Τον παρασκηνιακό πόλεμο για τις αυξημένες αρμοδιότητες της Frontex στα ελληνικά σύνορα εν όψει της Συνόδου Κορυφής για το προσφυγικό στις 17 Δεκεμβρίου, αποκαλύπτει το Protagon. Κεντρικό σημείο της αντιπαράθεσης, μία άγνωστη μέχρι σήμερα επιστολή που εστάλη στις 27 Νοεμβρίου από τον επικεφαλής του επιχειρησιακού τομέα της Frontex Κλάους Ρέσλερ, στην οποία γίνεται λόγος για «παρουσία παρατηρητών από την Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας σε κοινές επιχειρήσεις» του ευρωπαϊκού σώματος και της ελληνικής συνοριοφυλακής. Η εν λόγω επιστολή πυροδότησε την αρνητική στάση της ελληνικής πλευράς, που με τη σειρά της έστειλε κόντρα επιστολή στον Ευρωπαίο Επίτροπο Μετανάστευσης Δημήτρη Αβραμόπουλο ο οποίος προΐσταται της Frontex, ενώ στη συνέχεια ακολούθησαν τα δημοσιεύματα στον ευρωπαϊκό Tύπο περί έξωσης της Ελλάδας από την Σένγκεν και η κοινή επιστολή του γάλλου και του γερμανού υπουργού Εσωτερικών περί αυτενέργειας της Frontex.
Στη σύνοδο για την αντιμετώπιση των προσφυγικών ροών στα Δυτικά Βαλκάνια που πραγματοποιήθηκε στις 25 Οκτωβρίου οι ηγέτες των χωρών που συμμετείχαν συμφώνησαν σε ένα σχέδιο 17 σημείων για την αντιμετώπιση της κρίσης. Ανάμεσα σε άλλα, οι δεσμεύσεις περιελάμβαναν την «ενίσχυση της διασυνοριακής συνεργασίας μεταξύ Ελλάδας και ΠΓΔΜ, με αυξημένη εμπλοκή της Υπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους πρόσφυγες». Επιπλέον στο σχέδιο αναφερόταν ότι «η Ελλάδα, η ΠΓΔΜ και η Αλβανία θα ενισχύσουν την διαχείριση των εξωτερικών χερσαίων συνόρων τους, με τη Frontex να υποστηρίζει τη διαδικασία καταχώρισης στην Ελλάδα».
Κατά τις εβδομάδες που ακολούθησαν έως τα τέλη Νοεμβρίου, πάνω από 2.000 μετανάστες που δεν προέρχονταν από Συρία, Αφγανιστάν ή Ιράκ βρέθηκαν εγκλωβισμένοι στον καταυλισμό της Ειδομένης, καθώς οι αρχές της ΠΓΔΜ δεν επέτρεπαν την διέλευσή τους. Στις 23 Νοεμβρίου στα πλαίσια ευρωπαϊκής σύσκεψης, η ελληνική μόνιμη αντιπροσωπία εξέφρασε τη διαθεσιμότητα της Ελλάδας για την αποδοχή της υποστήριξης από την Frontex στα σύνορα με την ΠΓΔΜ, θέτοντας ως προϋποθέσεις ότι αυτή θα λάβει χώρα υπό την ελληνική εθνική δικαιοδοσία και ότι η Ελλάδα θα καθορίσει τη συγκεκριμένη θέση και την έκταση ανάπτυξης της αποστολής. Ακόμα στους όρους που έθετε η ελληνική πλευρά περιλαμβάνονταν τα εξής: H Ελλάδα θα παρέχει την απαιτούμενη βασική υποδομή (εξοπλισμό γραφείου και πεδίου), ο στόχος της αποστολής θα είναι να βοηθήσει τις ελληνικές αρχές να καταγράψουν τα άτομα τα οποία δεν είχαν καταχωρηθεί κατά το χρόνο της εισόδου τους στα νησιά και, την παροχή νομικής εκτίμησης σχετικά με τη συμβατότητα προς το κοινοτικό δίκαιο του κριτηρίου της εθνικότητας που πρόσφατα εισήγαγαν ορισμένα κράτη μέλη, στο βαθμό που αυτό έχει αρνητική επίδραση σε άλλα κράτη μέλη.
