Οσο η ημερομηνία διεξαγωγής του δημοψηφίσματος στην Τουρκία πλησιάζει τόσο ο Ταγίπ Ερντογάν και το επιτελείο του στάζουν δηλητήριο για την Ευρώπη.
Ο ίδιος συγκρίνει Δυτικούς ηγέτες με τους ναζί, ο ΥΠΕΞ του προειδοποιεί για «θρησκευτικούς πολέμους» στη Γηραιά Ηπειρο και μαζί παραδίδουν μαθήματα δημοκρατίας στην ΕΕ, εμφανίζοντας την Τουρκία ως χώρα υπό διωγμό από τους σύγχρονους «σταυροφόρους». Η σύγκρουση με τους μέχρι πρότινος στενούς συμμάχους του είναι το ζητούμενο αυτήν τη στιγμή για τον Ερντογάν, καθώς με τη ρητορική του στοχεύει σε ένα πολύ συγκεκριμένο ακροατήριο: τους Τούρκους της διασποράς, που αγγίζουν τα 4,5 εκατ. στην Ευρώπη, εκ των οποίων πολλοί έχουν δικαίωμα ψήφου και μάλιστα όχι μόνο στην Τουρκία αλλά και στη χώρα όπου διαμένουν.
Μόλις την Παρασκευή ο Τούρκος προέδρος απευθύνθηκε στην ήδη μεγάλη διασπορά, ζητώντας τους να κάνουν ακόμη περισσότερα παιδιά για να δώσουν «την καλύτερη απάντηση» στις διακρίσεις που υποστηρίζει ότι γίνονται εις βάρος τους. Ο στόχος του Ερντογάν είναι διττός. Αφενός να εκμεταλλευτεί τον όγκο της τουρκικής διασποράς για να επηρεάσει τα της Ευρώπης, και γι’ αυτό έδωσε την «εντολή» να καταψηφίσουν σύσσωμοι τους «ακροδεξιούς και ναζιστές», αναφερόμενος στις εκλεγμένες κυβερνήσεις και όχι μόνο στους λαϊκιστές. Αφετέρου προσπαθεί να τους κερδίσει υπέρ του «ναι» στο δημοψήφισμα.
Οι λιγοστές δημοσκοπήσεις που έχουν δει το φως της δημοσιότητας δείχνουν ότι δεν έχει καταφέρει να πείσει την πλειοψηφία των Τούρκων στο εσωτερικό της χώρας για την ανάγκη αλλαγής του πολιτεύματος σε Προεδρική Δημοκρατία. Στην καλύτερη για τον Ερντογάν περίπτωση, οι ψηφοφόροι παραμένουν διχασμένοι, στη χειρότερη το «όχι» στην έμμεση αναγόρευση του προέδρου σε «σουλτάνο» προηγείται με τουλάχιστον 10 ποσοστιαίες μονάδες του «ναι». Η τουρκική διασπορά είναι, λοιπόν, μια σημαντική δεξαμενή ψήφων για το ΑΚΡ και γι’ αυτό η κυβέρνηση δίνει μάχη με τις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες για να διεξαγάγει εκεί τον προεκλογικό της αγώνα.
Οι Τούρκοι μετανάστευσαν κατά κύματα στην Ευρώπη στα μέσα του 20ού αιώνα, αναζητώντας δουλειά, και προέρχονται κυρίως από τις φτωχές και συντηρητικές περιοχές της Τουρκίας που σήμερα αποτελούν τα προπύργια του Ερντογάν. Σε μεγάλο βαθμό δεν κατάφεραν να ενσωματωθούν στις δυτικές κοινωνίες, προφανώς και εξαιτίας της ελλιπούς ευρωπαϊκής πολιτικής βούλησης. Αν προσθέσει κανείς στην εξίσωση και το γεγονός ότι το ΑΚΡ ήταν η πρώτη κυβέρνηση που έδωσε δικαίωμα ψήφου στους Τούρκους της διασποράς το 2011 από τη χώρα όπου διαμένουν, γίνεται εύκολα αντιληπτό γιατί εκτιμάται ότι η συντριπτική πλειοψηφία θα ψηφίσει υπέρ του Ερντογάν.
 |
Η μεγαλύτερη τουρκική κοινότητα της Ευρώπης βρίσκεται στη Γερμανία. Στην τελευταία εκλογική αναμέτρηση στήριξε τον Ερντογάν σε ποσοστό 60%, δηλαδή σχεδόν 10% περισσότερο απ’ ό,τι οι συμπατριώτες τους στην Τουρκία και ακόμη περισσότερο από τις υπόλοιπες τουρκικές κοινότητες της Ευρώπης. Γι’ αυτό ο Ερντογάν επέλεξε ως πρώτο και κύριο πεδίο αντιπαράθεσης τη Γερμανία και ενεπλάκη σε μια διελκυστίνδα δηλώσεων και πολέμου εντυπώσεων.
