Συνέντευξη στην
Πέγκυ Ντόκου
Ο κ. Γιώργος Πατούλης δεν χρειάζεται συστάσεις. Είναι ο πρόεδρος της Κεντρικής Ένωσης Δήμων Ελλάδας, πρόεδρος του Ιατρικού Συλλόγου Αθηνών και δήμαρχος Αμαρουσίου, εκλεγμένος από το 2006. Έχει μακρά πορεία στον χώρο της Υγείας και της Αυτοδιοίκησης. Πρόσφατα βρέθηκε στην Ρόδο με αφορμή το συνέδριο της Περιφερειακής Ένωσης Δήμων και σήμερα μιλάει στην «δ» για τα θέματα που απασχολούν την Αυτοδιοίκηση.
Η συνέντευξη αναλυτικά:
• Κύριε Πατούλη, σας είδαμε πρόσφατα στην Ρόδο με αφορμή το συνέδριο της ΠΕΔ Νοτίου Αιγαίου. Το βασικό πρόβλημα των Δήμων είναι τα οικονομικά. Πώς είναι η κατάσταση, με δεδομένο ότι εν μέσω της οικονομικής ύφεσης, η κυβέρνηση δεν έχει δώσει ούτε τα οφειλόμενα;
Η κατάσταση είναι από ιδιαίτερα δύσκολη έως δραματική. Άλλωστε δεν είναι τυχαίο ότι τα οικονομικά, όπως και γενικότερα το ζήτημα της Διοικητικής Μεταρρύθμισης είναι ψηλά στην ατζέντα του ετήσιου τακτικού συνεδρίου της ΚΕΔΕ που πραγματοποιείται στη Θεσσαλονίκη από τη 1 έως τις 3 Δεκεμβρίου. Χρειάζεται συνεργασία Κεντρικής Κυβέρνησης και Τοπικής Αυτοδιοίκησης προκειμένου η χώρα να βγει από την παρατεταμένη οικονομική κρίση η οποία έχει οδηγήσει σε παρακμή. Είναι αδιανόητο όταν στις 27 χώρες της ΕΕ το μέσο ποσοστό των εσόδων της Αυτοδιοίκησης στο ΑΕΠ αντιστοιχεί σε 11,2%, στην Ελλάδα να φθάνει μόλις στο 3,7%.
Από το 2009 και μετά καλούμαστε να λειτουργήσουμε με τεράστιες περικοπές. Οι μειώσεις έχουν πλήξει ήδη τις ανελαστικές δαπάνες των Δήμων και σε πολλές περιπτώσεις, ιδιαίτερα μικρών ΟΤΑ, το κόστος μισθοδοσίας δεν καλύπτεται από την τακτική επιχορήγηση. Θα σας αναφέρω ενδεικτικά παραδείγματα για να καταλάβετε το μέγεθος του προβλήματος. Τα έσοδα από τη τακτική επιχορήγηση ΚΑΠ των Δήμων, από το 2009 μέχρι και σήμερα, έχουν υποστεί μειώσεις που είναι της τάξεως του 60%. Την ίδια περίοδο οι χρηματοδοτήσεις που αφορούν σε αναπτυξιακά έργα και υποδομές μέσω ΣΑΤΑ σημειώνουν δραματική μείωση η οποία ξεπερνά το 83%.
Επιπλέον, στους Δήμους δεν αποδίδονται όλα τα προηγούμενα χρόνια ούτε καν οι πόροι που προβλέπονται από την ισχύουσα Νομοθεσία, με συνέπεια να δημιουργείται μία νέα γενιά παρακρατηθέντων.
Έχω ήδη αναλάβει πρωτοβουλίες προκειμένου να ανοίξει η συζήτηση για την απόδοση στους δήμους της δεύτερης γενιάς παρακρατηθέντων.
Ωστόσο θα ήθελα να υπογραμμίσω ότι οι Δήμοι, παρά την τεράστια οικονομική αφαίμαξη που υπέστησαν αυτή τη περίοδο, κατάφεραν να αναπτύξουν σημαντικές κοινωνικές δομές για τη στήριξη των συμπολιτών μας που είχαν ανάγκη. Στην προσπάθεια αυτή είχαμε αρωγό την Εκκλησία η οποία συνέβαλλε και συμβάλλει καθοριστικά στη λειτουργία των κοινωνικών δομών που λειτουργούν στους δήμους.