Στις 27 Νοεμβρίου, ενώ η κατάσταση στα σύνορα παρουσίαζε επικίνδυνη κλιμάκωση, ο σύνδεσμος της Ελλάδας για την Frontex λαμβάνει επιστολή που υπογράφει ο επικεφαλής της Frontex Κλάους Ρέσλερ με θέμα: «Παροχή στήριξης μονάδας εγγραφής στα ελληνικά σύνορα με την ΠΓΔΜ». Σε αυτήν αναφέρεται ότι στα πλαίσια της συνάντησης των ηγετών στις 25 Οκτωβρίου η Frontex είναι έτοιμη να «βοηθήσει την Ελλάδα στην καταγραφή των προσφύγων και μεταναστών που δεν έχουν καταγραφεί στη χώρα» και προχωρά στην ανάλυση των επιχειρησιακών διαδικασιών. Στους στόχους της ενέργειας, όπως αναλύονται από τον επικεφαλής της Frontex, περιλαμβάνεται η διασφάλιση ότι οι μετανάστες που εξέρχονται από το έδαφος της χώρας-μέλους έχουν ήδη καταγραφεί, όπως έχει διατυπωθεί από τους ηγέτες για τις δεσμεύσεις της Ελλάδας. Επιπλέον, ο Ρέσλερ εντάσει στους στόχους την «αποτροπή της εξόδου των μεταναστών που δεν πληρούν τις προϋποθέσεις, σύμφωνα με τον Κώδικα Σένγκεν».
Ανάμεσα στα κύρια καθήκοντα που θα έχουν τα μέλη της επιχείρησης, σύμφωνα με την επιστολή, είναι ο έλεγχος σε εθνικές βάσεις δεδομένων και στην Eurodac, όπου περιλαμβάνονται τα στοιχεία δαστυλοσκόπησης μεταναστών και προσφύγων, με την παρουσία και την στήριξη αξιωματικών της Ελληνικής Αστυνομίας, καθώς και η καταγραφή αυτών που δεν βρέθηκαν καταχωρημένοι σε αυτές τις βάσεις δεδομένων. Ο Ρέσλερ ανέφερε ότι μέρος των καθηκόντων της επιχειρησιακής δύναμης θα ήταν «εξέταση/διαλογή (screening) ατόμων, ως μέρος της καταγραφής, αλλά και για σκοπούς επιστροφής. Υποτίθεται ότι τα πρόσωπα αυτά που μπορεί να επιστρέψουν, δεν θα επιτρέπεται να φύγουν, αλλά θα μεταφερθούν στις εγκαταστάσεις υποδοχής». Επίσης ότι η επιχειρησιακή ομάδα θα διεξάγει «δραστηριότητες επιτήρησης των συνόρων σε κοντινή περιοχή, προκειμένου να διασφαλιστεί ότι τα άτομα δεν επιχειρούν να παρακάμψουν τους ελέγχους».
Όπως επισημαινόταν στην επιστολή, η πλειοψηφία των μελών της ομάδας θα αναπτυχθούν στα εξωτερικά σύνορα με την Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας, κυρίως στην Ειδομένη, ενώ μερικές ακόμα θα μπορούσαν να βρίσκονται στα σημεία διέλευσης των συνόρων με την Αλβανία, προκειμένου να παρακολουθεί την κατάσταση σε περίπτωση πιθανής μετατόπισης των μεταναστευτικών και προσφυγικών ροών λόγω της επιχειρησιακής δράσης.
«Ταυτόχρονα, θεωρείται ότι η αποστολή παρατηρητών από τρίτες χώρες και ιδιαίτερα από την Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας στις κοινές επιχειρήσεις θα παρέχουν προστιθέμενη αξία και θα ενισχύσουν την πρακτική συνεργασία στη συγκεκριμένη περιοχή των συνόρων. Ως εκ τούτου, ζητούμε τη συμφωνία σας σχετικά με αυτή την παρουσία των παρατηρητών», σημείωνε ο Ρέσλερ.
