«Οι περισσότεροι Δήμοι ασχολούνται με έργα και δράσεις που έχουν άμεσο ψηφοθηρικό όφελος. Ετσι πορευόμαστε και δύσκολα θα αλλάξουμε. Αλλωστε τέτοιοι άρχοντες μας πρέπουν, διότι όταν δούμε έναν σοβαρό πολιτικό στον ορίζοντα, τον πυροβολούμε και τρέχουμε πίσω από άτομα χωρίς αξία, επειδή μας καλοπιάνουν».
Πραγματικός χείμαρρος, αλλά και αποκαλυπτική η συνέντευξη του πολιτικού μηχανικού κ. Νίκου Φαρμακίδη, προϊστάμενου του ΠΕΧΩ, ο οποίος δεν διστάζει να τα πει «έξω από τα δόντια», προκειμένου, να περιγράψει την εν γένει «πρακτική» που επικρατεί στην περιοχή, αλλά και τον τρόπο που «προγραμματίζονται» και εκτελούνται τα λεγόμενα δημόσια έργα.
Ο κ. Ν. Φαρμακίδης αιτιολογεί: «Οπως πάντα, οι αποφάσεις υπαγορεύονται από συμφέροντα και όχι από το καλό του τόπου».
Αναφερόμενος στην ανόρυξη αδρανών υλικών από τα «Γυψάδικα», τονίζει με έμφαση:
• «Ο καθένας που αναλαμβάνει μια πολιτική θέση θέλει να εκδικηθεί το κράτος, και έτσι αρέσκεται στο να παρανομεί».
• «Σε μια περιοχή προστασίας δεν επιτρέπονται λατομεία και αν επιληφθούν οι επιθεωρητές περιβάλλοντος τα πρόστιμα θα είναι πολύ μεγάλα και κανείς υπηρεσιακός παράγοντας δεν μπορεί να συναινέσει σε τέτοια παρανομία».
• «Η άποψη ότι αμαρτάνω για το καλό του τόπου δεν καλύπτεται νομικά. Σε κάθε περίπτωση, όμως, όταν επιβάλεις την προστασία μιας περιοχής και με τα έργα σου την αναιρείς, τότε είσαι ανόητος δύο φορές».
Ο κ. Ν. Φαρμακίδης αναφέρεται ακόμα στα έργα επί της εθνικής οδού, στο εργοστάσιο της ΔΕΗ, στη μαρίνα και σε πολλά άλλα και λέει πολλά και ενδιαφέροντα πράγματα, που σίγουρα θα προβληματίσουν κάθε υγιώς σκεπτόμενο πολίτη.
Η συνέντευξη αναλυτικά:
• Κύριε Φαρμακίδη, τα έργα υποδομής του νησιού μας, βρίσκονται συνέχεια στην επικαιρότητα επειδή καρκινοβατούν και δεν μπορούμε να καταλάβουμε τι συμβαίνει. Θα μπορούσατε εσείς να μας πείτε, πως βλέπετε την κατάσταση;
Αν ανατρέξει κανείς στον ημερήσιο τύπο θα δει ότι κατά την δεκαετία του εβδομήντα, όλοι μας οραματιζόμασταν μια ανάπτυξη έτσι ή αλλιώς. ¶λλοι την ήθελαν μονόπλευρη (τουρισμός) άλλοι ολοκληρωμένη. Στα πλαίσια μιας απόφασης του τότε Υπουργείου Συντονισμού συντάχτηκαν δύο χαρακτηριστικές μονογραφίες, η μια από τον κ. Μιλτιάδη Λογοθέτη και η άλλη από τον κ. Γιώργο Ανδριωτάκη, που δείχνουν τα οράματα και τον ζήλο γι’ αυτήν την ανάπτυξη.
Τα έργα, για τα οποία συζητάμε τώρα, άρχισαν να δρομολογούνται την δεκαετία του 80. Πολλά έργα, αλλά χωρίς κανένα σχεδιασμό. Η προσπάθεια σχεδιασμού του Τρίτση δεν ήταν αρκετή για να καλύψει το χάος.
