσεων:195.000 ευρώ.
Η ασφαλής αλλά πολυδάπανη σημερινή λύση της μεταφοράς και η προοπτική αφαλάτωσης
Το μόνιμο πρόβλημα δέκα νησιών του Αιγαίου, παρά τις προσπάθειες που έχουν καταβληθεί, παραμένει χαίνουσα πληγή. Η Πολιτεία οδηγείται υποχρεωτικά στην –πολυέξοδη ως επιλογή– μεταφορά νερού, οι δήμοι υποτιμολογούν το νερό που λαμβάνουν δωρεάν από την Πολιτεία (προς ικανοποίηση των ψηφοφόρων) και έτσι ο κύκλος του προβλήματος δεν κλείνει ποτέ. Πρόσφατα η Γενική Γραμματεία Αιγαίου εκτίμησε ότι με την εγκατάσταση 10 μονάδων αφαλάτωσης θα αντιμετωπιστεί η πλειονότητα των ζητημάτων. Ωστόσο, η ανάθεση της συντήρησης των μονάδων από την Πολιτεία σε ιδιώτες δείχνει μονόδρομος, ιδίως για τα μικρά νησιά που δεν έχουν εξειδικευμένο προσωπικό.
Τα στοιχεία της Γενικής Γραμματείας Αιγαίου, που δημοσίευσε πρόσφατα η «Κ», είναι αποκαλυπτικά για την έκταση του προβλήματος: το 2014 η Πολιτεία έστειλε νερό με υδροφόρες σε 7 νησιά στις Κυκλάδες και 5 στα Δωδεκάνησα. Τις μεγαλύτερες ποσότητες έλαβαν η Πάτμος, η Κίμωλος και το Κουφονήσι.
Η μεταφορά νερού είναι μεν μια ασφαλής λύση, αλλά παραμένει μια λύση ανάγκης με ιδιαίτερα υψηλό κόστος. Χαρακτηριστικό είναι ότι το 2006-2014 διατέθηκαν 71,3 εκατομμύρια ευρώ για τη μεταφορά νερού στα άνυδρα νησιά. Την ίδια στιγμή, τα απαιτούμενα έργα, που θα καλύψουν τις ανάγκες σε επίπεδο υποδομών, εκτιμώνται στα 3,1 εκατ. ευρώ.
Σύμφωνα με τη Γενική Γραμματεία Αιγαίου, αφαλατώσεις θα πρέπει να εγκατασταθούν ως ακολούθως στις Κυκλάδες:
– Δονούσα (150 κυβικά/ημέρα). Η μονάδα έχει αγοραστεί, αλλά δεν έχει εγκατασταθεί. Το κόστος των συνοδών έργων είναι 150.000 ευρώ.
– Αιγιάλη Αμοργού (450 κυβικά/ημέρα). Η μονάδα έχει αγοραστεί, αλλά δεν έχει εγκατασταθεί (εκτιμώμενο κόστος συνοδών έργων 250.000 ευρώ).
– Κατάπολα Αμοργού (δύο μονάδες των 300 κυβικών ημερησίως εκάστη, με εκτιμώμενο κόστος αγοράς 450.000 ευρώ και κόστος συνοδών έργων 450.000 ευρώ).
– Κίμωλος (600 κυβικά/ημέρα). Η μονάδα έχει αγοραστεί, αλλά δεν λειτουργεί (κόστος υπολειπόμενων έργων 150.000 ευρώ).
– Ηρακλειά (200 κυβικά/ημέρα), με κόστος αγοράς 200.000 ευρώ και εγκατάστασης 100.000 ευρώ.
Και στα Δωδεκάνησα:
– Καστελλόριζο (200 κυβικά/ημέρα). Το κόστος προμήθειας νέας μονάδας εκτιμάται στα 300.000 ευρώ.
– Πάτμος (δύο μονάδες των 600 κυβικών/ημερησίως). Η μονάδα αγοράστηκε, αλλά δεν έχει εγκατασταθεί (εκτιμώμενο κόστος 150.000 ευρώ).
– Πανορμίτης Σύμης (80 κυβικά/ημερησίως). Ομοίως, απομένει μόνο το κόστος εγκατάστασης (20.000 ευρώ).
– Λειψοί (600 κυβικά/ημέρα). Η μονάδα παραμένει ανενεργή, με κόστος εγκατάστασης 40.000 ευρώ.
– Λέρος (δύο μονάδες των 1.000 κυβικών/ημέρα). Το κόστος αγοράς και εγκατάστασης της οποίας θα καλυφθεί από κοινοτικούς πόρους.
– Πλάτη Καλύμνου (1 κυβικό/ημέρα), εκτιμώμενο κόστος 80.000 ευρώ.
Καθημερινή