Τρεις ημέρες μετά, ο αναπληρωτής υπουργός Μεταναστευτικής Πολιτικής Γιάννης Μουζάλας και ο αναπληρωτής υπουργός Προστασίας του Πολίτη Νίκος Τόσκας έστειλαν κοινή επιστολή στον Επίτροπο Μετανάστευσης Δημήτρη Αβραμόπουλο, στην οποία επισύναψαν και αυτή που είχαν λάβει από τον επικεφαλής της Frontex. Τα δύο μέλη της ελληνικής κυβέρνησης εξέφραζαν την έκπληξη και απογοήτευσή τους για τις προτάσεις της Frontex, οι οποίες, όπως ανέφεραν, όχι μόνο υπερέβαιναν τις προϋποθέσεις που είχαν τεθεί από την ελληνική πλευρά κατά την σύσκεψη της 23ης Νοεμβρίου, αλλά επιφέρουν πρόσθετα βάρη για τις ελληνικές αρχές αντί να τις στηρίζουν.
«Με λίγα λόγια, η αποτυχία της Frontex για την υποστήριξη της διαδικασίας καταγραφής στα ελληνικά νησιά, που εδώ και μήνες έχει ζητηθεί και επανειλημμένα έχουν υποσχεθεί, αλλά δεν έχει επαρκώς παραδοθεί, σήμερα επιχειρείται να υποκατασταθεί από μια ασαφή αποστολή στα σύνορα, πρακτικά εκτός των αρμοδιοτήτων των εθνικών αρχών. Η Ελλάδα δεν μπορεί να δεχθεί τους όρους της προτεινόμενης πρωτοβουλίας Frontex και αυτό θα το καταστήσει σαφές σε όλα τα επίπεδα», επεσήμαναν οι Μουζάλας και Τόσκας στην επιστολή τους στις 30 Νοεμβρίου.
Ακριβώς μία ημέρα μετά, οι Financial Times σε εκτενές άρθρο τους αναφέρονται στον κίνδυνο έξωσης της Ελλάδας από την Σένγκεν, επικαλούμενοι ευρωπαϊκές πηγές, ενώ γίνεται αναφορά και για την άρνηση της Αθήνας να δεχθεί την υποστήριξη της Frontex, μνημονεύοντας συγκεκριμένα επιστολή προς την Κομισιόν όπου υπήρχαν παράπονα ότι η αποστολή ήταν υπερβολικά ευρεία και έβγαινε εκτός των πλαισίων της διαδικασίας καταγραφής προσφύγων και μεταναστών. Τις επόμενες ημέρες τα δημοσιεύματα για τον εκτοπισμό της Ελλάδας από την Σένγκεν συνεχίστηκαν σε άλλα μεγάλα ευρωπαϊκά μέσα.
Στις 3 Δεκεμβρίου, και ενώ η κυβέρνηση διαμήνυε ότι δεν τίθεται θέμα εξόδου της Ελλάδας από την Σένγκεν, ο Γιάννης Μουζάλας παραδέχθηκε ότι έχει τεθεί θέμα με έγγραφες προτάσεις χωρών. «Χώρες της Ευρώπης πάνε να δημιουργήσουν ένα πρόβλημα στη χώρα μας», είπε. Την επομένη, στην συνέντευξη Τύπου που παραχώρησε μετά το Συμβούλιο Υπουργών Εσωτερικών της ΕΕ, ο ίδιος ανέφερε ότι «το Συμβούλιο έβαλε τέλος στις φήμες περί εξόδου από τη Σένγκεν, που συστηματικά χτιζόντουσαν την τελευταία εβδομάδα από κάποιους στο εξωτερικό και αξιοποιήθηκαν με έναν κακό τρόπο στην Ελλάδα».