• Δηλαδή πιστεύετε ότι από την απελευθέρωση μέχρι το ’80 δεν έγινε καμιά προσπάθεια για ανάπτυξη;
Δεν είμαι από αυτούς που θεωρούν ότι όλη η ιστορία αρχίζει με την παρουσία τους και τελειώνει με την αποχώρησή τους, όπως συμβαίνει με όλους σχεδόν τους πολιτικούς μας. Βάζοντας λοιπόν τα πράγματα στη θέση τους, πρέπει να πούμε πως η βασική μελέτη ανάπτυξης του νησιού της Ρόδου είναι η μελέτη Δοξιάδη (Φεβρουάριος 1970). Μια δουλειά ακόμη επίκαιρη, φτιαγμένη από έναν άνθρωπο με τεράστιες γνώσεις και οράματα. Μια συνολική και ολοκληρωμένη μελέτη, της οποίας η εφαρμογή έμεινε λειψή, για τους ίδιους λόγους που καρκινοβατούν και τα έργα. Επίσης αν ανατρέξει κανείς και στην Ιταλική περίοδο θα βρει μεγάλη βιβλιογραφία για την ανάπτυξη της Ρόδου. Η αναφορά μου στην δεκαετία του 70 γίνεται, γιατί είναι συνδεδεμένη με τις σημερινές αποφάσεις και τα έργα που με ρωτήσατε.
• Ας μπούμε λοιπόν στην ουσία του προβλήματος και να δούμε τι συμβαίνει.
Στην αρχή ξεκινήσαμε με τα πραγματικά έργα υποδομής, όπως η βιομηχανική περιοχή, τα ακτοπλοϊκά προβλήματα, τα φράγματα, η χωροταξία, ή πολεοδομία κλπ. Κάνοντας μια αναδρομή στην εφημερίδα σας θα δείτε πως δούλεψε η δημοκρατική συμμετοχή, κυρίως την περίοδο 1982 – 1986. Μετά άρχισαν κάποιοι να θεωρούν τον εαυτό τους ελέω θεού άρχοντα, σε όλα τα επίπεδα. Στο δικό μου αρχείο, από αποσπάσματα της εφημερίδας σας του έτους 1983, βλέπουμε:
Στις 26.2.83 συνεδρίασε η επιτροπή χωροθέτησης της βιομηχανικής ζώνης. Στις 20.5.83 έγινε η πρώτη σύσκεψη στα χρονικά της πόλης για το κυκλοφοριακό. Στις 14.7.83 έστειλα στην εφημερίδα σας μια επιστολή και δημοσιεύτηκε με τον τίτλο “τα Δωδεκάνησα βρίσκονται στο έλεος της ακτοπλοΐας” και στις 29.9.83 ένα άλλο άρθρο μου “Ακτοπλοΐα – προγραμματισμός και οι εταιρείες λαϊκής βάσης”. Εκείνη τη περίοδο συνεργαστήκαμε με τον κ. Μιλτιάδη Λογοθέτη και καταρτίσαμε πρόταση για λογαριασμό της Νομαρχίας, για την αντιμετώπιση του ακτοπλοϊκού προβλήματος.
Στις 5.8.83 η δημοκρατική αναφέρει ότι γίνεται μελέτη για τα δρομολόγια του ΡΟΔΑ. Στις 25.12.83 ανακοινώσατε ότι προτάθηκαν 3 θέσεις για την μαρίνα από το ΤΕΕ. Αυτά βρίσκονται στο αρχείο μου, μεταξύ πολλών άλλων, διότι συμμετείχα προσωπικά.
Στις 27.4.83 μου ανακοινώνεται από το ΥΠΕΧΩΔΕ (προς Νικ. Φαρμακίδη Γ. Ανδριωτάκη)) να προσέλθω στην Νομαρχία για την αποδοχή της ανάθεσης της μελέτης του Γ.Π.Σ. Ρόδου και της πολεοδομικής μελέτης επέκτασης αναθεώρησης της πόλης Ρόδου.
Το 1984 το ΥΠΕΧΩΔΕ αναθέτει στον Κων. Ζέκκο, μετά από ενέργειες του Γ. Ανδριωτάκη την σύνταξη μελέτης για την νέα είσοδο πόλης Ρόδου. Εδώ η συμβολή μου ήταν να πείσω τον μελετητή και το ΥΠΕΧΩΔΕ ότι μια νέα είσοδος, χωρίς περιμετρική της πόλης, θα ήταν άχρηστη και τους έπεισα, αφού ήταν αυτονόητο. Επίσης την ίδια περίοδο μου ζητήθηκε από την τότε νομάρχη Αγ. Συνοδινού να προτείνω ένα νέο δρόμο που είχε ανάγκη το νησί, με έτοιμη μελέτη, για την άμεση απορρόφηση των χρημάτων που είχαν διατεθεί στην νομαρχία, έτσι πρότεινα την κατασκευή του δρόμου Τσαΐρι – Αεροδρόμιο (η μελέτη που υπήρχε ήταν Αεροδρόμιο- γκολφ Αφάντου).
