Η επιμονή του Σόιμπλε για προσωρινό Grexit επαναφέρει τις σκοτεινές μνήμες της γερμανικής ηγεμονίας. Ο «πόλεμος θρησκειών», η στάση των πρώην Σοβιετικών χωρών και πώς εγκλωβίστηκε η Μέρκελ από την γερμανική κοινή γνώμη. Το κοινό μέτωπο Γαλλίας-Ιταλίας.
Όταν ο Μισέλ Σαπέν επιβιβάστηκε στις 10:25 στην ταχεία από το Παρίσι για τις Βρυξέλλες το περασμένο Σάββατο το πρωί, ο γάλλος υπουργός Οικονομικών νόμιζε πως ήταν κοντά μια συμφωνία που θα απέτρεπε την έξοδο της Ελλάδας από την ευρωζώνη.
Η τρόικα των εποπτών της ελληνικής διάσωσης είχαν δώσει τη συγκατάθεσή τους για την πρόταση μεταρρυθμίσεων που είχε υποβάλει ο έλληνας πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας. Το σημαντικότερο, η γερμανίδα καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ είχε εκείνο το πρωί διαβεβαιώσει το αφεντικό του κ. Σαπέν, τον πρόεδρο Φρανσουά Ολάντ, ότι δεν θα επιτρέψει το «Grexit».
Έτσι, όταν ο κ. Σαπέν έφτασε στις Βρυξέλλες το μεσημέρι, έπαθε σοκ: ο Βόλφγκανγκ Σόιμπλε, ο γερμανός υπουργός Οικονομικών, είχε ανά χείρας ένα μονοσέλιδο έγγραφο που τάσσονταν υπέρ ένα «time out της Ελλάδας από την ευρωζώνη» για «τουλάχιστον τα επόμενα πέντε χρόνια» αν η Αθήνα δεν αποδέχονταν τους σοβαρούς όρους του μπλοκ για μια νέα διάσωση.
Ακόμα μεγαλύτερη έκπληξη ήταν ότι το σχέδιο για προσωρινό Grexit φαίνονταν ότι είχε τη στήριξη της κ. Μέρκελ, σύμφωνα με ανώτατους ευρωπαίους αξιωματούχους. Η καγκελάριος από καιρό έβλεπε τις Βρυξέλλες ως τον «καλό μπάτσο» έναντι του «κακού μπάτσου» που ήταν ο κ. Σόιμπλε. Όχι πια. Η κ. Μέρκελ είπε στην Bundestag την Παρασκευή πως θεωρούσε ένα εθελοντικό, οργανωμένο Grexit ως μια βιώσιμη λύση.
«Γνωρίζαμε πως η Γερμανία μπορούσε να πάει μακριά για να πιέσει την Ελλάδα, ίσως όμως όχι τόσο μακριά», δήλωσε ο κ. Σαπέν στους Financial Times. «Η εμπιστοσύνη μου κλονίστηκε».
Το τελεσίγραφο του κ. Σόιμπλε για time out άνοιγε μια «παρτίδα» 48ωρης διαπραγμάτευσης –κάποιες στιγμές σε πολύ υψηλούς τόνους- στην οποία το Βερολίνο επέμενε σε μια άνευ προηγουμένου παρεμβατική οικονομική εποπτεία της Ελλάδας, όρους τόσο επαχθείς που οι συμμετέχοντες πολλές φορές πίστεψαν ότι η Αθήνα δεν θα μπορούσε να αποδεχθεί και θα αποβάλλονταν από την ευρωζώνη.
Οι σκληρές διαπραγματεύσεις έκαναν ακόμα και τους συμμάχους της Γερμανίας να φοβούνται πως η ΕΕ άλλαξε για πάντα, με το Βερολίνο να είναι πρόθυμο να δείξει την οικονομική του δύναμη με τρόπους που ήταν απρόθυμο να δείξει κατά το παρελθόν, υπό τον φόβο ότι θα ξυπνούσαν σκοτεινές μνήμες της γερμανικής ηγεμονίας.
Σε συνέντευξή του ο Ντόναλντ Τουσκ, ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου που μεσολάβησε για την συμφωνία στη Σύνοδο και ο οποίος είναι ακλόνητος φαν της γερμανικής συντηρητικής οικονομικής σκέψης, δήλωσε πως ξαφνιάστηκε όταν μέλη του ευρωπαϊκού κοινοβουλίου ξέσπασαν σε επευφημείς την περασμένη εβδομάδα όταν ο κ. Τσίπρας τους υπενθύμισε πως η Γερμανία είχε λάβει ελάφρυνση χρέους μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, κάτι που το Βερολίνο είναι τώρα απρόθυμο να δώσει στην Αθήνα.
