Ομιλία της Κοινωνιολόγου κ. Κατερίνας Παπαθεοδώρου στο πλαίσιο των μηνιαίων ανοιχτών προς το κοινό εκδηλώσεων που οργανώνει ο Συμβουλευτικός Σταθμός της Σχολής Ανθρωπιστικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Αιγαίου
«Είναι γνωστό πως μπαίνοντας στην φοιτητική ζωή, τα νεαρά άτομα έρχονται αντιμέτωποι με μία ελευθερία που ίσως να μην ξέρουν ακόμα πως να χειριστούν. Μία από τις προκλήσεις που γνωρίζουν είναι η προβληματική κατανάλωση αλκοόλ.
Το αλκοόλ προέρχεται από την αραβική λέξη al kohl, ονομάζεται αιθυλική αλκοόλη ή αιθανόλη και φαρμακολογικά ανήκει στα κατασταλτικά του Κεντρικού Νευρικού Συστήματος. Είναι το παλαιότερο, νόμιμο και πιο διαδεδομένο ναρκωτικό. Χρησιμοποιείται κυρίως για ψυχαγωγικούς σκοπούς και οι περισσότεροι ενήλικες απολαμβάνουν ένα ποτό με το φαγητό τους ή για χαλάρωση.
Τι γίνεται όμως όταν υπάρχει κατάχρηση; Κάποιες από τις συνέπειες είναι ότι συννεφιάζει τη μνήμη και την κρίση, επιβραδύνει την επεξεργασία πληροφοριών και το χρόνο αντίδρασης, εξασθενίζει το συντονισμό των κινήσεων και αναστέλλει τον έλεγχο της παρορμητικής και επιθετικής συμπεριφοράς. Επίσης αποτέλεσμα του πίνοντας πολύ αλκοόλ είναι η απώλεια μνήμης, συλλήψεις, ανεπιθύμητες εγκυμοσύνες, αφροδίσια νοσήματα, καταστροφή περιουσίας, τύψεις και ενοχές.
Αξίζει να σημειώσουμε ότι η κατάχρηση του αλκοόλ δεν είναι αλκοόλισμος, αλλά είναι η επεισοδιακή υπερκατανάλωση αλκοόλ, όταν πίνουμε παραπάνω από τα ασφαλή όρια σε ένα σύντομο χρονικό διάστημα. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι αν κάποιο άτομο καταναλώνει πολύ αλκοόλ τακτικά δεν είναι επιρρεπές στο να αναπτύξει εθισμό στο αλκοόλ.
Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας αναφέρει ότι τα ασφαλή όρια κατανάλωσης αλκοόλ είναι 1 ποτό την ημέρα για τις γυναίκες και 2 ποτά για τους άντρες. Οι γυναίκες έχουν λιγότερο νερό στο σώμα τους από τους άντρες. Επίσης έχουν περισσότερο λιπώδη ιστό και εφόσον το αλκοόλ διασπάται στο λίπος, η απορρόφηση του αλκοόλ στο αίμα είναι μεγαλύτερη, έτσι επηρεάζονται περισσότερο και πιο γρήγορα από τους άνδρες.
Τα συμπτώματα της επίδρασης από το αλκοόλ διαφέρουν ανάλογα με τη ποσότητα που υπάρχει στο σώμα. Κατάχρηση είναι όταν πίνουν 4 ποτά σε 2 ώρες οι γυναίκες και 5 ποτά σε δύο ωρες οι άνδρες. Ο οργανισμός και συγκεκριμένα το συκώτι μας, μπορεί να επεξεργαστεί 8 γρ καθαρού αλκοόλ σε μία ώρα. Για αυτόν τον λόγο το αλκοόλ το μετράμε σε μονάδες, για να μπορούμε να υπολογίζουμε την κατανάλωση μας. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας προτείνει να μην ξεπερνάμε τις 14 μονάδες αλκοόλ την εβδομάδα, να μην τις πίνουμε όλες μαζί και να έχουμε μέρες που δεν πίνουμε καθόλου αλκοόλ την εβδομάδα.