Όλα αυτά λοιπόν ξεκίνησαν τότε και μας ταλανίζουν μέχρι σήμερα. Θα πρόσθετα ακόμη ένα έργο για να συμπληρώσω το πανόραμα. Στις 22.12.93 μας ανατέθηκε (Ν. Φαρμακίδης, Α. Δηλανάς, Σ. Πλατής και Β. Παπαγεωργίου) από τον τότε πρόεδρο του ΤΕΕ κ. Στάθη Κουσουρνά, η σύνταξη μελέτης για την χωροθέτηση του εργοστασίου της ΔΕΗ.
• Δηλαδή, επί 26 χρόνια πελαγοδρομούμε πάνω σε αυτά τα θέματα, τι φταίει;
Ας πάρουμε για παράδειγμα το εργοστάσιο της ΔΕΗ. Το ΤΕΕ, με εισηγητές αυτούς που ανέφερα παραπάνω, πρότεινε 5 θέσεις. Η μια ήταν στην Αγ. Αγάθη, μεταξύ Χαρακιού και Ε.Ο. Ρόδου – Λίνδου. Η άλλη στην περιοχή Γαδουρά, Β.Δ. της παλιάς γέφυρας, η άλλη στην περιοχή της Λάρδου, πίσω από τα γυψάδικα, μια άλλη στην Απολακκιά, περιοχή Φούρνοι και τέλος στο Μαντρικό περιοχή Καλαμονιάς. Αυτές οι περιοχές επιλέχτηκαν βασιζόμενοι σε 21 κριτήρια. Οι περιοχές αυτές δεν έγιναν αποδεκτές γιατί ενδεχομένως αντέδρασαν κάποιες ομάδες. Ο τόπος όμως, δεν ανήκει σε κόμματα, παρέες ή άτομα, ανήκει σε όλους μας. Το καλό του τόπου δεν είναι το καλό μιας ομάδας ανθρώπων αλλά όπως έλεγε ο Αριστοτέλης, μια σωστή πολιτική απόφαση είναι αυτή που βλάπτει τους λιγότερους. ¶ρχισαν λοιπόν να περιφέρουν το εργοστάσιο της ΔΕΗ από περιοχή σε περιοχή και βέβαια με τον τρόπο αυτό οι πολιτικές αποφάσεις μετατρέπονται σε παιγνίδι κολοκυθιάς. Στο τέλος το χωροθέτησαν σε μια προβληματική περιοχή, με αποτέλεσμα να χαθεί πολύτιμος χρόνος. Επιπλέον μιλάμε για έργα που δεν αποδίδουν οικονομικά, άρα ο επισπεύδων φορέας δεν έχει όφελος για να τα προωθήσει.
Το ίδιο συμβαίνει με όλα τα έργα, γι’ αυτό πελαγοδρομούν.
• Με την μαρίνα τι γίνεται;
Το ΤΕΕ ξεκίνησε την υπόθεση της μαρίνας, όπως είπα και προηγούμενα, όπως και τα περισσότερα έργα, γιατί τότε το ΤΕΕ εργαζόταν για τον τόπο. Αν διαβάσετε το άρθρο στη εφημερίδα σας (25.12.83) θα δείτε πως αναφέρετε ακροθιγώς και την μαρίνα της Κω. Ενώ αυτή τελείωσε η άλλη, της Ρόδου, που έμπλεξε στα γρανάζια των πολιτικών, αφού έκανε το γύρο του νησιού, κατέληξε σε ένα σημείο που έχει τεράστια προβλήματα. Κατ’ αρχήν λόγω βάθους και καιρικών συνθηκών, έγινε ένα πολύ ακριβό έργο και είναι αμφίβολο αν θα στεριώσει ποτέ, γιατί οι καιρικές συνθήκες της περιοχής θα του δημιουργούν συνέχεια προβλήματα. Τοποθετήθηκε σε μια περιοχή που κανένας δεν θα έκτιζε ξενοδοχείο, αφού είναι υποβαθμισμένη και πολύ περισσότερο δεν κάνει για μαρίνα, γιατί κανένας κάτοχος μεγάλου γιοτ δεν θα πήγαινε σ’ αυτό το μέρος. Μαρίνα στη πόλη μπορεί να γίνει μόνο στο μαντράκι ή στη λεκάνη της “κολόνας”, γιατί μόνο εκεί το περιβάλλον (φυσικό και κτισμένο) είναι το κατάλληλο. Βέβαια η εταιρεία που ανέλαβε αυτή τη μαρίνα προσβλέπει στην εκμετάλλευση των κατοικιών που θα γίνουν στον χερσαίο χώρο, αλλά κανείς δεν σκέπτεται αν αυτό είναι πολεοδομικά σωστό. Είναι η ίδια ενέργεια που έγινε για την τοποθέτηση υπηρεσιών στην περιοχή Ζέφυρος. Είχαμε μια εγκαταλελειμμένη πολυκατοικία και τη γεμίσαμε υπηρεσίες, μια αποτυχία δηλαδή. Όπως πάντα οι αποφάσεις υπαγορεύονται από συμφέροντα και όχι από το καλό του τόπου. Βέβαια τώρα που είναι μια ανοικτή πληγή πρέπει να κλείσει, αλλά δεν έπρεπε να χωροθετηθεί εκεί, είναι πεταμένα λεφτά.