Οπως έχουν καταγγείλει αρκετά ΜΜΕ στη Γερμανία, στη χώρα δρα ένα ευρύτατο δίκτυο που στηρίζει το ΑΚΡ και ασκεί σχεδόν τρομοκρατία στα μέλη της τουρκικής κοινότητας που αντιτίθενται στον Ερντογάν. Τουρκικής καταγωγής επώνυμοι καταγγέλλουν ότι οι υποστηρικτές του Ερντογάν αποκαλούν τους πολέμιους του «ναι» «οικόσιτους Τούρκους». Οπως εξήγησε ο επικεφαλής των Γερμανών Πρασίνων, Τζεμ Οζντεμίρ, ο όρος αυτός παραπέμπει στους μαύρους σκλάβους στις ΗΠΑ που τους κρατούσαν στο σπίτι οι αφέντες τους. Ο πρόεδρος της τουρκικής κοινότητας στη Γερμανία, Γκοκάι Σοφούογλου, που τόλμησε να πει δημοσίως ότι η συνταγματική αλλαγή που προωθεί θα εγκαθιδρύσει στην Τουρκία ένα «αυταρχικό σύστημα ενός ανδρός», δέχθηκε αργότερα απειλητικά μηνύματα.
Ο Ερντογάν θέλει να δείξει ότι πατώντας έναν «διακόπτη» μπορεί να επηρεάσει την πολιτική κατάσταση και στη Γερμανία, όπως και στην Ολλανδία και οπουδήποτε υπάρχουν τουρκικής καταγωγής ψηφοφόροι.
Η Ανγκελα Μέρκελ απέφυγε στην αρχή να σηκώσει το γάντι της αντιπαράθεσης για μια σειρά λόγους, ανάμεσα στους οποίους ήταν και η γαλήνη στο εσωτερικό της Γερμανίας, λόγω του μεγάλου όγκου της τουρκικής κοινότητας αλλά και του φόβου έναντι των λαϊκιστών.
Το αποτέλεσμα των ολλανδικών εκλογών, όμως, της έδωσε την ευκαιρία να σκληρύνει και εκείνη τη στάση της έναντι της εμπρηστικής ρητορικής του Τούρκου προέδρου. Η αντιπαράθεση του Ολλανδού πρωθυπουργού, Μαρκ Ρούτε, με τον Ερντογάν ωφέλησε και τους δύο. Ο Ρούτε τήρησε αρχικά άτεγκτη στάση, απαγορεύοντας την ομιλία του Μεβλούτ Τσαβούσογλου στην Ολλανδία και απελαύνοντας την υπουργό Οικογενειακών Υποθέσεων της Τουρκίας. Οταν όμως το κλίμα οξύνθηκε, ο πρωθυπουργός της Ολλανδίας εμφανίστηκε πρόθυμος για εκτόνωση της κατάστασης.
Πρώτος στην κάλπη
Η στάση του αυτή επιβραβεύθηκε από τους ψηφοφόρους που τον ανέδειξαν πρώτο στην κάλπη, διαψεύδοντας όσους πίστευαν ότι θα προτιμήσουν την ισλαμοφοβική πολιτική του ακροδεξιού Γκέερτ Βίλντερς και ότι το φαινόμενο Τραμπ θα έχει επίδραση ντόμινο στην Ευρώπη.
Η επιλογή αυτή των ψηφοφόρων, βεβαίως, σχετίζεται άμεσα και με την τάση των συντηρητικών κομμάτων στην Ευρώπη να ενσωματώσουν στην ατζέντα και τη ρητορική τους στοιχεία των ξενοφοβικών κινημάτων, που απαιτούν σκληρότερη αντιμετώπιση τόσο του Ερντογάν όσο και στο Μεταναστευτικό.
Η Γερμανίδα καγκελάριος αναμένεται, λοιπόν, να μιμηθεί τον Ολλανδό πρωθυπουργό και έχει δώσει ήδη τα πρώτα δείγματα επ’ αυτού. Η Μέρκελ εξάλλου εξέδωσε κοινή ανακοίνωση με τον Φρανσουά Ολάντ, όπου αναφέρεται πως οι Τούρκοι πολιτικοί θα μπορούν να διεξάγουν προεκλογική εκστρατεία στις χώρες τους, υπό αυστηρές προϋποθέσεις σε ό,τι αφορά την έγκαιρη ενημέρωση, τη διαφάνεια των εκδηλώσεων και την αποφυγή οποιασδήποτε ύβρης προς τους «οικοδεσπότες».