«Μάλιστα, έμοιαζε με αντιγερμανική διαδήλωση από την αριστερή πτέρυγα και από την ακροαριστερά», σχολίασε ο κ. Τουσκ.
Πουθενά δεν υπήρξε μεγαλύτερη αμηχανία για την επιθετική, εγωκεντρική Γερμανία, από το Παρίσι. Η Γαλλία, που κάποτε ήταν ένας ίσος εταίρος στην καρδιά της Ευρώπης, είδε την επιρροή της να επισκιάζεται από την γειτονική της χώρα, είτε στην οικονομική και δημοσιονομική πολιτική, είτε στην αντίδραση για την ρωσική επιθετικότητα στην Ουκρανία.
Ακόμα και οι πιο διεθνιστές του εσωτερικού κύκλου του κ. Ολάντ, τώρα πιστεύουν πως η προσέγγιση του Βερολίνου στις ελληνικές διαπραγματεύσεις έχει αλλάξει τη φύση του project της ευρωζώνης.
«Η ευρωζώνη περνά έναν πόλεμο θρησκειών με μια Καλβινιστική βόρεια Ευρώπη που δεν θέλει να συγχωρήσει τους αμαρτωλούς και μια Καθολική Ευρώπη στον Νότο που θέλει να αλλάξει σελίδα», σχολίασε ο Εμμανουέλ Μακρόν, ο γάλλος υπουργός Οικονομίας και πρώην τραπεζίτης στην Rothschild.
«Οι Έλληνες έχουν ενισχύσει τους σκληροπυρηνικούς Καλβινιστές», πρόσθεσε. «Η συμφωνία που επιτεύχθηκε στις Βρυξέλλες είναι η καλύτερη που μπορούσαμε να κλείσουμε».
Στο εσωτερικό της Γερμανίας, υπάρχει λιγότερη ανησυχία και μεγαλύτερος εκνευρισμός με την απεικόνιση της χώρας ως μια ηγεμονική υπερδύναμη όταν τις σκεπτικιστικές απόψεις της για την Ελλάδα μοιράζονται πολλές χώρες της ευρωζώνης, από τη Μαδρίτη μέχρι το Ελσίνκι. Πράγματι, οι διπλωμάτες ορισμένων μικρότερων σκληροπυρηνικών χωρών –μεταξύ των οποίων και τα πέντε πρώην κομμουνιστικά μέλη της ευρωζώνης στην ανατολική Ευρώπη- παραδέχονται ότι συχνά κρύβονταν πίσω από τη Γερμανία στις διαπραγματεύσεις.
«Ο άνδρας στο αναπηρικό καροτσάκι στην άλλη άκρη του τραπεζιού δεν είναι ο σκληρότερος στο δωμάτιο», σχολίασε υπουργός Οικονομικών της ευρωζώνης, αναφερόμενος στον κ. Σόιμπλε.
Πράγματι, αργά το βράδυ της Κυριακής κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων, ο κ. Τουσκ είπε πως έγινε «εμφανές ότι η Γερμανία δεν ήταν η σκληρότερη χώρα» σε ότι αφορά τους όρους της ελληνικής διάσωσης και έτσι προσκάλεσε τον ολλανδό πρωθυπουργό Μαρκ Ρούττε στην μικρή ομάδα των ηγετών που διαπραγματεύονταν άμεσα με τον κ. Τσίπρα.
Όμως, λόγω του μεγέθους της, της ιστορίας της και της αυξανόμενης επιρροής της στο παγκόσμιο σκηνικό, η Γερμανία είναι αυτή που προκαλεί τις επικρίσεις. Ο ιταλός πρωθυπουργός Ματέο Ρέντσι ανησύχησε τόσο πολύ για την κατεύθυνση που είχαν πάρει οι διαπραγματεύσεις το Σαββατοκύριακο, που είπε στο περιβάλλον του ότι θα τηρούσε σκληρότερη στάση έναντι της Μέρκελ. «Άφησε να γίνει γνωστό ότι ως εδώ και μη παρέκει», ανέφερε ανώτατος ιταλός αξιωματούχος.