Προτού προλάβουν να ηρεμήσουν τα πράγματα, στις 6 Δεκεμβρίου η γερμανική εφημερίδα Frankfurter Allgemeine Sonntagszeitung, δημοσιεύει το περιεχόμενο επιστολής που έχει σταλεί από τις 3 Δεκεμβρίου στον Δημήτρη Αβραμόπουλο από τους υπουργούς Εσωτερικών Γαλλίας Μπερνάρ Καζνέβ και Γερμανίας Τόμας Ντε Μεζιέρ. Σε αυτήν φαίνεται ότι ζητείται η διεύρυνση των κανόνων της Σένγκεν για την αυτενέργεια της Frontex όταν η ίδια η υπηρεσία το κρίνει απαραίτητο. Η συγκεκριμένη διατύπωση ήταν «ώστε να μπορεί γρήγορα να κληθεί η Frontex στη βάση αξιολόγησης κινδύνου που θα γίνεται από την ίδια την Frontex, σε περίπτωση σοβαρών ελλείψεων στον έλεγχο των εξωτερικών συνόρων». Στην εν λόγω επιστολή επισημαινόταν ότι «σε εξαιρετικές περιπτώσεις θα πρέπει η Frontex να μπορεί να αναλάβει πρωτοβουλίες για την κινητοποίηση ομάδων άμεσης δράσης με δική της ευθύνη». Η γερμανική εφημερίδα σημείωνε στο άρθρο της ότι η Κομισιόν σκοπεύει να παρουσιάσει στις 15 Δεκεμβρίου σχέδιο νόμου για την ενίσχυση της Frontex καθώς και ότι συζητούνται διάφορα σενάρια προκειμένου να ικανοποιηθούν οι απαιτήσεις των εταίρων. Στην συνέχεια το γερμανικό κανάλι ZDF παρουσίασε αναλυτικά την γαλλογερμανική επιστολή της 3ης Δεκεμβρίου, η οποία είχε προηγηθεί της Συνόδου των Υπουργών Εσωτερικών της ΕΕ, ενώ ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου Μάρτιν Σουλτς δήλωσε ότι «αυτό είναι σίγουρα συνέπεια του ότι εδώ και χρόνια παρακολουθούμε ότι μια κοινή ευθύνη, η ασφάλεια των εξωτερικών συνόρων, εν μέρει δεν εκπληρώνεται από τα κράτη-μέλη. Αυτό οδηγεί σε μεγάλα προβλήματα στο εσωτερικό της Ε.Ε., γι’ αυτό μπορώ να κατανοήσω πολύ καλά αυτή τη συζήτηση».
Τελευταία πράξη του σίριαλ: Στις 10 Δεκεμβρίου η Κομισιόν εξέδωσε οκτώ αποφάσεις παράβασης για την παράλειψη πλήρους μεταφοράς και εφαρμογής του Κοινού Ευρωπαϊκού Συστήματος Ασύλου. Οι αποφάσεις αφορούν στην Ελλάδα, την Κροατία, την Ιταλία, τη Μάλτα και την Ουγγαρία. Συγκεκριμένα η χώρα μας μαζί με την Ιταλία και την Κροατία εγκαλούνται για την μη ορθή εφαρμογή του κανονισμού Eurodac, ο οποίος προβλέπει την αποτελεσματική λήψη δακτυλικών αποτυπωμάτων των αιτούντων άσυλο και τη διαβίβαση των δεδομένων στο κεντρικό σύστημα Eurodac εντός 72 ωρών. Ήδη από τον Οκτώβριο είχαν σταλεί διοικητικές επιστολές αλλά έως τώρα «οι ανησυχίες δεν έχουν ακόμα αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά», όπως αναφέρεται στην ανακοίνωση της Κομισιόν. Έτσι, αποφασίστηκε να προχωρήσει η Επιτροπή στο πρώτο βήμα της διαδικασίας παράβασης, το οποίο περιλαμβάνει την αποστολή προειδοποιητικών επιστολών για την συμμόρφωση των χωρών.
Επιπλέον, η Κομισιόν κάλεσε την Ελλάδα και τη Μάλτα «να κοινοποιήσουν τα μέτρα που έχουν λάβει για την πλήρη μεταφορά στην εθνική νομοθεσία της οδηγίας για τις διαδικασίες ασύλου, η οποία καθορίζει κοινές διαδικασίες για τη χορήγηση και την ανάκληση του καθεστώτος διεθνούς προστασίας, και της οδηγίας για τις συνθήκες υποδοχής, η οποία αφορά την πρόσβαση στις συνθήκες υποδοχής των αιτούντων άσυλο εν αναμονή της εξέτασης της αίτησής τους». Όσον αφορά τις δύο προαναφερθείσες οδηγίες, η Ελλάδα και η Μάλτα βρίσκονται στο δεύτερο στάδιο παράβασης.
protagon.gr