Γενικά υπάρχει μια διαμάχη στον επιστημονικό κόσμο για το αν κάνει καλό να πίνουμε αλκοόλ. Από την μία έχουμε έρευνες που διαπιστώνουν την προστατευτική δράση που ασκεί κυρίως στην υγεία της καρδιάς µας. Από την άλλη ένας επίσης σηµαντικός αριθµός µελετών δείχνει ότι το αλκοόλ ευθύνεται για την πρόκληση διαφόρων µορφών καρκίνου. Πάντως κάθε ποσότητα πάνω από τη συνιστώµενη σε συνδυασµό µε τη χρόνια κατανάλωση μπορεί να προκαλέσει εθισµό, εγκεφαλικές και νευρολογικές βλάβες, διαταραχές, ηπατοπάθειες, παγκρεατίτιδα, οστεοπόρωση κ.α.
Κανένας δεν μπορεί να αμφισβητήσει το γεγονός ότι η φοιτητική ζωή συνδέεται άμεσα με τη κατανάλωση, και συνήθως την υπερκαταναλωση αλκοόλ. Μη ξέροντας τα όρια τους και μη γνωρίζοντας πόσο είναι ένα ποτό, πολλοί είναι εκείνοι που υποφέρουν από τις καταστροφικές συνέπειες τις μεγάλης κατανάλωσης αιθανόλης.
Σύμφωνα με τους White και Ηinsgon και την έρευνα για το αλκοόλ που έκαναν (Alcohol Research: Current Reviews, Volume 35, Issue Number 2) τέσσερις στους πέντε φοιτητες πίνουν αλκοόλ. Από εκείνους που πίνουν, οι μισοί κάνουν κατάχρηση. Καθέ χρόνο τα προβλήματα απο την υπερβολική κατανάλωση του αλκοόλ είναι: Θανάτοι: 1,825 φοιτητές μεταξύ 18-24 χρ. πεθαίνουν από ατυχήματα μετά από μέθη, επιθέσεις: 690,000 φοιτητές δέχονται επίθεση από κάποιον άλλο φοιτητή που έχει πίει, σεξουαλική κακοποίηση: 97.000 φοιτητές πέφτουν θύματα σεξουαλικής επίθεσης ή βιασμού, ατυχήματα-τράυματα: 599,000 φοιτητές τραυματίζονται κάτω από την επήρεια αλκοόλ, ακαδημαικά προβλήματα: το 25% φοιτητών αναφέρουν ότι χάνουν τα μαθήματα ή μένουν πίσω σε αυτά, χαμηλές επιδόσεις στις εξετάσεις και χαμηλοί βαθμοί, προβλήματα υγείας/απόπειρες αυτοκτονίας: 150,000 φοιτητές αποκτούν προβλήματα υγείας που σχετίζονται με το αλκοόλ και μεταξυ 1.2 και 1.5 % των φοιτητών έχουν κάνει απόπειρα αυτοκτονίας μετά από την χρήση αλκοόλ ή ναρκωτικών. Φοιτητές δε που μεθάνε ακόμα και μία φορά την εβδομάδα ή που πίνουν με σκοπό να μεθύσουν, έχουν μεγαλύτερο κίνδυνο να πέσουν, να τρακάρουν, να κακοποιηθούν σεξουαλικά ή να τραυματίσουν άλλους. (O’Brien et al. 2006) και θα υποστούν περισσότερο συνέπειες όπως hangovers και λιποθυμίες (Boekeloo et al. 2011).
Σύμφωνα με τη διεθνή βιβλιογραφία, οι φοιτητές των Ελληνικών πανεπιστημίων θεωρούνται από τους πιο βαρείς χρήστες αλκοόλης. ΄Οι Έλληνες φοιτητές πίνουν περισσότερο από τους φοιτητές άλλων χωρών, είναι συχνότερα βαρείς και προβληματικοί πότες και δηλώνουν περισσότερες φορές μεθυσμένοι.
