Αμέτρητα είναι τα ονόματα, ή «Θεοτοκονύμια» όπως λέγονται, που έχει δώσει ο λαός στην Παναγία μας. Μέχρι στιγμής υπολογίζεται πως ξεπερνούν τα 500. Άλλα βγαλμένα από ύμνους, άλλα από τον τόπο που βρίσκεται κάποιος Ναός ή Μοναστήρι κι άλλα εξαιτίας του τρόπου που έχει αγιογραφηθεί. Και πάλι όμως, ανακαλύπτουμε όλο και περισσότερα ονόματα και σε άλλες χριστιανικές ομολογίες πέραν της Ελληνορθοδοξίας.
Στην δική μας περιοχή, τα ονόματα της Παναγίας είναι επίσης πολλά και οι ναοί που είναι αφιερωμένοι στην χάρη Της βρίσκονται σε κάθε νησί της Δωδεκανήσου.
Στην Ρόδο, οι κυριότεροι ναοί που εορτάζουν τον Δεκαπενταύγουστο είναι: της Κρεμαστής, της Ιαλυσού, της Καθολικής στ’ Αφάντου, της Λίνδου, του Ασκληπειού και του Έμπωνα.
Υπάρχουν βέβαια και ναοί, όπως της Φιλερήμου, της Υψενής, της Παραμυθιάς, της Τσαμπίκας και της Κυρά-Ψηλής, της Σκιαδενής, της Φανερωμένης, της Καλόπετρας, της Παντανάσσης κ.ά. αλλά δεν έχουν σχέση με τον εορτασμό της Κοίμησης της Θεοτόκου.
Σύμφωνα με όσα δήλωσε στην «δημοκρατική» ο Σεβασμιότατος Μητροπολίτης Ρόδου κ. Κύριλλος με αφορμή τον Δεκαπενταύγουστο και την Κοίμηση της Θεοτόκου:
«Οι κεντρικοί ναοί στην Ρόδο στους οποίους επικεντρώνονται οι εορτασμοί του Δεκαπενταύγουστου και της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, είναι κατ’ αρχήν της Κρεμαστής –με την απόδοση της εορτής στις 23 Αυγούστου, οπότε γίνεται και αρχιερατικό συλλείτουργο, της Ιαλυσού όπου επίσης επικεντρώνονται ο τοπικός εορτασμός με τον Επιτάφιο και την περιφορά, καθώς και της Καθολικής στ’ Αφάντου, της Λίνδου, του Ασκληπειού και του Έμπωνα. Την Παναγιά Τσαμπίκα δεν την εορτάζουμε αυτή την περίοδο ενώ υπάρχουν και αρκετοί άλλοι ναοί αφιερωμένοι στην Παναγία.
Τον Δεκαπενταύγουστο εορτάζουμε την Κοίμηση της Θεοτόκου, ως μία από τις μεγαλύτερες εορτές του εκκλησιαστικού έτους, σε σχέση και με την ευλάβεια του λαού μας στο πρόσωπο της Υπεραγίας Θεοτόκου. Είναι το ‘Πάσχα του Καλοκαιριού’ το οποίο εορτάζουν οι χριστιανοί Ορθόδοξοι με ποικίλες και σημαντικές λατρευτικές εκδηλώσεις, και ταυτόχρονα με έντονες λαϊκές παραδόσεις και έθιμα. Μέσα από τον εορτασμό της εορτής βλέπουμε πώς εκδηλώνεται η αγάπη και η ευλάβεια των πιστών προς την Υπεραγία Θεοτόκο, την Παναγία που ο κάθε πιστός την αισθάνεται ως Μητέρα γι’ αυτό και στις δύσκολες στιγμές του, αναφωνεί το όνομά της. Ο λαός μας, την αισθάνεται ακόμη, ως την Υπέρμαχο Στρατηγό γιατί πάντα στις δύσκολες στιγμές του, από τους χρόνους της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας μέχρι σήμερα νιώθει ότι έχει πάντα μαζί του την χάρη Της και την προστασία Της και ευχόμαστε να μας σκεπάζει και να μας βοηθάει να παραμένουμε πιστοί στις παραδόσεις μας και σ’ αυτά που μας κληροδότησαν οι προηγούμενες γενιές. Κι αυτό γιατί αυτά είναι τα μοναδικά που μπορούν να κρατήσουν τον κοινωνικό μας ιστό και να μας βοηθήσουν να ξεπεράσουμε τα όποια προβλήματά μας και να πάμε παρακάτω.
Η σχέση του κάθε ανθρώπου με την Παναγία είναι πολύ προσωπική, βιώνεται υπαρξιακά και διαχρονικά. Ο λαός μας, δίνει τα ονόματα της Παναγίας σύμφωνα με αυτό που έχει στην καρδιά του για Κείνη. Και τούτο είναι πάρα πολύ θετικό να το βιώνουμε και σήμερα, σε αυτές τις εποχές. Και πρέπει να συνεχίσουν να υπάρχουν οι παραδόσεις μας, ώστε το παρελθόν να συνεχίσει να βιώνεται δυναμικά στο παρόν. Η παράδοσή μας να μην είναι μόνο φολκλόρ, αλλά να είναι δυναμική ώστε να έχει μια σωστή και εποικοδομητική λειτουργία στο κοινωνικό σώμα».
Άλλο στοιχείο που είναι έντονο στην Ρόδο είναι οι εορτασμοί που συνδυάζονται με τα πανηγύρια, που στα παλιά χρόνια είχαν άλλο χαρακτήρα, καθώς ήταν μια ευκαιρία συνάντησης των κατοίκων των διπλανών χωριών, ενώ σήμερα, αν και παραμένει ο εορταστικός τους χαρακτήρας, τείνει να ‘εμπορευματοποιηθεί’ καθώς συνδυάζονται οι εορτασμοί με την πώληση διαφόρων ειδών. Αυτό φυσικά, συμβαίνει και σε εορτασμούς άλλων Αγίων σε όλη την περιοχή.