«Η γερμανική ηγεσία προφανώς είχε τεθεί υπό αμφισβήτηση», ανέφερε άλλος ιταλός αξιωματούχος, υποστηρίζοντας πως η κ. Μέρκελ έχει γίνει δέσμια ενός βαθύτατου αντιελληνικού αισθήματος που υπάρχει στην γερμανική κοινή γνώμη. «Αυτό το Σαββατοκύριακο έδειξε πως η Μέρκελ πραγματικά έχει μικρότερο περιθώριο ελιγμών από αυτό που νομίζαμε».
Πρόκειται για μια άποψη την οποία συμμερίζεται το Παρίσι, όπου πολλοί πιστεύουν ότι η άποψη του κ. Σόιμπλε για την ευρωπαϊκή ενοποίηση –με την Ελλάδα εκτός, το υπόλοιπο μπλοκ μπορεί να έρθει πιο κοντά- θα καταστρέψει την ιδέα της «αλληλεγγύης» η οποία είναι εκ των ων ουκ άνευ στην ευρωζώνη.
«Με την Ελλάδα, η Άνγκελα Μέρκελ έχει επιτρέψει την ιδέα ενός Grexit να ανθίσει στην κοινή γνώμη της, ότι ο χοντροκέφαλος μπορεί να τιμωρηθεί και να πεταχτεί έξω από την ευρωζώνη», ανέφερε γάλλος διπλωμάτης. «Το πρόβλημα όμως είναι ότι πάντα υπάρχει κάποιος που βρίσκεται στον πάτο. Δεν μπορούμε να έχουμε μια Γερμανία που είναι αλύγιστη και απομονωμένη στον εαυτό της».
Το Παρίσι πιέζει για μεγαλύτερη ενοποίηση της ευρωζώνης, συμπεριλαμβανομένης μιας οικονομικής κυβέρνησης και ξεχωριστού προϋπολογισμού, όμως η Γερμανία πιέζει για αυστηρότερους κανόνες και έλεγχο από το κέντρο.
Ακόμα και γερμανοί πολιτικοί από την πολιτική οικογένεια της ίδιας της Μέρκελ φοβούνται πως η έχθρα που δημιουργήθηκε στις διαπραγματεύσεις θα μπορούσε να αφήσει την χώρα τους απομονωμένη στην Ευρώπη.
«Λυπάμαι για το γεγονός ότι επιστρέφουμε στα παλαιά στερεότυπα, ή προσπαθούμε να βρούμε κάποιον να κατηγορήσουμε», δήλωσε ο Manfred Weber, βουλευτής από το βαυαρικό αδελφό κόμμα της Μέρκελ CSU, ο οποίος ηγείται του κεντροδεξιού μπλοκ στο Ευρωκοινοβούλιο. «Αυτό είναι λάθος. Η Γερμανία δεν είναι ο κακός στο παιχνίδι τώρα».
Όμως οι εταίροι της Γερμανίας ήδη στρέφονται κατά της. Τις πρώτες πρωινές ώρες της Δευτέρας, με την θέση της Ελλάδας στην ευρωζώνη να βρίσκεται υπό απειλή, ο κ. Ολάντ βγήκε στην ταράτσα του κτηρίου Brusselssummit. Είδε τον ιταλό ομόλογό του σε μια κοντινή αίθουσα συνεδριάσεων και χτύπησε το τζάμι. «Αγαπητέ Ματέο», είπε ο Ολάντ σύμφωνα με δυο αξιωματούχους που βρίσκονταν εκεί. «Τι θα κάνουμε;»
Οι δυο ηγέτες ορκίστηκαν να συνεργαστούν και να διασφαλίσουν ότι δεν θα συμβεί το Grexit. «Εκείνη τη στιγμή καταλάβαμε πως η Ιταλία και η Γαλλία θα μπορούσαν να ενωθούν και πως θα μπορούσε να υπερισχύσει η λιγότερο ριζοσπαστική θέση», σημείωσε ιταλός αξιωματούχος.
Με τη βοήθεια του κ. Τουσκ, ο κ. Ολάντ και ο κ. Ρέντσι μπορεί να εμπόδισαν την προσπάθεια του κ. Σόιμπλε για προσωρινό Grexit αυτή την εβδομάδα. Για πόσο όμως ακόμα;
των Anne-Sylvaine Chassany (Παρίσι), James Politi (Ρώμη) και Peter Spiegel (Βρυξέλλες) FT