Οι λόγοι που μπορεί να επηρεάσουν την κατανάλωση αλκοόλ σύμφωνα με τους White and Hingson είναι: Γενετικοί λόγοι,την χρήση του στο παρελθόν στο σχολείο, τις προσδοκίες που μπορεί να έχει κάποιος από την επίδραση του αλκοόλ, η γνώμη των γονιών για την κατανάλωση του στο πανεπιστήμιο, το πόσο εύκολο είναι να βρεί κάποιος το αλκοόλ και το κόστος που έχει στην περιοχή που μένει.
Η δηλητηρίαση από το αλκοόλ είναι επίσης το αποτέλεσμα όταν μπαίνει στον οργανισμό μας αιθανόλη γρηγορότερα από ότι μπορεί να επεξεργαστεί το συκώτι μας. Χαρακτηριστικό μιας δηλητηρίασης είναι η ναυτία και ο εμετός. Μεγάλες δόσεις αιθανόλης προκαλούν οξεία δηλητηρίαση που μπορεί να αποφέρει αμνησία, εμετό έχοντας χάσει τις αισθήσεις μας, κώμα και ακόμα και θάνατο από αδράνεια του αναπνευστικού συστήματος. Το αλκοόλ μπορεί να επιβραδύνει την αναπνοή και να πέσει το άτομο σε κώμα. Επειδή κάποιος δεν κάνει εμετούς δεν σημαίνει ότι δεν βρίσκεται σε κίνδυνο. Αυτό που πρέπει να κάνουμε όταν δούμε έναν μεθυσμένο φίλο μας είναι να μην τον αφήσουμε να οδηγήσει και να καλέσουμε το 166 εξηγώντας στους ειδικούς την κατάσταση, να μείνουμε μαζί του μέχρι να έρθει βοήθεια και να προπάντων να βεβαιωθούμε ότι βρίσκεται σε πλάγια θέση ώστε να μην πάθει αυτό το άτομο αναρρόφηση. (Αναρρόφηση είναι η ανάποδη κίνηση του γαστρικού οξέως προς τον οισοφάγο και ενίοτε το στόμα).
Η αύξηση του βάρους είναι συνηθισμένη σε άτομα που καταναλώνουν συχνά μεγάλες ποσότητες αλκοόλ. Το αλκοόλ περιέχει 7 θερμίδες ανα γραμμάριο, όμως θερμίδες υπάρχουν και στα αναψυκτικά που πίνουμε μαζί. Οι “κενές” θερμίδες από το αλκοόλ μετατρέπονται σε λίπος και όσο περισσότερο αλκοόλ πίνουμε, τόσο περισσότερο λίπος αποθηκεύεται στο σώμα. Επίσης, οι αναστολές μας πέφτουν καθώς πίνουμε, κάνοντας μας να θέλουμε να φάμε φαγητά με πολλά λίπαρα και να μην μπορούμε να αντισταθούμε σε μία πίτσα. Οι τροφικές διαταραχές είναι επίσης συνδεδεμένες με την κατανάλωση αλκοόλ.
Ένας καινούργιος επιστημονικός όρος ο οποίος δεν έχει εδραιωθεί ακόμη, είναι η Drunkorexia, η ταχεία υπερκατανάλωση αλκοόλ σε συνδυασμό με την ανορεξία. Η πίεση που ασκεί η κοινωνία μας θέλοντας τις γυναίκες λεπτές και ευχάριστες έχει σαν αποτέλεσμα πολλές φοιτήτριες να μειώνουν τα γεύματα της ημέρας για να μπορούν να καταναλώσουν αλκοόλ το βράδυ και να εκμεταλλευτούν την ευφορία που μπορεί να δώσει το αλκοόλ, χωρίς το φόβο ότι θα πάρουν κιλά. Ειδικά το βραδινό, το αποφεύγουν εντελώς, για να αποφύγουν επιπλέον θερμίδες και για να μεθύσουν πιο γρήγορα. Εμφανείς όμως είναι και οι εκκαθαριστικές συμπεριφορές (έμετος).
