«Η μοίρα μας, χυμένο μολύβι, δεν μπορεί ν’ αλλάξει, δεν μπορεί να γίνει τίποτε». Ο στίχος του Γιώργου Σεφέρη εγκιβωτίζει μέσα στην απαισιοδοξία του τον απολογισμό του 2015 όπως τον αποτυπώνει η δημοσκόπηση της Κάπα Research για «Το Βήμα της Κυριακής». Στον χρόνο που μόλις έφυγε τα πράγματα πήγαν προς το χειρότερο για το 71,5% των πολιτών. Ηταν έτος «και ελπίδας και απογοήτευσης από την πολιτική» αποφαίνεται το 69,5%, «διαψεύστηκε ότι υπήρχε άλλος δρόμος εκτός του Μνημονίου» πιστεύει το 63,8%, «μια χρονιά πτώσης» λέει το 62,6%. Και το 2016; Κουβαλάει ελπίδες η έλευση της νέας χρονιάς; «Δεν θα αλλάξει κάτι» εκτιμά το 24,5% των ερωτηθέντων, «τα πράγματα θα χειροτερέψουν» προβλέπει το 55,1%. Το 2016 αναμένεται από τους πολίτες ως μια παράταση του 2015. Για πρώτη φορά από το 2000, όταν ξεκίνησε η έρευνα της Πρωτοχρονιάς από την Κάπα Research, η νέα χρονιά φαντάζει το ίδιο κακή με τη χρονιά που φεύγει. Οι προσδοκίες για το μέλλον είναι ισοπεδωμένες με τον φτωχό και απογοητευτικό απολογισμό του παρελθόντος.
Ο εθισμός στα χειρότερα
Το πιο ανησυχητικό εύρημα δεν είναι αριθμητικό ούτε ποσοτικό. Είναι ο εθισμός της κοινής γνώμης στα χειρότερα σενάρια για τη χώρα, και είναι δύσκολο να προβλέψει κανείς αν η διάψευση των προσδοκιών θα εξελιχθεί σε παθητικότητα ή αν ο ελληνικός λαός θα αποφασίσει ότι το χρέος του είναι να χτίσει «σα να ‘τανε η άμμος πέτρα…» κατά τη συμβουλή του Μπόρχες, προτού συμβεί η μεγάλη καταστροφή.
Και αυτό επειδή το 61,1% θεωρεί πολύ πιθανό να επανέλθουν τα σενάρια για έξοδο της Ελλάδας από το ευρώ, ένας στους δύο προβλέπει πολιτική αστάθεια και πιστεύει ότι η συγκυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ – ΑΝΕΛ δεν θα αντέξει και ότι θα χρειαστεί να σχηματιστεί άλλη κυβέρνηση από την παρούσα Βουλή, ενώ δεν αποκλείει ακόμη και εκλογές. Στον καζαμία της κοινής γνώμης για το 2016 όλα παίζουν, από την πιθανότητα κουρέματος των καταθέσεων ως το θερμό επεισόδιο με κάποια γειτονική χώρα ή το τρομοκρατικό χτύπημα. Τα καλά σενάρια εμφανίζονται ως αουτσάιντερ: να βγει η Ελλάδα στις αγορές (14%), να έλθουν μεγάλες ξένες επενδύσεις (11,8%), να μειωθεί η ανεργία (6,2%), να μειωθούν οι φόροι (1,7%).
Η επιβολή των capital controls είναι το σύμβολο της ανωμαλίας, της απόκλισης από το πρότυπο της δυτικής χώρας. Η απόκλιση της ελληνικής κοινωνίας από τον πυρήνα της Ευρώπης είναι πολύ βαθύτερη και αναδεικνύεται από τη σχέση των Ελλήνων με το ευρώ. Την 1η Ιανουαρίου 2016 συμπληρώθηκαν 14 χρόνια από την υιοθέτηση του ευρώ. Μια επέτειος «πικρή», όταν πάνω από τους μισούς πολίτες δηλώνουν ότι η χώρα ζημιώθηκε από το ευρώ. Το 2009, στην αρχή του κατήφορου, μόνο το 32,2% πίστευε ότι το ευρώ ζημίωσε την Ελλάδα και τους Ελληνες. Αντιθέτως, το 64,6% δήλωνε ότι η χώρα ωφελήθηκε από την υιοθέτηση του κοινού ευρωπαϊκού νομίσματος – σήμερα το ποσοστό αυτό έπεσε στο 42,2%.
Οι πρωταγωνιστές της χρονιάς
Η εικόνα του σισύφειου έτους 2015 δεν είναι ολοκληρωμένη χωρίς τους πρωταγωνιστές του. Τρία ονόματα βρίσκονται στην κορυφή της λίστας με τους πολιτικούς που επηρέασαν περισσότερο τα πράγματα στη χώρα: ο Αλέξης Τσίπρας (70,4%), ο Γιάνης Βαρουφάκης (39,7%), η Ζωή Κωνσταντοπούλου (20,7%). Τρία μοιραία πρόσωπα, τα οποία καθόρισαν με τη στάση και τις επιλογές τους τη φυσιογνωμία, το πολιτικό και το αξιακό περιεχόμενο της πρώτης κυβέρνησης της Αριστεράς. Τρεις συναγωνιστές που σκόρπισαν μόλις φύσηξαν οι άνεμοι του τρίτου Μνημονίου και επιχειρούν τώρα να ηγηθούν των προσωπικών φιλοδοξιών τους, υπερβαίνοντας τις «χαμένες προσδοκίες» για την κυβέρνηση της Αριστεράς. Ο Παναγιώτης Λαφαζάνης, ο κυριότερος υποστηρικτής του εθνικού νομίσματος που ηγήθηκε του κόμματος Λαϊκή Ενότητα, καταλαμβάνει την 8η θέση με ποσοστό επιρροής μόλις 5,6%. Πιο κάτω βρίσκονται οι δύο διεκδικητές της αρχηγίας της ΝΔ, ο Ευάγγελος Μεϊμαράκης με 4% και ο Κυριάκος Μητσοτάκης με 3,7%. Κοντολογίς, καταγράφεται μια αξιωματική αντιπολίτευση χωρίς παρεμβατικότητα στα κρίσιμα γεγονότα του προηγούμενου έτους. Είναι ενδεικτικό ότι ο Αντώνης Σαμαράς, ο οποίος παραιτήθηκε το βράδυ του δημοψηφίσματος, 5 Ιουλίου, δεν εμφανίζεται στη λίστα παρότι το σχετικό ερώτημα ήταν ανοιχτό, δηλαδή χωρίς προκαθορισμένα πρόσωπα.
Μόνη ελπίδα, ο εθνικός πλούτος – το φυσικό περιβάλλον και η Ιστορία – που από την εποχή των περιηγητών του 19ου αιώνα λειτουργεί ως πόλος έλξης. Οι πρόσφυγες αφυπνίζουν την ανθρωπιά του έθνους, ιδίως όταν συγκρίνονται με όσα συμβαίνουν σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, η οποία είχε ξεχαστεί την εποχή της ευμάρειας, αλλά ταυτόχρονα υπενθυμίζουν την παγκόσμια αταξία, ένα χάος μη διαχειρίσιμο από καμία εθνική ή υπερεθνική δύναμη (π.χ. ΗΠΑ, ΕΕ ή ΝΑΤΟ).
Το ΒΗΜΑ
