Αλυσιδωτές αντιδράσεις στο εσωτερικό πολιτικό σκηνικό της Ελλάδας θα προκαλέσει το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος. Πως θα επηρεάσει τις σχέσεις της χώρας με την ευρωζώνη. Η πιθανότητα οριστικής ρήξης και εξόδου και τα σενάρια συμβιβασμού.
Oxi ή Nai: Ποια είναι τα ενδεχόμενα για την Δευτέρα
Τρία είναι τα βασικά σενάρια για την Ελλάδα μετά το δημοψήφισμα:
1) Η χώρα αποφασίζει «ναι» και ο Τσίπρας παραιτείται
Ορισμένοι ανώτεροι αξιωματούχοι στους κόλπους της κυβέρνησης του πρωθυπουργού Αλέξη Τσίπρα, συμπεριλαμβανομένου και του χαρισματικού υπουργού Οικονομικών, Γιάνη Βαρουφάκη, έχουν δηλώσει ότι θα παραιτηθούν εάν οι ψηφοφόροι επιλέξουν “ναι”. Στην Αθήνα υπήρξε έντονη φημολογία ότι και ο ίδιος ο κ. Τσίπρας θα παραιτηθεί.
Πόσο γρήγορα θα μπορούσε να σχηματιστεί μια νέα κυβέρνηση; Αυτό εξαρτάται.
Αν υπάρξει ένας μετριοπαθής συνασπισμός μέσα στο ΣΥΡΙΖΑ, αυτός θα μπορούσε να ενωθεί με τα τρία κόμματα στο κοινοβούλιο και να σχηματίσουν μια κυβέρνηση εθνικής ενότητας. (Μερικοί έχουν προτείνει τον αντιπρόεδρο της κυβέρνησης, Γιάννη Δραγασάκη, τον πιο έμπειρο πολιτικό στην ιεραρχία του ΣΥΡΙΖΑ, ως πιθανό ηγέτη αυτού του μετριοπαθούς συνασπισμού). Υπάρχει προηγούμενο: ένας τεχνοκράτης πρωθυπουργός, ο πρώην κεντρικός τραπεζίτης Λουκάς Παπαδήμος, ανέλαβε ως επικεφαλής ενός συνασπισμού πολυκομματικής κυβέρνησης στα τέλη του 2011 και συμφώνησε το δεύτερο πακέτο διάσωσης με τους δανειστές.
Αυτή είναι ίσως η καλύτερη ευκαιρία για την Ελλάδα να αλλάξει πορεία και να εξασφαλίσει μια νέα διάσωση πριν από αυτό που πολλοί αξιωματούχοι πιστεύουν ότι είναι η προθεσμία χωρίς επιστροφή: την 20η Ιουλίου, όταν μία δόση €3,5 δισ. πρέπει να αποπληρωθεί στην Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Αθέτηση σε χρέος απέναντι στην ΕΚΤ είναι σχεδόν βέβαιο ότι σημαίνει πως η κεντρική τράπεζα θα αποσύρει όλες τις ενισχύσεις για τις ελληνικές τράπεζες, αναγκάζοντάς την Ελλάδα να τυπώσει ένα νέο νόμισμα, προκειμένου αυτές να ανοίξουν εκ νέου.
Σύμφωνα με αυτό το σενάριο, οι αξιωματούχοι θα προτείνουν πιθανώς ένα “πρόγραμμα γέφυρα” το οποίο θα χρηματοδοτήσει την Ελλάδα το καλοκαίρι, πριν αρχίσουν οι σοβαρές διαπραγματεύσεις για ένα νέο πρόγραμμα στήριξης.
