Οι καλλιτέχνες του δρόμου δημιουργούν γύρω τους μια σφαίρα χαράς και οι περαστικοί για λίγο χάνονται μέσα της· ξεχνούν την καθημερινότητα, αφήνονται στις μουσικές τους και για μερικές στιγμές περνούν σε άλλη διάσταση. Τέτοιου είδους σφαίρες χαράς δημιουργήθηκαν αρκετές τις τελευταίες ημέρες και νύχτες στους δρόμους της Μεσαιωνικής Πόλης, εκεί όπου δίνουν τις παραστάσεις τους μικροί καλλιτέχνες με μεγάλη καρδιά. Η «δημοκρατική» βρέθηκε κοντά τους, ρώτησε για τις λεπτομέρειες της ζωής τους, έμαθε από την αγάπη τους γι’ αυτό που κάνουν και βάζει την ιδέα για να μετατραπεί η παλιά πόλη σε κέντρο ενός διαρκούς, διεθνούς φεστιβάλ υπαίθριας καλλιτεχνίας.
Η κοινωνία των υπαίθριων καλλιτεχνών σε όλο τον κόσμο είναι τεράστια. Είναι ανυπολόγιστος ο αριθμός όλων εκείνων που έχουν βρει το νόημα της ζωής σε κάποια πλατεία, σε ένα πεζοδρόμιο, πλάι σε ένα δέντρο και δίνουν παραστάσεις ομορφαίνοντας τη ζωή των περαστικών. Στην Ιταλία, στην πατρίδα της κομέντια ντελ άρτε και του Πιραντέλο, εκείνο που πρωταγωνιστεί είναι η κίνηση του σώματος των καλλιτεχνών. Η κίνηση αυτή είναι που ξυπνά όλα τα συναισθήματα και προκαλεί τις αντιδράσεις του κοινού, που είτε γελάει με την καρδιά του, είτε βυθίζεται σε σύννεφο σκέψεων από τις ξαφνικές αισθήσεις που ξυπνούν μέσα του.
«Θέλω με αυτό που κάνω να φέρω τους θεατές κοντά στον δικό μου κόσμο, να τους κάνω να νιώσουν αυτό το αίσθημα της ευφορίας και της ελευθερίας» περιέγραψε στη «δημοκρατική» η Μίνα Πολυχρονίου, που τις τελευταίες βραδιές δίνει παραστάσεις εναέριου χορού στην πλατεία του αρχαιολογικού μουσείου Ρόδου. Η ίδια, μαζί με τη μαθήτρια, συνεργάτιδα και φίλη της Αφροδίτη Τόλια, έχουν δημιουργήσει μια ιδιαίτερη χορογραφία, που εξελίσσεται πέντε μέτρα πάνω από το έδαφος. Σε εκείνο το ύψος φτάνουν με δυο υφασμάτινες κορδέλες που κρέμονται από το μεγάλο δέντρο που δεσπόζει πάνω από το λιθόστρωτο.
Όπως φαίνεται και από τις φωτογραφίες, που δημοσιεύει η «δημοκρατική», ο κόσμος που παρακολουθεί είναι πολύς και όλοι τους θαυμάζουν εκείνο που τα δυο κορίτσια αποκαλούν ως «τη μάχη του καλού με το κακό». Η Αφροδίτη βρίσκεται στο έδαφος, τυλιγμένη με ύφασμα που δημιουργεί ένα κουκούλι, όπως εκείνο που σκεπάζει τις ψυχές των ανθρώπων στην καθημερινότητά τους. Πιο ψηλά η Μίνα, με τη χορογραφία της δείχνει το δρόμο προς την ελευθερία και το δρόμο αυτό ακολουθεί στη συνέχεια η ψυχή, που σπάει το κουκούλι και ενώνεται με το πραγματικό νόημα της ζωής. Τα δυο κορίτσια, αιωρούνται μαζί και δημιουργούν σχήματα αφοσίωσης και δύναμης.
Στο τέλος της παράστασης ο κόσμος χειροκροτεί κατευχαριστημένος, εντυπωσιασμένος από εκείνο που είδε, που δεν έχει καμία απολύτως σχέση με τη μιζέρια του κράχτη των εστιατορίων, που άφησε πίσω του.