• Έχει ανοίξει η συζήτηση για μια νέα μεταρρύθμιση στην Αυτοδιοίκηση. Είναι η σωστή εποχή να γίνει αυτό, ενώ οι πληγές από τον «Καλλικράτη» δεν έχουν επουλωθεί ακόμη;
Η μεταρρύθμιση είναι σημαντική αρκεί να μην οδηγήσει σε απορύθμιση. Σε κάθε περίπτωση πάντως εμείς πιστεύουμε ότι πρέπει πρώτα να πάμε σε μεταρρύθμιση του κράτους και μετά να συζητήσουμε για την αλλαγή του εκλογικού νόμου. Ένα πράγμα δεν θα κουραστώ να επαναλαμβάνω, «οι τοπικές κοινωνίες πρέπει να αποφασίζουν οι ίδιες για το τόπο τους». Η αρχή της εγγύτητας είναι ένας κανόνας που εφαρμόζεται στην πλειονότητα των υπολοίπων ευρωπαϊκών χωρών. Ξέρετε είναι σημαντικό να καταλάβει η κυβέρνηση και τα εμπλεκόμενα υπουργεία ότι για να καταρτίσει ένα νέο σχέδιο μεταρρύθμισης στην Αυτοδιοίκηση θα πρέπει πρώτα να κάνει διάγνωση και να εντοπίσει πού υπάρχουν προβλήματα στον «Καλλικράτη». Όπως και στην ιατρική, για να δώσεις ένα φάρμακο στον ασθενή χρειάζεται να γνωρίζεις πρώτα τη ρίζα του προβλήματος. Στην περίπτωση της επιχειρούμενης μεταρρύθμισης δεν έχει γίνει κάτι τέτοιο, δεν προηγήθηκε καμία καταγραφή για να εντοπιστούν τα στοιχεία εκείνα που χρήζουν θεραπείας. Αντίθετα διαπιστώνουμε μια αγωνία να καταρτιστεί ένα σχέδιο που να προβλέπει απλή αναλογική στην εκλογή των δημάρχων, κάτι το οποίο αν επιβληθεί, χωρίς να διασφαλίζεται η ομαλή λειτουργία του δημοτικών συμβουλίων, οι δήμαρχοι σε πολλές περιπτώσεις θα βρίσκονται σε καθεστώς ομηρίας.
Το άλλο τραγελαφικό που συνέβη πρόσφατα σχετίζεται με τις αλλαγές που επιχειρήθηκαν στη δομή των Δήμων. Ενδεικτικό παράδειγμα η απόπειρα της κυβέρνησης να διορίσει γενικούς και εκτελεστικούς γραμματείς στους Δήμους. Η αντίδρασή μας ήταν δυναμική και τελικά η πρόταση αποσύρθηκε. Η κίνηση όμως αυτή, για άλλη μια φορά, έδειξε ότι αγνοεί προκλητικά την Αυτοδιοίκηση και αποφασίζει για μας χωρίς εμάς.
Να σημειώσω ότι δεν πρέπει να κάνουμε τα ίδια λάθη με το παρελθόν. Η μεταρρύθμιση που επιχειρήθηκε μέσω του προγράμματος «Καλλικράτης», αποτελούσε ώριμο και ομόφωνο αίτημα των Δήμων. Ωστόσο οι προτάσεις μας σε μεγάλο βαθμό δεν υιοθετήθηκαν. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα η μεταρρύθμιση να συναντήσει τεράστιες δυσκολίες που πολλαπλασιάστηκαν με την οικονομική κρίση. Ανεξάρτητα από όλα αυτά όμως έξι χρόνια μετά την πρώτη εφαρμογή του Προγράμματος «Καλλικράτης» και επειδή η μεταρρύθμιση στην Τοπική Αυτοδιοίκηση αποτελεί αδήριτη αναγκαιότητα, η ΚΕΔΕ είναι έτοιμη να προτείνει όλες τις αναγκαίες βελτιώσεις που απαιτούνται προς την κατεύθυνση της ενίσχυσης της Αποκέντρωσης με την Αυτοδιοίκησης στο επίκεντρο.