Εάν δεν προκύψει ένας μετριοπαθής ηγέτης στο ΣΥΡΙΖΑ, θα είναι δύσκολο να διαμορφωθεί ένας μεγάλος συνασπισμός. Τα τρία μετριοπαθή κόμματα της αντιπολίτευσης – η κεντροδεξιά Νέα Δημοκρατία (76 έδρες), η κεντροαριστερά του ΠΑΣΟΚ (13) και το φιλοευρωπαϊκό ΠΟΤΑΜΙ (17) -, ακόμα κι όλα μαζί, θα χρειαστούν ακόμα τουλάχιστον 44 από τους 149 βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ για να σχηματίσουν μια πλειοψηφία στο νομοθετικό σώμα των 300 εδρών και τότε θα πρέπει να πραγματοποιηθούν νέες εκλογές. Ωστόσο, οι εκλογές παίρνουν πολύ χρόνο – και σχεδόν σίγουρα θα χρειαστεί να οριστούν για μετά τις 20 Ιουλίου.
2) Η χώρα ψηφίζει «ναι» και ο Τσίπρας μένει
Ο κ. Τσίπρας έχει δεσμευτεί ότι θα συμμορφωθεί με τη βούληση του ελληνικού λαού, επιμένοντας ότι αν αυτός ψηφίσει “ναι” την Κυριακή, τότε ο πρωθυπουργός θα συμφωνήσει με τους όρους των πιστωτών. Αλλά ένας αυξανόμενος αριθμός αξιωματούχων της ευρωζώνης έχει δημοσίως δηλώσει ότι δεν μπορεί να συνεργαστεί με τον κ. Τσίπρα, ιδιαίτερα αφού τους κατηγόρησε ότι “εκβιάζουν” τους Έλληνες ψηφοφόρους σε εθνικό τηλεοπτικό διάγγελμά του την Τετάρτη.
Το ερώτημα είναι λοιπόν αν οι πιστωτές θα είναι ανοικτοί για να συνομιλήσουν με τον κ Τσίπρα, μετά από την πικρή ρήξη της περασμένης εβδομάδας. Ο Γερούν Ντάισελμπλουμ, υπουργός Οικονομικών της Ολλανδίας, προεδρεύων της επιτροπής του Eurogroup, κατέστησε σαφές ότι ο κ. Τσίπρας δεν μπορεί πλέον να θεωρηθεί αξιόπιστος στην εφαρμογή ενός προγράμματος διάσωσης, καθώς το έχει αποκηρύξει δημοσίως. Οι περισσότεροι εκ των υπολοίπων υπουργών Οικονομικών συμμερίζομαι αυτήν την άποψη.
Παρόλα αυτά, υπάρχουν μερικοί – ιδιαίτερα ο Mισέλ Σαπέν, ο Γάλλος υπουργός Οικονομικών, και ο Πιέρ Μοσκοβισί, ο επίτροπος των Οικονομικών της Ε.Ε. – οι οποίοι έχουν εκφράσει την προθυμία να επανεμπλακούν σε διαπραγματεύσεις με την ελληνική κυβέρνηση, ακόμη και αν ο κ Τσίπρας παραμείνει στη θέση του ως πρωθυπουργός. Αυτό θα είναι ακόμα πιο πιθανό αν η σύνθεση της κυβέρνησής, μέσω ενός συνασπισμού έχει αλλάξει.
Ο κ Βαρουφάκης άφησε να εννοηθεί ότι ένα “ναι” θα μπορούσε να οδηγήσει σε κυβερνητικό ανασχηματισμό. Μια πιθανότητα είναι η εθνικιστική δεξιά των Ανεξάρτητων Ελλήνων, επί του παρόντος ο μικρότερος κυβερνητικός εταίρος, να αλλάξει θέσεις με το φιλοευρωπαϊκό Ποτάμι – μια κίνηση που ορισμένοι αξιωματούχοι της ευρωζώνης έχουν πει ότι θα μπορούσε να αλλάξει το γενικότερο ύφος των συνομιλιών. Αλλά αυτό θα καθιστούσε δύσκολο το να επιτευχθεί μια συμφωνία πριν από τις 20 Ιουλίου.