Η Γαλλία είχε αποφύγει να εμπλακεί στη σχεδόν πανευρωπαϊκή κόντρα με την Τουρκία, επιτρέποντας στον Τούρκο ΥΠΕΞ να πραγματοποιήσει την ομιλία του στη χώρα, ωστόσο βρέθηκε στο επίκεντρο… κατά λάθος. Θερμοκέφαλοι υποστηρικτές του ΑΚΡ κρατούσαν φωτογραφίες του Ολάντ σε εκδηλώσεις διαμαρτυρίας για την Ολλανδία, έχοντας προφανώς μπερδέψει το επώνυμο του Γάλλου προέδρου (Hollande) με την… πατρίδα της τουλίπας.
Το Παρίσι σαφώς δεν θα ήθελε εν μέσω προεκλογικής περιόδου και έχοντας βιώσει τόσα επώδυνα τρομοκρατικά χτυπήματα να σπρώξει μέλη της φιλήσυχης τουρκικής κοινότητας στις αγκάλες των ισλαμιστών που δρουν στη Γαλλία. Και φυσικά, μια ανοιχτή αντιπαράθεση με την Τουρκία θα ήταν βούτυρο στο ψωμί της Μαρίν Λεπέν…
ΣΧΕΣΕΙΣ ΕΕ – ΤΟΥΡΚΙΑΣ
Προσφυγικό και δανεισμός φρενάρουν την οριστική ρήξη
Οι σχέσεις ανάμεσα στην Τουρκία και την ΕΕ ως σύνολο, αλλά και ευρωπαϊκές χώρες ξεχωριστά, μοιάζουν να βρίσκονται σε οριακό σημείο, χωρίς επιστροφή. Είναι, όντως, μάλλον δύσκολο να φανταστεί κανείς ότι η ενταξιακή πορεία της Αγκυρας θα συνεχιστεί απρόσκοπτα, καθώς αυτήν τη στιγμή δεν φαίνεται να είναι προτεραιότητα για καμιά από τις δύο πλευρές. Η ΕΕ απειλεί με πάγωμα της προενταξιακής χρηματοδότησης, η Τουρκία αντιδρά, και τα κεφάλαια που πρέπει να ανοίξουν για να συνεχιστεί η διαδικασία παραμένουν ερμητικά κλειστά.
Ωστόσο, το πιθανότερο είναι ότι θα βρεθεί ένα modus vivendi για αρκετούς λόγους, ανάμεσα στους οποίους είναι φυσικά και η πολυπληθής τουρκική ομογένεια στις ευρωπαϊκές χώρες.
Φόβος για μαζικές ροές
Ενα σημαντικό χαρτί στα χέρια της Αγκυρας εξάλλου είναι η συμφωνία για το Προσφυγικό. Η Τουρκία διαρκώς απειλεί με αναστολή της συμφωνίας και η Ευρώπη ζει με τον φόβο ότι θα υπάρχουν νέες μαζικές μεταναστευτικές ροές, που θα έχουν ως κύριο προορισμό τις μεγάλες χώρες που βρίσκονται εν μέσω προεκλογικής περιόδου, δηλαδή τη Γαλλία και τη Γερμανία, ανεβάζοντας τα ποσοστά των ακροδεξιών λαϊκιστών.
Υπάρχει, όμως, και ένα ακόμη σημαντικό στοιχείο, που επί της ουσίας υποχρεώνει την ΕΕ να τηρεί προσεκτική στάση απέναντι στην Αγκυρα, παρά τις εμπρηστικές δηλώσεις του Ερντογάν και των μελών της κυβέρνησής του. Πρόκειται για τους οικονομικούς δεσμούς, οι οποίοι δύσκολα μπορούν να παραμείνουν ανέπαφοι εάν διαρραγούν οι πολιτικοί δεσμοί. Οι ευρωπαϊκές τράπεζες συγκαταλέγονται στους βασικότερους δανειστές της Τουρκίας. Οι τράπεζες παγκοσμίως έχουν δανείσει στην Αγκυρα 255 δισ. ευρώ και οι Ευρωπαίοι τα περισσότερα.
Τα ισπανικά χρηματοπιστωτικά ιδρύματα είναι πρώτα με 82 δισ. ευρώ, ακολουθούν τα γαλλικά με 42 δισ., τα γερμανικά με 15 δισ. και τα ιταλικά με 11 δισ. Οσες τράπεζες θέλησαν να απεμπλακούν από τη χώρα, που σήμερα θεωρείται εξαιρετικά εύθραυστη, δυσκολεύονται. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η HSBC, που θέλησε να πουλήσει τη ζημιογόνο θυγατρική της στον Βόσπορο, αλλά δεν μπορούσε να βρει αγοραστή.
ΜΑΡΙΑ ΑΔΑΜΙΔΟΥ-ΕΘΝΟΣ
