Κύματα χτυπούν την προβλήτα στο λιμάνι της Καλύμνου. Παρότι «δεν είναι ένα μαγικό χαρτί που λύνει όλα τα προβλήματα», η ΑΟΖ προσφέρει πολλά οφέλη στην ανάπτυξη της αλιείας, την εκμετάλλευση των πλουτοπαραγωγικών πηγών των βυθών, την προστασία του περιβάλλοντος και τη χρήση της αιολικής ενέργειας.
O Θεόδωρος Καρυώτης υπηρετούσε ως οικονομικός σύμβουλος στην ελληνική πρεσβεία της Ουάσιγκτον το 1982, όταν ορίσθηκε μέλος της ελληνικής αντιπροσωπείας στην τελική φάση της Διεθνούς Διάσκεψης του ΟΗΕ για το Δίκαιο της Θάλασσας. Από τότε έχει επιδοθεί στην ανάδειξη της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης (ΑΟΖ), ώστε αυτή να γίνει κτήμα των πολλών και όχι μόνο μερικών διπλωματών και διεθνολόγων.
Με κίνδυνο να χαρακτηρισθεί γραφικός έχει αφοσιωθεί «με υπομονή και επιμονή σε έναν μοναχικό αγώνα, αγνοημένος από όλες τις ελληνικές κυβερνήσεις τα τελευταία 30 χρόνια», όπως γράφει στον πρόλογο του βιβλίου ο δημοσιογράφος Μιχάλης Ιγνατίου.
O συγγραφέας, που διδάσκει οικονομικά στο Πανεπιστήμιο του Μέριλαντ, υποστηρίζει ότι η ΑΟΖ, που εκτείνεται 200 ν.μ. από τις ακτές της ηπειρωτικής χώρας και των νησιών, αποτελεί την πιο κρίσιμη θαλάσσια ζώνη για τα ελληνικά συμφέροντα, σημαντικότερη και από αυτή της υφαλοκρηπίδας.
Παρότι «δεν είναι ένα μαγικό χαρτί που λύνει όλα τα προβλήματα», η ΑΟΖ προσφέρει πολλά οφέλη στην ανάπτυξη της αλιείας, την εκμετάλλευση των πλουτοπαραγωγικών πηγών των βυθών, την προστασία του περιβάλλοντος και τη χρήση της αιολικής ενέργειας, που μένουν αναξιοποίητα χωρίς την ανακήρυξή της. Τονίζει ότι από τον Ιανουάριο του 1979, όταν ο τότε γενικός διευθυντής του υπουργείου Εξωτερικών Ιωάννης Τζούνης δεσμεύθηκε στον Βρετανό πρέσβη στην Αθήνα ότι «κανένα μέρος δεν θα ανακηρύξει ΑΟΖ στο Αιγαίο», διαδοχικές ελληνικές κυβερνήσεις διακατέχονται από ένα φοβικό σύνδρομο έναντι της Τουρκίας.
Μετά τρεις δεκαετίες απραξίας υπογραμμίζει ότι ήλθε η ώρα για την ανακήρυξη της ελληνικής ΑΟΖ , ώστε ο ελληνικός λαός «με μέτρο και αυτοσυγκράτηση, με συνετή και σοβαρή προετοιμασία να καρπωθεί τον μεγάλο ορυκτό πλούτο της χώρας, που κείται κυρίως στο Ιόνιο και νότια της Κρήτης και να τον διαφυλάξει για τις επόμενες γενιές».
Μήπως όμως η ανακήρυξη της ΑΟΖ ρίξει τη χώρα σε μία περιπέτεια με την Τουρκία, ιδίως σε μία περίοδο βαθιάς οικονομικής και κοινωνικής κρίσης;
Ο συγγραφέας δεν φαίνεται να ανησυχεί, υποστηρίζοντας ότι 137 παράκτιες χώρες έχουν ανακηρύξει ΑΟΖ, χωρίς να προκληθεί κρίση με άλλο γειτονικό κράτος. Ως παράδειγμα προς μίμηση φέρνει την Κύπρο, που το 2004 επί προεδρίας Τάσσου Παπαδόπουλου με μεθοδικότητα προχώρησε στην ανακήρυξη της δικής της ΑΟΖ και στην οριοθέτησή της με τις γειτονικές χώρες του Λιβάνου, Αιγύπτου και Ισραήλ «διαθέτοντας τέσσερα τανκς και δύο ελικόπτερα».