3) Η χώρα ψηφίζει «όχι»
Οι Ευρωπαίοι ηγέτες από τον Φρανσουά Ολάντ, τον Γάλλο πρόεδρο, μέχρι το Ματέο Ρέντζι, τον Ιταλό πρωθυπουργό και τον Zαν Κλωντ Γιούνκερ, πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, έχουν καταστήσει σαφές ότι θα θεωρήσουν το Όχι ως ρήξη με την Ευρώπη και επιλογή εξόδου από το ευρώ .
Η ελληνική κυβέρνηση επιμένει ότι μπλοφάρουν, και τα γερμανικά μέσα ενημέρωσης έχουν αναφέρει ότι ο Βόλφγκανγκ Σόιμπλε, ο σκληροπυρηνικός υπουργός Οικονομικών της Γερμανίας, δήλωσε στο κόμμα του, στους Χριστιανοδημοκράτες, σε μια συνάντηση κεκλεισμένων των θυρών πως μία ψήφος στο Όχι δεν σημαίνει και Grexit. Έτσι, υπάρχει μια πιθανότητα, παρ’ όλη τη ρητορική, οι πιστωτές να επανεκινήσουν τις συνομιλίες μετά από ένα «όχι».
Ακόμη όμως κι αν οι συνομιλίες συνεχιστούν, είναι δύσκολο να δει κανείς πώς μια διαπραγματευση μετά από το δημοψήφισμα θα είναι ευκολότερη από ό, τι οι άκαρπες συνομιλίες των τελευταίων πέντε μηνών. Ο κ. Τσίπρας υποστήριζει ότι θα έχει ισχυρότερη εντολή για να πιέσει κατά των απαιτήσεων λιτότητας κι ότι σε ένα νέο πρόγραμμα μια ελάφρυνσης χρέους είναι πιθανότερη –κάτι που είναι μία από τις κύριες παραχωρήσεις που θέλει η Αθήνα.
Αλλά πολλά από τα θέματα που τέθηκαν στο περιθώριο στις τρέχουσες συνομιλίες, σε μια προσπάθεια να βρεθεί μια γρήγορη συμβιβαστική λύση, θα ήταν σχεδόν βέβαιο ότι θα ξαναγυρίσουν στο τραπέζι – ακανθώδη θέματα, όπως η μεταρρύθμιση της αγοράς εργασίας και η απελευθέρωση των τιμών. Αυτό θα καταστήσει τις διαπραγματεύσεις για ένα νέο διετές πρόγραμμα πολύ δυσκολότερες από ό,τι οι προηγούμενες που αφορούσαν μόνο μια δόση του υφιστάμενου προγράμματος.
Ο κ. Ντάισελμπλουμ, ο οποίος ηγείται των διαπραγματεύσεων με την Αθήνα για λογαριασμό του Eurogroup, δήλωσε στο ολλανδικό κοινοβούλιο την Πέμπτη ότι μια ψήφος στο Όχι θα σήμαινε πως « όχι μόνο δεν υπάρχει καμία βάση για ένα νέο πρόγραμμα, αλλά είναι επίσης αμφίβολο κατά πόσον υπάρχει βάση ΄για την παραμονή της Ελλάδας στην ευρωζώνη».
Ο κ.κ Σαπέν και Μοσκοβισί μπορεί να πιέσουν για την επανέναρξη των συνομιλιών. Αλλά πολλοί αξιωματούχοι της ευρωζώνης λειτουργούν υπό την υπόθεση εργασίας ότι οι διαπραγματεύσεις δεν θα ξαναξεκινήσουν στην περίπτωση που θα υπάρξει Όχι στο δημοψήφισμα κι ότι η 20η Ιουλίου θα φτάσει χωρίς να υπάρχει συμφωνία. Τότε, το λογικό επακόλουθο θα είναι το Grexit.