Λίγο πιο κάτω, στην πλατεία Ιπποκράτους, μια άλλη ομάδα δίνει υπαίθριες παραστάσεις και εκεί ο στόχος είναι πιο εύκολα κατανοητός· η ομάδα «Φόρα Μόστρα» γεννά γέλιο και αυτό βγαίνει αβίαστα από τα στόματα των παιδιών, αλλά και των μεγαλύτερων παιδιών. Ακροβάτες, ξυλοπόδαροι και ζογκλέρ, μουσικά όργανα με ήχους αστείους και πρόσωπα ακόμα πιο εύθυμα, συντονίζονται όλοι μαζί και κάνουν τους πάντες να γελούν με την καρδιά τους.
«Κάθε χρόνο αλλάζουμε όνομα. Φέτος λεγόμαστε Φόρα Μόστρα, του χρόνου θα είμαστε κάτι άλλο», έλεγε χθες προς τη «δημοκρατική» ένα από τα παιδιά που συγκροτούν την ομάδα. Οι αλλαγές αυτές ανανεώνουν τη διάθεση, θέτουν καινούργιους στόχους καλλιτεχνικής έκφρασης. Τα παιδιά της «Φόρα Μόστρα» θέλησαν να διατηρήσουν την ανωνυμία τους γι’ αυτό και στα όσα περιέγραψαν προς τη «δημοκρατική» στάθηκαν αποκλειστικά στην καλλιτεχνία της καθημερινότητάς τους. «Είμαστε μαζί οκτώ χρόνια, έχουμε πάει σε διάφορα μέρη της Ευρώπης, δίνουμε παραστάσεις στο δρόμο και πάντοτε ο κόσμος ανταποκρίνεται θετικά, χαίρεται μαζί μας και αυτό εμείς το καταλαβαίνουμε».
Το πιο εκπαιδευμένο κοινό είναι εκείνο της Ιταλίας, εκεί όπου οι υπαίθριες παραστάσεις αποτελούν πραγματικότητα επί πολλές δεκαετίες. Σε άλλες περιοχές το κοινό είναι πιο απαίδευτο, όμως το αποτέλεσμα στο τέλος είναι το ίδιο: Χαρούμενα χαμόγελα.
Υπάρχουν δυσκολίες; Η απάντηση στο ερώτημα ήρθε αβίαστα: «Οι δυσκολίες είναι μόνο στις πρόβες. Όταν θέλουμε να δημιουργήσουμε ένα καινούργιο νούμερο. Εκεί πρέπει να δουλέψουμε όλοι μαζί, να κάνουμε πρόβες, να ξεπεράσουμε αυτό που κάναμε πριν και να πάμε σε άλλο επίπεδο. Αυτό είναι δύσκολο, αλλά με τη δουλειά πάντοτε τα καταφέρνουμε».
Για τα παιδιά της «Φόρα Μόστρα» η Ρόδος είναι ένας μαγικός τόπος. Η παλιά πόλη προσφέρεται για υπαίθριες παραστάσεις, αν και στην αρχή υπήρχαν καταστηματάρχες που τους αντιμετώπιζαν εχθρικά: «Ενιωθαν ότι ο κόσμος έβλεπε μόνο εμάς κι όχι τις βιτρίνες τους. Η αίσθηση αυτή άλλαξε σιγά – σιγά και τώρα όλα είναι καλά».
Το εισιτήριο… στο καπέλο
Οι υπαίθριοι καλλιτέχνες εξακολουθούν να είναι παρεξηγημένοι στη Ρόδο. Για πολλούς παραμένει η αίσθηση ότι ο καλλιτέχνης πρέπει να είναι στεγασμένος και για να τον παρακολουθήσεις θα πρέπει να καταβάλλεις εισιτήριο, θεωρημένο από την εφορία. Οτιδήποτε άλλο, είναι ζητιανιά.
Βέβαια, η κατάσταση δεν είναι καθόλου έτσι. Ο υπαίθριος καλλιτέχνης είναι ένα πρόσωπο παθιασμένο με αυτό που κάνει, πολλές φορές φέρει σοβαρούς τίτλους σπουδών. Η Μίνα Πολυχρονίου ταξίδεψε μέχρι την Αργεντινή για να βρει την κατάλληλη σχολή Τσίρκου και Εναέριου Χορού κι εκεί να μάθει αυτό που για λίγες νύχτες ακόμα θα προσφέρει στην πλατεία Μουσείου. Η ίδια, έχει δημιουργήσει σχολή στη Θεσσαλονίκη και σε αυτήν φοιτούν παιδιά και ενήλικες. «Τα παιδιά είναι καταπληκτικά, δημιουργούν εκφράσεις και κινήσεις που αφήνουν άναυδους όλους τους ενήλικες».
