Η διαφθορά στη δημόσια υγεία είναι ευρεία και στην ετήσια έκθεση του Γενικού Επιθεωρητή Δημόσιας Διοίκησης για το 2013, μεταξύ άλλων, αναφέρεται ότι:«… ένας λεπτομερής διασταυρούμενος έλεγχος μεταξύ των προμηθειών, φαρμακευτικών εταιρειών και των παροχών τους προς τους ιατρούς, μπορεί να αποκαλύψει ενδιαφέρουσες υπόγειες διαδρομές με κατευθυνόμενη συνταγογραφία και διόγκωση της δαπάνης. Σημαντική οικονομική αιμορραγία προκαλούν επίσης οι υπερτιμολογήσεις των χρησιμοποιούμενων ιατρικών μοσχευμάτων, μηχανημάτων… Έχει κατ’ επανάληψη διαπιστωθεί ότι γίνεται κατασπατάληση φαρμάκων και υλικών στη νοσοκομειακή και εξωνοσοκομειακή περίθαλψη. Από την άλλη, πολύτιμα μηχανήματα δεν έχουν τεθεί σε χρήση επί σειρά ετών, προκειμένου οι εξετάσεις να γίνονται ιδιωτικώς εκτός νοσοκομείων. Έχει καταγγελθεί ότι πολλές εργαστηριακές εξετάσεις με πανάκριβα αντιδραστήρια εκτελούνται σε δημόσια νοσοκομεία για λογαριασμό ιδιωτικών εργαστηρίων… Το ζήτημα της δωροδοκίας των ιατρών, το γνωστό φακελάκι, αντιμετωπίζεται κατά περίπτωση, αλλά, δυστυχώς, μόνον δια της επ’ αυτοφώρω συλλήψεως μπορεί να διαπιστωθεί».
Το Παγκόσμιο Βαρόμετρο της Διαφθοράς το 2013 σε έρευνά του αναφέρεται στην κατάσταση στο χώρο της υγείας στην Ελλάδα, όπου σχεδόν ένας στους τέσσερις δηλώνει ότι έδωσε φακελάκι, στοιχείο που επιβεβαιώνεται και από την «Εθνική Έρευνα για τη Διαφθορά στην Ελλάδα 2012» της Διεθνούς Διαφάνειας – Ελλάδος.
Όσον αφορά στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, αυτή διαμόρφωσε πέντε κατηγορίες-μορφές διαφθοράς στην υγεία:
1. Χρηματισμός στις ιατρικές παροχές (διαφθορά μεταξύ γιατρών/νοσηλευτών και ασθενών).
2. Διαφθορά στις προμήθειες (διαφθορά μεταξύ γιατρών/νοσηλευτών και ιδιωτικών εταιρειών).
3. Ακατάλληλο ή προβληματικό ή εκ προθέσεως παραπλανητικό μάρκετινγκ, προβολή και προώθηση ιατρικών προϊόντων και φαρμακευτικών σκευασμάτων (διαφθορά μεταξύ γιατρών/νοσηλευτών και ιδιωτικών εταιρειών και μεταξύ πολιτικών/υπηρεσιακών παραγόντων και ιδιωτικών εταιρειών).
4. Κατάχρηση εξουσίας (διαφθορά ανωτέρων στελεχών, πολιτικών, διοικητικών).
5. Παράνομες πληρωμές και επιστροφές (διαφθορά στα ασφαλιστικά ταμεία και μεταξύ γιατρών και ασφαλιστικών ταμείων).
Σύμφωνα με έρευνα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (HOME/2011/ISEC/PR/047-A2/2013), οι τρεις σημαντικότερες διεφθαρμένες πρακτικές στο δημόσιο σύστημα υγείας της Ελλάδας είναι οι άτυπες ή οι παράνομες πληρωμές για την παροχή υπηρεσιών υγείας, η πιστοποίηση και οι προμήθειες ιατρικού υλικού και η έγκριση και οι προμήθειες φαρμακευτικών προϊόντων.
Συγκεκριμένα, στις άτυπες πληρωμές η ταρίφα κυμαίνεται (κατά μέσον όρο) από 50 ευρώ για εισαγωγή στο νοσοκομείο μέχρι 3.000 ευρώ για εγχείριση. Η παροχή χρηματικών παροχών, οι συμπαιγνίες (εταιρίες που προμηθεύουν το δημόσιο, συνεργάζονται και μοιράζονται την αγορά), η πιστοποίηση, η έγκριση και η διάθεση ιατρικών υλικών και μηχανημάτων (φωτογραφικοί διαγωνισμοί, δωρεές υλικών, λοιπές παροχές για την αγορά υλικών), αλλά και η έγκριση και η διάθεση φαρμακευτικών προϊόντων (χρηματισμοί, ποσοστά επί των προμηθειών, ταξίδια, συνέδρια, διακοπές, παροχές σε είδος και σε ηλεκτρονικά προϊόντα), είναι διαδεδομένες πρακτικές διαφθοράς. Οι μη χρηματικές μορφές αφορούν στην επιρροή σε άτομα με κύρος και με θέσεις ευθύνης που επηρεάζουν τη κοινή γνώμη. Επίσης, εμφανίζονται οι «ανταλλαγές» όπου υψηλόβαθμα στελέχη του υπουργείου καταλαμβάνουν, μετά τη συνταξιοδότησή τους, καίριες θέσεις στον ιδιωτικό τομέα και σε εταιρείες που δραστηριοποιούνται στο χώρο.