• Τις μέρες αυτές γίνεται πάταγος με την μεταφορά των υλικών στη μαρίνα, τι συμβαίνει;
Όπως όλα τα έργα που κάνει το δημόσιο, έτσι και η μαρίνα έχει προβλήματα στις αδειοδοτήσεις. Γενικά παρατηρείται ότι ο καθένας που αναλαμβάνει μια πολιτική θέση, θέλει να εκδικηθεί το κράτος και έτσι αρέσκεται στο να παρανομεί. Στην συγκεκριμένη περιβαλλοντική αδειοδότηση θα έπρεπε να περιλαμβάνονται και τα τυχόν έργα ή ενέργειες για την προμήθεια των αδρανών που χρειάζεται. Η άδεια αναφέρει κάποιες ασαφείς κατευθύνσεις, αλλά επ’ ουδενί δεν δίνει την δυνατότητα εξόρυξης υλικών από πουθενά. Πολύ περισσότερο από ένα μέρος που ή νομαρχία εισηγήθηκε το 1992 την προστασία του, ως περιοχή διατηρητέου φυσικού ανάγλυφου, πιθανώς για να αποτρέψει τότε την κατασκευή του εργοστασίου της ΔΕΗ στον συγκεκριμένο χώρο, που έγινε αποδεκτό με Π.Δ. το 1994. Το Π.Δ. αναφέρει ρητά τι επιτρέπεται, δηλαδή: σκέπαστρα, περίπτερα μέχρι 20 τ.μ. και αθλοπαιδιές. Σε μια περιοχή προστασίας δεν επιτρέπονται λατομεία και αν επιληφθούν οι επιθεωρητές περιβάλλοντος τα πρόστιμα θα είναι πολύ μεγάλα και κανείς υπηρεσιακός παράγοντας δεν μπορεί να συναινέσει σε τέτοια παρανομία. Η άποψη ότι, αμαρτάνω για το καλό του τόπου, δεν καλύπτεται νομικά. Σε κάθε περίπτωση όμως, όταν επιβάλεις την προστασία μιας περιοχής και με τα έργα σου την αναιρείς, τότε είσαι ανόητος δύο φορές.
• Ποια είναι η άποψη σας για το αλαλούμ στην Ρόδου – Λίνδου;
Πρόκειται για δύο μεγάλα έργα που αναπτύσσονται με ελληνικά δεδομένα. Δηλαδή παρόλο που έχουν γίνει πλήρεις τεχνικές μελέτες και πολύ καλές θα έλεγα, ο σχεδιασμός εκτέλεσής τους είναι κακός. Από όσο καταλαβαίνω πρέπει να φταίει η ροή χρηματοδότησης των έργων. Μέχρι πρόσφατα ένα δημόσιο έργο σχεδιαζόταν σε μια κόλλα χαρτί. Η περιβαλλοντική αδειοδότηση, μας ανάγκασε να κάνουμε σοβαρούς τεχνικούς σχεδιασμούς, όμως οι Ευρωπαίοι δεν μας έπεισαν να σχεδιάζουμε συνολικά το έργο. Έτσι, ο χρόνος εκτέλεσης είναι ένας άγνωστος παράγοντας.