• Να περάσουμε στα έργα. Όπως είναι γνωστό, έχουν αφαιρεθεί αρμοδιότητες από τον Πρώτο Βαθμό, το ΕΣΠΑ δεν το διαχειρίζονται οι Δήμοι ενώ τα έργα έχουν ‘κολλήσει’ με το Νόμο 4412/2016. Τι πρέπει να κάνουν οι δήμαρχοι;
Αυτό αποτελεί ένα ακόμα σοβαρό πρόβλημα. Μάλιστα εντοπίζεται το φαινόμενο, λόγω του ομιχλώδους θεσμικού πλαισίου, οι Περιφέρειες να «καπελώνουν» τους Δήμους με συνέπεια πολλά έργα να μπλοκάρουν και να καθυστερούν. Συχνά οι κατανομές γίνονται με πελατειακά κριτήρια και βρίσκονται εκτός χρηματοδοτήσεων αναγκαία έργα σε δήμους που οι διοικήσεις τους δεν είναι αρεστές στους περιφερειάρχες. Αυτό πρέπει να σταματήσει. Πράγματι έχετε δίκιο ο ν.4412/16 πάγωσε έργα νευραλγικής σημασίας για τους δήμους. Ζητήσαμε από το κ. Σπίρτζη να υπάρξει μια μεταβατική περίοδος σε ότι αφορά τα έργα των δήμων, αίτημα που δεν έγινε δεκτό. Με διευκρινιστική εγκύκλιο το υπουργείο προχώρησε σε κάποιες βελτιώσεις, ωστόσο υπάρχουν ακόμα εκκρεμότητες.
Η κυβέρνηση οφείλει, όπως έχει ζητήσει η ΚΕΔΕ, σε συνεννόηση με την Ευρωπαϊκή Ένωση να διαμορφώσει ένα ειδικό επιχειρησιακό πρόγραμμα της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, στο πλαίσιο του ΕΣΠΑ 2014 – 2020. Προς την κατεύθυνση αυτή προτείνουμε να εκπονηθεί «Πρόγραμμα Ενδυνάμωσης και Υποστήριξης των Δήμων ως δικαιούχων των Επιχειρησιακών Προγραμμάτων του ΕΣΠΑ 2014–2020». Παράλληλα, μπορεί να εκπονηθεί ένα Εθνικό Πρόγραμμα Τοπικής Ανάπτυξης, που θα συμπληρώνει το ΕΣΠΑ και θα καλύπτει τις μη επιλέξιμες από αυτό δαπάνες. Επιπλέον ζητάμε την άμεση ενεργοποίηση όλων των δράσεων που προβλέπονται στο ΕΣΠΑ και αφορούν στην υποστήριξη των κοινωνικά ευπαθών ομάδων.
• Τι πρέπει να περιμένει η τοπική αυτοδιοίκηση από το νέο υπουργό κ. Πάνο Σκουρλέτη; Είχατε και συνάντηση μαζί του.
Ήδη έχουμε κάνει μια πρώτη συνάντηση με το νέο υπουργό Εσωτερικών, τον κύριο Π. Σκουρλέτη στον οποίο και καταθέσαμε μια σειρά από προτάσεις και αιτήματα. Αυτό που θεωρώ σημαντικό είναι να υπάρχει δυνατότητα επικοινωνίας και κάθε θεσμική αλλαγή να γίνεται αφού προηγηθεί διάλογος με την Αυτοδιοίκηση. Δεν μπορεί κάθε φορά να αιφνιδιαζόμαστε και να βρισκόμαστε προ τετελεσμένων γεγονότων. Προφανώς και δεν περιμένουμε να υπάρχει σύγκλιση σε όλα τα επίπεδα με την πολιτική ηγεσία του υπουργείου Εσωτερικών. Αυτό που αναμένουμε από τη νέα ηγεσία του υπουργείου είναι να μας δείξει έμπρακτα τη βούλησή της για συνεργασία και συνεννόηση μαζί μας. Θεωρώ σημαντικό ότι το κλίμα με το νέο υπουργό είναι θετικό και ελπίζω αυτό να συνεχιστεί και στο μέλλον.