Ποιές όμως είναι οι αιτίες και οι κίνδυνοι;
(1) Η μεγάλη ανοχή στη διαφθορά, όπως και ότι η διαφθορά είναι κομμάτι της επιχειρηματικής ηθικής. Αυτά σε συνδυασμό με τις αδυναμίες και τα κενά στη νομοθεσία και τις διαδικασίες είναι αποτελέσματα της βασικής αιτίας.
(2) Η περιορισμένη διαφάνεια και τα ελλείμματα στην πληροφόρηση για τα δικαιώματα των ασθενών και τα πρότυπα παροχής υπηρεσιών στην υγεία.
(3) Το επίπεδο αμοιβών των γιατρών του ΕΣΥ.
(4) Οι περιορισμένοι, περιχαρακωμένοι και μη ανεξάρτητοι μηχανισμοί ελέγχου.
(5) Οι αδυναμίες του δικαστικού συστήματος με τα υψηλά ποσοστά ατιμωρησίας.
(6) Η νομοθεσία για τις ανώτατες τιμές των ιατρικών μηχανημάτων τις ανέβασε στο ανώτατο επίπεδο, η λίστα των μηχανημάτων αυξήθηκε κατά 2/3 και το εμπόριο μέσω Κύπρου (τεχνητές υπερτιμολογήσεις) εντάθηκε.
(7) Η περιπλοκότητα του θεσμικού και νομικού πλαισίου αναφορικά με την προμήθεια ιατρικών προϊόντων (στις χώρες της Ε.Ε. ο μέσος χρόνος ολοκλήρωσης μιας ιατρικής προμήθειας είναι 120 ημέρες, ενώ στην Ελλάδα είναι περίπου 3 χρόνια).
(8) Η αποκέντρωση των ιατρικών προμηθειών κατέληξε να είναι αναποτελεσματική και τροφή για τη διαφθορά.
(9) Οι διοικητές των νοσοκομείων δεν επιλέγονται βάσει αυστηρών επαγγελματικών κριτηρίων.
Ποιά μπορεί να είναι κάποια προτεινόμενα μέτρα και πρακτικές;
Η εφαρμογή και η τήρηση του νόμου.
ü Το ηλεκτρονικό σύστημα συνταγογράφησης.
ü Η ανεξάρτητη αρχή δημόσιων συμβάσεων με κεντρικό ηλεκτρονικό αρχείο των δημοσίων συμβάσεων.
ü Οι καλύτεροι και αποτελεσματικότεροι μηχανισμοί ελέγχων.
ü Οι υψηλότερες αποδοχές των γιατρών με καλύτερα συστήματα λογοδοσίας.
ü Ο εκσυγχρονισμός του συστήματος προμηθειών.
Στο «Στα ίχνη του οικονομικού εγκληματία» σημειώνω ότι στη δημόσια υγεία οι προϋποθέσεις για εμφάνιση της διαφθοράς είναι τέσσερις: η ανάγκη (το προσωπικό όφελος), η εκλογίκευση (η μη τιμωρητέα παράβαση), η ευκαιρία (οι αδύναμοι εσωτερικοί έλεγχοι) και η ανοχή (η αποδοχή από τους ανωτέρους). Αυτό σημαίνει ότι με κατάλληλους μηχανισμούς, νόμους και κανόνες στις τρεις από τις τέσσερις προϋποθέσεις, αρκετά «παράθυρα» κλείνουν και η διαφθορά «ασφυκτιά». Η διαφθορά «αυξάνεται» με τις μονοπωλιακές συνθήκες στην αγορά, τις ελλιπείς προσβάσεις στην πληροφορία, τις απευθείας επιλογές, την ασύμμετρη πληροφόρηση και «μειώνεται» με τη λογοδοσία, τη διαφάνεια και τον έλεγχο.
Η διαφθορά μπορεί να εντοπισθεί μέσα από τη θεωρία των «σπασμένων παραθύρων» (οι «θύλακες» στη δημόσια υγεία είναι γνωστοί και τους έχει καταγράψει η έκθεση της Ε.Ε. για την καταπολέμηση της διαφθοράς στην Ελλάδα). Η πολυνομία (εγκύκλιοι, ερμηνευτικές διατάξεις, αποφάσεις, κ.λπ.), είναι η «τροφή» της διαφθοράς. Η διαφθορά υποχωρεί μπροστά στη διαφάνεια και η ηλεκτρονική διακυβέρνηση ενισχύει τη δεύτερη, «αφοπλίζοντας» την πρώτη. Η διαφθορά καταπολεμείται, δεν εξαφανίζεται, αλλά η μη εξαφάνισή της δε σημαίνει ότι δεν την πολεμούμε. Ο καρκίνος δεν εξαφανίζεται, αλλά οι επιστήμονες συνεχίζουν να ψάχνουν για πρόληψη και για θεραπεία.
tvxs.gr
.