• Έτσι όπως αποφασίζονται τα έργα δεν σας δίνουν την εντύπωση της προχειρότητας;
Δεν είναι εντύπωση, είναι η πραγματικότητα. Ένα έργο υποδομής πρέπει να εντάσσεται σε συνολικό σχεδιασμό. Δεν μπορεί να αποφασίζεται από κάποιες παρέες ή έστω συμβούλια, χωρίς να εντάσσεται σε ένα γενικότερο πλαίσιο. Ο σχεδιασμός είναι όπως ένα παζλ με προγραμματισμένες όλες τις παραμέτρους, τεχνικές, οικονομικές, άρα και χρονικές. Το κάθε τι πρέπει να δένει και να ενώνεται με το παρακάτω. Όχι έργα πεταμένα άτακτα στο χώρο και το χρόνο, γιατί στο τέλος είναι ασύμφορα ή και άχρηστα. Ενώ οι πολιτικοί σωστά προσπαθούν να αποκομίσουν πολιτικά οφέλη από τα έργα, επειδή όμως η απόδοσή των έργων είναι μικρή, ο κόσμος δεν καταλαβαίνει την σπουδαιότητά τους και έτσι οι προσπάθειες τους δεν έχουν εκλογικό αποτέλεσμα. Δηλαδή ενώ αποφεύγουν τον σχεδιασμό για να κάνουν του κεφαλιού τους, τελικά δεν κερδίζουν τίποτε.
• Δηλαδή δεν γίνεται καμιά προσπάθεια από κανέναν;
Όχι, υπάρχουν πολλές εξαιρέσεις, όμως δεν παύουν να είναι εξαιρέσεις. Θα πω μερικά παραδείγματα, χωρίς να θέλω να αδικήσω κανένα. Ο Δήμος Πεταλούδων έκανε μια μεγάλη προσπάθεια, το ίδιο και ο Δήμος Λέρου. Ο Δήμος Ροδίων έχει επίσης ξεκινήσει την μεγαλύτερη προσπάθεια που έγινε ποτέ και μάλιστα με σωστούς στόχους.
• Τι γίνεται με τα ιδιωτικά έργα;
Αν εστιάσουμε τη προσοχή μας στα ξενοδοχεία για παράδειγμα, που είναι άλλωστε και η μεγάλη βιομηχανία μας, θα διαπιστώσουμε ότι δεν αναπτύχθηκαν ποτέ σωστά, γιατί το κράτος δεν τα αντιμετώπισε σωστά. Τα ενέταξε σε μια εκτός σχεδίου δόμηση, δηλαδή στο πουθενά, λες και ο τουρίστας βγαίνοντας από το ξενοδοχείο πρέπει να κυκλοφορεί στα χωράφια. Η εκτός σχεδίου δόμηση, που είναι μια ελληνικής κατασκευής αρρώστια, αφάνισε τον αγροτικό χώρο και δημιούργησε πληγές που δεν μπορούν να επουλωθούν με τίποτε. Όμως περιοχές όπως η παραλιακή ζώνη του Δήμου Καλλιθέας, θα πρέπει να αντιμετωπιστούν με σοβαρότητα. Δηλαδή να ενταχθούν σε ένα σχέδιο, χωρίς προσθήκη δόμησης και να καλύψουμε τα κενά. Αυτό θα πει δημιουργία δημοσίων και κοινωφελών χώρων για την εξυπηρέτηση του επισκέπτη. Ο Ευρωπαίος τουρίστας έχει μάθει να ζει σε μια πόλη και δεν μπορείς να τον στείλεις μέσα στα αγκάθια, χωρίς καμιά υποδομή. Ξενοδοχείο πέντε αστέρων στο πουθενά δεν έχει προοπτικές, αφού δεν μπορεί να προσελκύσει υψηλά εισοδηματικά στρώματα.
Κάτι παρόμοιο θα λέγαμε και για τις βιοτεχνίες. Το νέο χωροταξικό σχέδιο για την βιοτεχνία είναι προς την σωστή κατεύθυνση, όμως και εδώ πρέπει να πάρουμε επί πλέον μέτρα με ένα ειδικότερο σχεδιασμό.
Όλα αυτά όμως είναι αρμοδιότητας των Δήμων και οι περισσότεροι Δήμοι ασχολούνται με έργα και δράσεις που έχουν άμεσο ψηφοθηρικό όφελος. Έτσι πορευόμαστε και δύσκολα θα αλλάξουμε. ¶λλωστε τέτοιοι άρχοντες μας πρέπουν, διότι όταν δούμε έναν σοβαρό πολιτικό στον ορίζοντα τον πυροβολούμε και τρέχουμε πίσω από άτομα χωρίς αξία επειδή μας καλοπιάνουν.