• Κατά την άποψή σας η περίφημη ‘νησιωτικότητα’ εφαρμόζεται στην πράξη για τους νησιωτικούς Δήμους –και κυρίως τα μικρά νησιά;
Προφανώς και δεν εφαρμόζεται. Οι κάτοικοι, όπως και οι συνάδελφοι αιρετοί είναι ήρωες καθώς καλούνται να αντιμετωπίσουν δύσκολες καταστάσεις χωρίς να διαθέτουν τα αναγκαία μέσα και εφόδια. Δεν μπορεί στις ημέρες μας να κινδυνεύουν ζωές συνανθρώπων μας επειδή υπάρχουν δυσκολίες στις ακτοπλοϊκές συνδέσεις. Επίσης είναι ελληνικό φαινόμενο να «λειτουργούν» Δήμοι χωρίς προσωπικό, είτε επειδή συνταξιοδοτήθηκαν οι υπάλληλοι, είτε επειδή κατάφεραν και μετατέθηκαν σε άλλες υπηρεσίες. Χαρακτηριστικό παράδειγμα, ο Δήμος Κάσου, ο οποίος αναζητεί μόνιμο υπάλληλο που θα μπορεί να υπογράφει αποφάσεις που θα επιτρέπουν τη στοιχειώδη λειτουργία των υπηρεσιών του. Με δική μου πρωτοβουλία θα υπάρξει ειδική ενότητα στο Ετήσιο Τακτικό μας Συνέδριο προκειμένου να αναζητήσουμε τρόπους μετατροπής των προβλημάτων των νησιωτικών δήμων σε ευκαιρίες.
• Στο συνέδριο της ΠΕΔ είπατε μεταξύ άλλων ότι η Αυτοδιοίκηση μπορεί να τα καταφέρει και ζητήσατε εθνική συνεννόηση. Αφήνετε ενδεχόμενα για πιο δυναμική διεκδίκηση λύσεων από τους δημάρχους της χώρας;
Από την ημέρα που ανέλαβα καθήκοντα ως πρόεδρος της Κεντρικής Ένωσης Δήμων Ελλάδος εργάζομαι προκειμένου οι αιρετοί πρώτου βαθμού, μέσα από μία διευρυμένη συναίνεση να δώσαμε ένα ουσιαστικό μήνυμα. Ότι η Αυτοδιοίκηση δεν έχει κομματικά χρώματα, είμαστε εθνική Ελλάδος. Κοινή μας στόχευση είναι η αναβάθμιση των Δήμων μας. Δε θα μείνουμε στα λάθη του παρελθόντος. Κοιτάμε μόνο μπροστά. Ενωμένοι, σε ένα αρραγές μέτωπο θα αντιμετωπίσουμε τα προβλήματα και θα διεκδικήσουμε από την κυβέρνηση να μας δώσει το ρόλο που μας αρμόζει. Αν η κυβέρνηση δεν ανταποκριθεί τότε υπάρχει και ο δρόμος των κινητοποιήσεων, η μορφή των οποίων σαφώς και θα είναι αποτέλεσμα διαπαραταξιακής συνεννόησης.
• Το προσφυγικό – μεταναστευτικό παραμένει πρόβλημα το οποίο η κυβέρνηση απέδειξε ότι ήταν ανέτοιμη να το διαχειριστεί. Το βάρος σήκωσαν οι Δήμοι και τα νησιά. Θα ήθελα το σχόλιό σας.
Από την αρχή της κρίσης τονίσαμε ως Αυτοδιοίκηση Πρώτου Βαθμού ότι απαραίτητη προϋπόθεση για την επίτευξη αποτελεσματικού συντονισμού στο προσφυγικό ζήτημα, είναι η ένταξη των Δήμων στα όργανα και τις διαδικασίες λήψης αποφάσεων για τη διαχείριση και ενσωμάτωση των προσφυγικών πληθυσμών. Δεν μπορεί οι Δήμοι να σηκώνουν το μεγαλύτερο βάρος και να μαθαίνουν από τα ΜΜΕ τι αποφάσισε η κυβέρνηση και το αρμόδιο υπουργείο. Χρειάζεται εθνικό σχέδιο για τη διαχείριση του προσφυγικού ζητήματος. Οι δήμοι έχουμε αναλάβει πρωτοβουλίες ανθρωπιάς και αλληλεγγύης. Η Αυτοδιοίκηση έδωσε εξετάσεις και τις πέρασε με επιτυχία. Η ΚΕΔΕ πολύ έγκαιρα κατέθεσε ουσιαστικές προτάσεις μέσω σχετικής μελέτης που εκπόνησε το Ινστιτούτο Τοπικής Αυτοδιοίκησης στο ειδικό θεματικό Συνέδριο που οργανώσαμε στη Σάμο. Θα συνεχίσουμε, σε συνεργασία και με άλλους αυτοδιοικητικούς θεσμούς σε όλη την Ευρώπη να εργαζόμαστε για την εξεύρεση μιας ορθής και αποτελεσματικής λύσης στο πρόβλημα.