Βέβαια η Τουρκία δεν αναγνώρισε την κυπριακή ΑΟΖ, αλλά δεν κατάφερε να την ακυρώσει, ενώ έχει ανακηρύξει τη δική της ΑΟΖ στη Μαύρη Θάλασσα με τη μέθοδο της μέσης γραμμής, την οποία αρνείται στο Αιγαίο ισχυριζόμενη ότι αυτό αποτελεί «ειδική περίσταση ως ημίκλειστη θάλασσα». Στο σημείο αυτό ο συγγραφέας επικρίνει την υποκριτική στάση της Αμερικής στο Αιγαίο, αφού έχει ανακηρύξει και οριοθετήσει τη δική της ΑΟΖ βάσει της μέσης γραμμής, δίνοντας πλήρη δικαιώματα στα νησιά της, αλλά σεβόμενη και τα νησιωτικά κράτη Μπαχάμες και Κούβα, απέναντι από τις ανατολικές ακτές της. Επισημαίνει επίσης μία απόρρητη έκθεση της CIA από το 1984 «ότι δεν υπάρχουν σημαντικές ποσότητες υδρογονανθράκων στο Αιγαίο».
Ο Καρυώτης επιχειρεί μία τεκμηριωμένη παρουσίαση ενός πολυσύνθετου θέματος βασιζόμενος στις διατάξεις της Σύμβασης του Δικαίου της Θάλασσας και επικαλούμενος αποχαρακτηρισμένα έγγραφα στα αμερικανικά και βρετανικά αρχεία. Υποστηρίζει ότι οι αντίπαλοι της ΑΟΖ συγχέουν σκόπιμα την ανακήρυξη της ΑΟΖ με την οριοθέτησή της. Τα κράτη δικαιούνται να προχωρήσουν μονομερώς στην ανακήρυξή της, χωρίς μάλιστα να είναι υποχρεωμένα να υποβάλουν χάρτες και γεωγραφικές συντεταγμένες, αλλά για την οριοθέτησή της πρέπει να διαβουλευθούν με τα γειτονικά τους κράτη.
Στην τρέχουσα συγκυρία συνηγορεί υπέρ της τριμερούς οριοθέτησης των θαλασσίων ζωνών Ελλάδος, Κύπρου και Αιγύπτου, που θα κατοχυρώσει τα κυριαρχικά δικαιώματα της Ελλάδος στα κομβικά νησιά του Καστελλόριζου και της Στρογγύλης, αποκτώντας έτσι θαλάσσια σύνορα με την Κύπρο και αποδυναμώνοντας τη θέση της Τουρκίας στη Μεσόγειο. Ο ίδιος θεωρεί την οριοθέτηση της ΑΟΖ με την Τουρκία ως μία από τις περιπλοκότερες στον κόσμο και κρίνει παράτολμη οποιαδήποτε πρόβλεψη μιας πιθανής απόφασης του Διεθνούς Δικαστηρίου της Χάγης ή του Διεθνούς Δικαστηρίου του Δικαίου της Θάλασσας στο Αμβούργο, σε περίπτωση που παραπεμφθεί σε αυτά η ελληνοτουρκική διαφορά για την υφαλοκρηπίδα και την ΑΟΖ του Αιγαίου.
Κάνοντας μια ανάλυση κόστους-οφέλους, ο συγγραφέας αποφαίνεται ότι η Ελλάδα θα διασφαλίσει τα συμφέροντά της με την ανακήρυξη της ΑΟΖ ενεργώντας με σύνεση αλλά και αποφασιστικότητα. Απομένει βέβαια να αποδειχθεί αν η φωνή «ενός βοώντος εν τη ερήμω» θα βρει τελικά ευήκοα ώτα σε μία κυβέρνηση που έχει πολλές καυτές πατάτες να διαχειρισθεί σε μία δυσμενή διεθνή συγκυρία.
ΘEOΔΩΡΟΣ ΚΑΡΥΩΤΗΣ
Η ΑΟΖ της Ελλάδας
εκδ. Λιβάνης, 2014
Καθημερινή