Τα παιδιά της ομάδας «Φόρα Μόστρα» περνούν ώρες ατελείωτες σε πρόβες προκειμένου το αποτέλεσμα της παράστασή τους να βρίσκεται στα επίπεδα που θέλουν. Οι πρόβες αυτές αντιστοιχούν με τις πρόβες που μπορεί να κάνει ένας μεγάλος θίασος προτού παρουσιάσει το έργο του σε κάποια κεντρική σκηνή.
Οι υπαίθριοι καλλιτέχνες είναι πρόσωπα που ξεχωρίζουν και το μόνο που ζητούν είναι η αγάπη από το κοινό τους. Το καπέλο στο δρόμο είναι απλώς ένας τρόπος πληρωμής εισιτηρίου για το θέαμα που προηγήθηκε. Το καπέλο στο δρόμο είναι απλώς το μέσο για να συνεχίσει η δραστηριότητα των ανθρώπων που ξεφεύγουν από την καθημερινότητα και πλάθουν ένα κόσμο απαλλαγμένο από τις υλιστικές ανάγκες.
Η «δημοκρατική» έθεσε στα παιδιά αυτά το ερώτημα αν τους απασχολεί η προοπτική δημιουργίας μιας οικογένειας. Η απάντηση από όλους ήταν η ίδια. Ολοι τους θέλουν την οικογένεια, θέλουν πολύ να χτίσουν μια ζωή με τον άνθρωπό τους. «Εχει πολλά παραδείγματα οικογενειών που δημιουργήθηκαν από υπαίθριους καλλιτέχνες και μαζί συνέχισαν τις παραστάσεις τους σε δρόμους και πλατείες». Για τους «έξω» όλο αυτό φαντάζει ως βουνό, όμως για τους μυημένους η εξέλιξη αυτή είναι απολύτως φυσιολογική και εξαιρετικά εύκολη.
Ολο το καλοκαίρι ένα φεστιβάλ υπαίθριας καλλιτεχνίας
Στο Κιλκίς εδώ και χρόνια υπάρχει θεσπισμένο το «Φεστιβάλ Κουκλοθέατρου» και σε αυτό συμμετέχουν εκατοντάδες καλλιτέχνες. Ολοι τους φτάνουν εκεί από κάθε γωνιά του κόσμου, στήνουν τα μικρά τους σκηνικά και μέσα εκεί δημιουργούν ολόκληρους κόσμους. Οι ίδιοι οι καλλιτέχνες μένουν κρυμμένοι χαμηλά, ως υποβολείς ζωής στις κούκλες που έχουν στα χέρια τους.
Τόσο η Μίνα με την Αφροδίτη, όσο και τα παιδιά από τη «Φόρα Μόστρα» θεώρησαν ότι είναι εξαιρετικά εύκολο η παλιά πόλη της Ρόδου να γίνει μια απέραντη σκηνή που θα προσελκύσει εκατοντάδες καλλιτέχνες από όλο τον κόσμο. Οι καλλιτέχνες αυτοί δεν χρειάζονται τίποτε περισσότερο από κοινό. Είναι πρόσωπα που τρέφονται με την αγάπη του κόσμου κι έχουν τον τρόπο τους να εξασφαλίσουν τα απαραίτητα για τροφή και στέγη.
Μάλιστα, η Ρόδος έχει το πλεονέκτημα του οργανωμένου Μεσαιωνικού Φεστιβάλ. Η καρδιά της ομάδας του «Μεσαιωνικού Ρόδου» είναι γεμάτη πρόσωπα που έχουν την όρεξη και τη δύναμη να υλοποιήσουν μεγάλα έργα. Με τα παιδιά του Μεσαιωνικού Φεστιβάλ να βρίσκονται μπροστά και με όλους τους καλλιτέχνες να υποστηρίζουν, τότε είναι σίγουρο ότι η κατήφεια των χαμηλών εισπράξεων θα αντικατασταθεί από τη διαρκή χαρά της δημιουργίας.
«Η Μεσαιωνική Πόλη της Ρόδου είναι ένα μουσείο που ανασαίνει» όπως το περιέγραψε η Μίνα και η ανάσα αυτή μπορεί να δημιουργήσει ζωή παραδειγματική για όλο τον κόσμο.