«Δυστυχώς, η εμπορευματοποίηση αφορά τα πάντα. Είναι επικίνδυνο να εμπορευματοποιούνται όλα. Απλώς θα πρέπει πάντα να έχουμε κατά νου, να βάζουμε προτεραιότητες. Και όσον αφορά το χρήμα να μπαίνει ως τελευταία προτεραιότητα και να μην χαλάμε την ουσία χάριν του κέρδους. Πρωτίστως θα πρέπει να σκεφτόμαστε τους εκκλησιαστικούς χώρους, την ευπρέπεια και την ευλαβικότητα τους και να μην σκεφτόμαστε να τους εμπορευματοποιούμε, διότι τότε καταστρέφονται όσον αφορά την ψυχή και την ύπαρξή τους», δηλώνει ο Μητροπολίτης Ρόδου κ. Κύριλλος.
Ο Ιερός Ναός Κοιμήσεως στα Τριάντα (Ιαλυσός)
Βρίσκεται στο κέντρο του χωριού σε υπερυψωμένο επίπεδο δίπλα στην πλατεία. Κτίστηκε το 1756. Στο κέντρο του ναού υπάρχει η επιτύμβια πλάκα του τάφου του Πατριάρχη Αλεξανδρείας Παρθενίου με χρονολογία 1805. Στον ναό γίνονται επισκευές τα τελευταία χρόνια και αποκαταστάσεις τοιχογραφιών.
Ο Ιερός Ναός της Παναγίας της Καθολικής Κρεμαστής
Εκεί φυλάσσεται η θαυματουργή εικόνα της Παναγίας. Είναι μία από τις εκκλησίες της Ρόδου με τη μεγαλύτερη επισκεψιμότητα πιστών. Το Δεκαπενταύγουστο και την ημέρα του «Γενεθλίου της Θεοτόκου» (23 Αυγούστου) συρρέει πλήθος πιστών απ΄ όλα τα Δωδεκάνησα και την υπόλοιπη Ελλάδα για να προσκυνήσουν και να συμμετέχουν στο πανηγύρι που διαρκεί δέκα ημέρες.
Η εκκλησία Παναγία
Καθολική (Αφάντου)
Βρίσκεται κοντά στην παραλία Αφάντου και σε απόσταση διακοσίων μέτρων από τη θάλασσα. Η εκκλησία παρουσιάζει μεγάλο ιστορικό, αρχαιολογικό και θρησκευτικό ενδιαφέρον. Ο νέος αυτός ναός ο οποίος σώζεται μέχρι σήμερα είναι αφιερωμένος στην Κοίμηση της Θεοτόκου. Η εικόνα της Παναγίας για λόγους ασφαλείας φυλάσσεται στο μουσείο της εκκλησίας στο χωριό Αφάντου αλλά τρεις φορές το χρόνο μεταφέρεται στην εκκλησία της συνοδεία των ιερέων και των κατοίκων της πόλης. Την παραμονή του Δεκαπενταύγουστου (14 Αυγούστου), η πομπή ξεκινάει από την εκκλησία στην πλατεία της πόλης και αφού τοποθετηθεί η εικόνα στην εκκλησία της τελείται Θεία Λειτουργία και δοξολογία, ενώ στη συνέχεια πραγματοποιείται μεγάλο πανηγύρι με τη συμμετοχή πιστών απ΄ όλο το νησί. Η εικόνα μεταφέρεται επίσης στην εκκλησία στα Εννιάμερα της Παναγίας και τη Δευτέρα του Πάσχα.
Η εκκλησία
της Παναγίας της Λίνδου
Βρίσκεται στο κέντρο του χωριού και είναι σταυροειδής εκκλησία του 14ου αιώνα μ.Χ. με οκτάγωνο τρούλο, ασβεστωμένους τοίχους και κεραμιδένια οροφή. Σε μία είσοδο υπάρχει το έμβλημα του Μεγάλου Μαγίστρου D’ Aubusson με τις ημερομηνίες 1489- 90. Το εσωτερικό της εκκλησίας έχει δάπεδο από άσπρα και μαύρα βότσαλα καθώς και τοιχογραφίες του 18ου αιώνα μ.Χ. που φιλοτέχνησε ο Γρηγόριος από τη Σύμη. Απ’ αυτές ξεχωρίζει μία σειρά από σπάνιες τοιχογραφίες με βιβλικές σκηνές ενώ υπάρχει και μία σειρά από αναπαραστάσεις βασανιστηρίων που θα πραγματοποιηθούν την Ημέρα της Κρίσεως.
Σε μία από τις τοιχογραφίες εικονίζεται ο Άγιος Χριστόφορος όρθιος ενώ το πρόσωπό του βρίσκεται σε στάση προφίλ. Φορά στρατιωτική ενδυμασία και κόκκινη χλαμύδα. Στο δεξί του χέρι κρατάει υψωμένο σταυρό, ενδεικτικό ότι πρόκειται για μάρτυρα. Η ιδιαιτερότητα της σύνθεσης έγκειται στο ότι ο Άγιος Χριστόφορος δεν έχει κεφάλι ανθρώπου αλλά κεφάλι σκύλου. Στη συγκεκριμένη εικονογραφική απόδοση ο Άγιος Χριστόφορος χαρακτηρίζεται ως «κυνοκέφαλος» ή «σκυλοκέφαλος».
