Μια παράδοση ετών έχει αρχίσει να σβήνει. Η Ελλάδα που ήταν μια κατεξοχήν ναυτική δύναμη στον στόλο των ξύλινων αλιευτικών σκαφών καταστρέφει τα σκαριά της. Η οδηγία της Ευρωπαϊκής Ένωσης στο όνομα της υπεραλίευσης των θαλασσών, οδηγεί σταδιακά σε αφανισμό » ένα βασικό κομμάτι του λαϊκού πολιτισμού, τη ναυπηγική τέχνη. Τα καΐκια αναδείχθηκαν αυτόματα σε εχθρό και αποφασίστηκε η απόσυρσή τους και μάλιστα με βίαιο τρόπο. Τα επαγγελματικά καΐκια των παράκτιων ψαράδων διαλύονται με μπουλντόζες για να μειωθεί -όπως λένε- το ψάρεμα στη θάλασσα και να ελεγχθεί η υπεραλίευση.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση επιδοτεί την κατάθεση αλιευτικής άδειας και την καταστροφή του σκάφους ή τη χρησιμοποίησή του για άλλο σκοπό, με αποτέλεσμα τα τελευταία χρόνια να έχουν καταστραφεί περίπου 12.500 από τα 17.500 σκαριά.
Ο στόχος βέβαια δεν επιτυγχάνεται και τα αποτελέσματα αμφισβητούνται. Το μόνο που επιτυγχάνεται είναι να χάνονται οι παλιοί τεχνίτες και μαζί με αυτούς και η παλιά τους τέχνη, που είναι συνυφασμένη με την ναυτική παράδοση. Ταυτόχρονα χιλιάδες επαγγελματίες ψαράδες βγήκαν στη σύνταξη ή άλλαξαν επάγγελμα.
Η παράνομη αλιεία συνεχίζεται είτε με πλαστικά και φουσκωτά είτε με ανεμότρατες, που γδέρνουν τους βυθούς, είτε με τα γρι-γρι, που βάζουν λάμπες δέκα φορές πιο ισχυρές από το επιτρεπόμενο και καίνε τους γόνους και τα πλαγκτόν.
Αγώνας διάσωσης
Ο «Ελληνικός Σύνδεσμος Παραδοσιακών Σκαφών», που ιδρύθηκε το 1999, έχει κάνει μεγάλο αγώνα για να αποτρέψει αυτή τη διάλυση των καϊκιών. Ο πρόεδρός του συνδέσμου, Νίκος Καβαλιέρος, έχει συγκεντρώσει όλα τα απαραίτητα έγγραφα και τις κοινοτικές διατάξεις που στην ουσία αφήνουν περιθώρια για τη σωτηρία τους, καθώς θα μπορούσαν να μείνουν στη θάλασσα, αλλάζοντας χρήση. «Η πολιτεία φέρει τεράστια ευθύνη, διότι η νομοθεσία θα μπορούσε να εφαρμοστεί διαφορετικά, αφού προβλέπεται το περιθώριο για εναλλακτική χρήση των παραδοσιακών σκαφών. Να αξιοποιηθούν τουριστικά ή ακόμα και να καταβυθιστούν για να φιλοξενήσουν πληθυσμούς ψαριών. Όμως, το κράτος κωφεύει στο έγκλημα», δηλώνει ο ίδιος. Τονίζει ότι τη στιγμή που η γειτονική Τουρκία τονώνει την τουριστική της κίνηση με εκατοντάδες μεγάλα ξύλινα καΐκια που κάνουν ημερήσια ταξίδια στις ακτές της Ιωνίας, στην Ελλάδα σπάει τα δικά της πλεούμενα, που μπορεί να είναι και 80-90 ετών. «Έτσι περιφρονούμε τη ναυτική μας παράδοση, την ίδια την ιστορία μας που μαρτυρεί ότι το νεότερο ελληνικό κράτος δεν θα υπήρχε χωρίς τη ναυτοσύνη και το εμπορικό πνεύμα των Ελλήνων». Καραβομαραγκοί στους ταρσανάδες.
Μια παράδοση τριών χιλιετιών
Τα σημερινά καΐκια είναι οι κληρονόμοι μιας παράδοσης τριών χιλιετιών. Από τα «ξύλινα τείχη» των αρχαίων και τα ξύλινα σκαριά της επανάστασης μέχρι και τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, που ξεκίνησε η παρακμή της κατασκευής ξύλινων πλοιαρίων. Τη δεκαετία του ’60 οι ταρσανάδες ήταν ένας χώρος ζωτικής οικονομικής σημασίας σε κάθε λιμάνι και σε κάθε ψαροχώρι, αφού έτρεφαν 200 με 300 οικογένειες. Οι καραβοτεχνίτες χρειάζονταν περίπου πέντε χρόνια για να τελειώσουν ένα καΐκι. Πολλές φορές έφτιαχναν μόνοι τους ακόμα και τα εργαλεία που χρειάζονταν για την κατασκευή των πλοιαρίων. Η στιγμή της καθέλκυσης του πλοίου ήταν η πιο λαμπρή στιγμή για όλους και πιο πολύ για τους μάστορες. Αγιασμοί, ψαλμωδίες, γλέντια και χοροί, συνόδευαν κάθε βύθισμα στο νερό.
