Είναι ζήτημα προσαρμοστικότητας; Ευρηματικότητας; Μιας διάχυτης -εδώ και αιώνες- κουλτούρας της επιβίωσης; Είναι όλα μαζί; Μπορεί, ναι. Μπορεί και όχι. Ενα είναι βέβαιο, όμως: ότι όποιος κληθεί να καταγράψει μελλοντικά, πλάι στα μεγάλα και ιστορικά που ζούμε, τη συμπεριφορά, τις επινοήσεις, ακόμη και το χιούμορ πολλών συμπολιτών μας κατά τη διάρκεια της capital controls εποχής, θα συγκεντρώσει ενδιαφέρουσες ιστορίες ανεκδοτολογικού περιεχομένου.
Επιστροφές σε… μετρητά
Δεν είναι πολλά τα καταστήματα που επιστρέφοντας τα ρούχα που αγόρασες μπορείς να πάρεις τα χρήματά σου πίσω. Σε αυτά, ωστόσο, όπου υπάρχει η συγκεκριμένη δυνατότητα, το πρώτο δεκαπενθήμερο των capital controls έγινε χαμός. Τι έκαναν κάποιοι συμπολίτες μας; Αρχισαν να αγοράζουν καθημερινά ρούχα με χρεωστική κάρτα, τα οποία γύριζαν πίσω την επομένη, ζητώντας τα λεφτά τους πίσω – όπως είχαν το δικαίωμα να κάνουν. Τις περισσότερες φορές τα μικροποσά εξαργυρώνονταν τοις μετρητοίς. Εβγαζαν, λοιπόν, 40 ευρώ έξτρα, ας πούμε, σε ρευστό, ενίσχυαν και την αγορά (και την ντουλάπα τους) με κανένα μπλουζάκι που τους άρεσε λίγο παραπάνω και δεν περιλαμβανόταν τελικά στις επιστροφές.
Το e-banking πήρε φωτιά
Στις περισσότερες οικογένειες δεν ήταν όλοι εξοικειωμένοι με την ηλεκτρονική τραπεζική. Αυτοί που ήταν όμως (και είχαν και χρήματα στο λογαριασμό τους) υπήρξαν και οι… κερδισμένοι. Τι έκαναν; Πλήρωναν τους λογαριασμούς ολόκληρης της οικογένειας ιντερνετικά και εισέπρατταν τα χρήματα από τους οικείους τους σε μετρητά.
Η ισχύς εν τη ενώσει
Η ελληνική οικογένεια, βέβαια, έδρασε σαν μια γροθιά και σε σχέση με τα μηχανήματα ανάληψης. Τι σύστημα εφαρμόστηκε; Ενα άτομο ανά οικογένεια πήγαινε καθημερινά στο ΑΤΜ και έβγαζε χρήματα για όλους. Την άλλη μέρα, ερχόταν η σειρά του επόμενου κ.ο.κ.
Ραντεβού τα μεσάνυχτα
Υπήρξαν, όμως, και αυτοί που μελέτησαν το πράγμα παραπάνω και γρήγορα συνειδητοποίησαν (και το έκαναν και πράξη) ότι, αν πήγαιναν για ανάληψη χρημάτων λίγο πριν από τα μεσάνυχτα και έπειτα περίμεναν ένα δεκάλεπτο να αλλάξει η ώρα (και η μέρα), μπορούσαν να σηκώσουν και τα 50-60 ευρώ της επομένης. Ούτε λίγο ούτε πολύ, λοιπόν, τα ΑΤΜ μετατράπηκαν στο must σημείο της εποχής για νυχτερινά συναπαντήματα.
«Βρες ATM»
Κι αν ένα μηχάνημα αυτόματης ανάληψης είναι άδειο ή δίνει μόνο 50ευρα; Μικρό το κακό. Δέκα ημέρες μετά τα capital controls βγήκε στον αέρα από τρεις ευρηματικούς προγραμματιστές η εφαρμογή (για Android συσκευές) «Βρες ATM», που λέει ποια μηχανήματα έχουν απόθεμα, ενώ ενημερώνει και τους χρήστες αν αυτά διαθέτουν χαρτονομίσματα των 20 ή των 50 ευρώ. Η εφαρμογή λειτουργεί διαδραστικά, καθώς οι χρήστες πρέπει να δίνουν και αυτοί με τη σειρά τους πληροφορίες για τα ATM που επισκέπτονται.