Η Drunkorexia μπορεί να αποφέρει δυσκολία λήψης αποφάσεων, αδυναμία συγκέντρωσης, κίνδυνο τραυματισμών, οξείας δηλητηρίασης από το αλκοόλ, εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύστημα και υψηλό κίνδυνο βλάβης σε ζωτικά όργανα. Υπάρχει λανθασμένα όμως η αντίληψη ότι αποφεύγοντας το φαγητό θα αποφύγουμε τις θερμίδες από την κατανάλωση αλκοόλ, διότι η αντικατάσταση των θερμίδων του φαγητού δεν αποτελεί σωστή στρατηγική, καθώς η κατανάλωση αλκοόλ προσδίδει ‘κενές θερμίδες’ συνεπώς δεν έχει διατροφική χρησιμότητα και δημιουργείται μία διαστρεβλωμένη εικόνα για την υγιεινή και σωστή διατροφή.
Σύμφωνα με τον Εθνικό Οργανισμό Διατροφικών Διαταραχών η drunkorexia αναφέρεται σε «εκείνες τις συμπεριφορές που χαρακτηρίζονται από αντικατάσταση της τροφής με εκτεταμένη κατανάλωση αλκοόλ ή κατανάλωση τροφής σε συνδυασμό με αλκοόλ με σκοπό την εκδήλωση εκκαθαριστικών συμπεριφορών για ανακούφιση από έντονα συναισθήματα». Έρευνες στο Πανεπιστήμιο του Missouri βρήκαν ότι 30% των κοριτσίων παραδέχτηκαν ότι τον τελευταίο χρόνο είχαν μειώσει το φαγητό για να μπορούν να καταναλώνουν περισσότερο αλκοόλ, τα αγόρια έκαναν το ίδιο για να έχουν περισσότερα χρήματα να αγοράσουν αλκοόλ, και 21% από εκείνους με την ίδια συμπεριφορά το κάνουν για να μεθύσουν πιο γρήγορα, πίνοντας με άδειο στομάχι.
Η χρήση των Social Media όπως του facebook όμως επηρεάζει επίσης την κατανάλωση αλκοόλ. Η καθημερινή μας επαφή με φωτογραφίες, σχολιασμούς και αναρτήσεις φίλων μας παίζει ρόλο στην εικόνα που μας δημιουργείται γύρω από το αλκοόλ. Με την χρήση του facebook, οι προσωπικές φωτογραφίες που ανεβάζουν οι νέοι να πίνουν μπορεί να ασκούν αρνητικές επιρροές ως προς την κατανάλωση οινοπνεύματος(Glassman Travis 2012). Έρευνες όμως δείχνουν, ότι συχνά υπάρχει λάθος εικόνα γύρω από την κατανάλωση, με σκοπό να νομίζουν οι περισσότεροι από τους νέους ότι κάνουν αυτό που κάνουν όλοι, να υπερβάλουν και ότι ειναι κάτι αναμενόμενο και φυσιολογικό. (Perkins, Haines, και Rice, 2005)
Μικρές ποσότητες αλκοόλ είναι φάρμακο για την καρδιά, τόνωση για την ψυχική μας διάθεση και σημαντικός παράγοντας για τη μακροζωία. Όταν όμως το παρακάνουμε, το αλκοόλ από φάρμακο γίνεται φαρμάκι. Το αν το αλκοόλ αποβεί ωφέλιµο ή βλαβερό για τον οργανισµό µας καθορίζεται από την ποσότητα που κανείς το απολαµβάνει.Το αλκοόλ είναι διουρητικό το οποίο προκαλεί απώλεια νερού και αφυδάτωση. Το να πίνουμε ένα ποτήρι νερό μετά από ένα ποτό ανά ώρα, ενυδατώνουμε τον οργανισμό μας και τον βοηθάμε να επεξεργαστεί πιο εύκολα το αλκοόλ. Εάν επιλέξουμε να πιούμε, ας το κάνουμε έχοντας κανονίσει το μεταφορικό μας μέσο από πριν, ξέροντας τα όρια μας, ελέγχοντας τις μεζούρες του ποτού που μπορεί να μας κεράσουν και προσέχοντας ο ένας τον άλλον, έτσι ώστε να μπορέσουμε να απολαύσουμε χωρίς κίνδυνο την βραδιά μας με την παρέα μας».