Και ξαφνικά γίναμε… Ευρώπη
Μεγάλοι και μικροί, πάντως, προσαρμόστηκαν μέσα σε λίγες ημέρες στο πλαστικό χρήμα. Γιαγιάδες και παππούδες, αφού πρώτα προμηθεύτηκαν τις ολοκαίνουργιες χρεωστικές τους κάρτες μαζί με την πρώτη δόση της σύνταξής τους για να μπορούν να σηκώνουν χρήματα καθημερινά, έπειτα έμαθαν να τις χρησιμοποιούν στις συναλλαγές τους. Κι αν όχι οι ίδιοι (αμέσως τουλάχιστον), σίγουρα τα κατάφεραν με τη συνδρομή των παιδιών και των εγγονών τους. Αναμένεται τώρα η εξοικείωσή τους με το e-banking.
Κατανάλωση μέχρι τελευταίου (κατατεθειμένου) ευρώ
Ο φόβος του κουρέματος των καταθέσεων έφερε αυξημένη κατανάλωση. Κινητά τηλέφωνα, τηλεοράσεις, λευκές συσκευές και ηλεκτρονικοί υπολογιστές «κινήθηκαν» περισσότερο από το συνηθισμένο για την εποχή, ενώ σημαντικές εισπράξεις σημείωσε και το ίδιο το Δημόσιο. «Μέσα σε δέκα ημέρες τραπεζικής αργίας, το Δημόσιο εισέπραξε μέσω τραπεζών έσοδα ύψους 1 δισ. ευρώ», διαβάζουμε σε ρεπορτάζ της Ευγενίας Τζώρτζη για την «Καθημερινή» στις 12 Ιουλίου, όπως και ότι νοικοκυριά και επιχειρήσεις οδηγήθηκαν σε μαζικές μεταφορές χρημάτων, με χαρακτηριστικότερο όλων ότι οι συναλλαγές για μεταφορές ποσών έφτασαν τα 280 εκατ. ευρώ την ημέρα από 110 εκατ. ευρώ που ήταν ο μέσος όρος πριν από το κλείσιμο των τραπεζών. Η σκέψη των περισσοτέρων; «Από το να μου κουρέψουν τα λεφτά προτιμότερο να τα κάνω τάμπλετ και ακριβά ρολόγια». Τώρα, βέβαια, πόσα τάμπλετ και υπολογιστές μπορεί να χρειάζεται ένα σπίτι, αυτό είναι άλλο θέμα…
Κατανάλωση λόγω αβεβαιότητας
του Παναγή Παναγιωτόπουλου, επικουρου καθηγητή κοινωνιολογίας στο ΕΚΠΑ
Τα capital controls μπορεί να είναι διαλυτικά για τον παραγωγικό ιστό της χώρας και για την οικονομική ελευθερία, δεν έχουν ωστόσο μεγάλη επίδραση στην άμεση πραγματικότητα των καταναλωτών, παρά τη μείωση πάγιων καταναλωτικών συνηθειών. Δύο είναι οι εξηγήσεις γι’ αυτήν τη μικρή επίπτωση. Η πρώτη αφορά στο γεγονός πως η άυλη πληρωμή μέσω κάρτας αποδείχθηκε λειτουργική και διαδεδομένη. Η δεύτερη και εξίσου σημαντική είναι το αργόσυρτο bank run το οποίο λαμβάνει χώρα τους τελευταίους μήνες, με αποτέλεσμα ουκ ολίγα ντουλάπια στις κουζίνες μας να έχουν μετατραπεί σε οικογενειακά ATM. Αξίζει επίσης να παρατηρήσουμε πως, όταν δημοσιοποιήθηκε την Παρασκευή πριν από το δημοψήφισμα το ενδεχόμενο κουρέματος καταθέσεων, πολλοί καταθέτες προχώρησαν σχεδόν αναγκαστικά στην υπονόμευση της αποταμίευσής τους, αγοράζοντας περιττά γι’ αυτούς αντικείμενα με την επινόηση κάποιας ανάγκης. Αυτό όμως δεν είναι ούτε αστείο ούτε ανώδυνο, διότι πρόκειται για μεταφορά πλούτου και ουδεμία σχέση έχει με το απολαυστικό παιχνίδι της κατανάλωσης σε καιρούς σταθερότητας (με όποια κριτική μπορούμε να κάνουμε έτσι κι αλλιώς σε αυτό). Με άλλα λόγια, η κατανάλωση των προηγούμενων ημερών έχει μέσα της άγχος, αβεβαιότητα και πανικό.
* Ολες αυτές οι ιστορίες, παρατηρήσεις, επισημάνσεις αφορούν ασφαλώς όσους είχαν χρήματα στην τράπεζα για να βγάλουν και να ξοδέψουν. Υπάρχει και μια μεγάλη μερίδα συμπολιτών μας που όλα αυτά δεν τους αφορούν πραγματικά.
Καθηυμερινή
