Υποχρεωμένες να αναζητήσουν νέα στρατηγική για τη συμβίωσή τους με τη «Νέα Τουρκία» που οικοδομεί ο Ταγίπ Ερντογάν -μια χώρα με διαφορετικά χαρακτηριστικά από αυτήν που ιδρύθηκε σχεδόν έναν αιώνα πριν- είναι η Ευρώπη αλλά και η Ελλάδα, η οποία σηκώνει και το βάρος των εκτεταμένων συνόρων της με τον «απρόβλεπτο» γείτονα.
Η Ελλάδα πιθανότατα θα βρεθεί το επόμενο διάστημα αντιμέτωπη με συγκεκριμένες απειλές από την Τουρκία, οι οποίες σκοπό έχουν να οδηγήσουν τη χώρα μας από θέση αδυναμίας, λόγω και της οικονομικής κρίσης, στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων επί όλου του φάσματος των τουρκικών διεκδικήσεων.
Η ολοένα και μεγαλύτερη απομάκρυνση της Τουρκίας από την ΕΕ, αλλά και η δύσκολη σχέση που φαίνεται να διαμορφώνεται μεταξύ Αγκύρας και Ουάσιγκτον, λόγω κυρίως της Συρίας, δημιουργούν σημαντικές προκλήσεις για τη χώρα μας, προσφέρουν όμως και ευκαιρίες για ενίσχυση της αντίληψης ότι η Ελλάδα είναι η πρώτη γραμμή της Δύσης σε μια περιοχή που επικρατεί η αστάθεια και η αβεβαιότητα.
Η μεταμόρφωση της Τουρκίας σε ένα μεσανατολικού-κεντροασιατικού τύπου ισλαμοεθνικιστικό σύστημα εξουσίας με ισχυρή δόση αυταρχισμού, διαφθοράς και προσωποπαγούς εξουσίας ξεκίνησε την περίοδο Οζάλ και κορυφώνεται σταδιακά από το 2002 -όταν αναδείχθηκε η πρώτη κυβέρνηση ΑΚΡ-, ενώ κομβικό σημείο αποτελεί το δημοψήφισμα της 16ης Απριλίου.
Σε ό,τι αφορά μάλιστα το Αιγαίο, η αντιπολίτευση στην Τουρκία είναι πιθανόν πιο σκληρή σχετικά με την αμφισβήτηση της ελληνικής κυριαρχίας, απ’ ό,τι το ίδιο το ΑΚΡ.
Ρευστό σκηνικό
 |
Η συμβίωση με τον Ταγίπ Ερντογάν θα είναι μια δύσκολη πορεία μέχρι να βρεθούν ισορροπίες, σε ένα ρευστό σκηνικό, στο οποίο συχνά οι πολιτικές ανατρέπονται από τυχαία γεγονότα. Οπως συνέβη πρόσφατα με την Ολλανδία, οι σχέσεις της οποίας με την Αγκυρα έχουν διαρραγεί, έστω και αν στο μέλλον αποκατασταθούν σε διπλωματικό ή εμπορικό επίπεδο.
Ο τρόπος με τον οποίο ο Τ. Ερντογάν τροφοδότησε την ένταση με την Ευρώπη προκειμένου να συσπειρώσει τους ψηφοφόρους του κορύφωσε την καχυποψία που επικρατεί στη Γηραιά Ηπειρο έναντι της Τουρκίας και έφερε σε εξαιρετικά δύσκολη θέση ακόμη και τους πιο στενούς συμμάχους της Αγκυρας, όπως είναι οι Σουηδοί και οι Δανοί.
Η υπόθεση των Τούρκων φυγάδων προκάλεσε ρήξη στην όποια σχέση υπήρχε μεταξύ του Ερντογάν και της ελληνικής πολιτικής ηγεσίας. Οπως επίσης και οι σχέσεις των δύο υπουργών Εξωτερικών Ν. Κοτζιά και Μ. Τσαβούσογλου θα χρειασθούν χρόνο και μεγάλη προσπάθεια για να αποκατασταθούν.
Ωστόσο, πέρα από τα τρέχοντα σοβαρότατα ζητήματα, το πλέον κρίσιμο είναι ότι διαμορφώνεται ένα εντελώς διαφορετικό τοπίο στη σχέση της Ευρώπης με την Τουρκία, καθώς η τελευταία επιδιώκει ρόλο «ηγέτιδας» δύναμης και «προστάτη» των μουσουλμάνων της ευρύτερης περιοχής, αλλά και όσων ζουν στην Ευρώπη. Η ευρωπαϊκή πορεία της Τουρκίας υπό τις παρούσες συνθήκες και με όσα θα ακολουθήσουν το δημοψήφισμα πρέπει να θεωρείται τουλάχιστον σε «βαθύ κώμα».
 |
Συνεπώς η στρατηγική η οποία δομήθηκε -και πολλές φορές απέδωσε- την τελευταία 30ετία, με τη σύνδεση των ελληνοτουρκικών σχέσεων και του Κυπριακού με τις ευρωπαϊκές προσδοκίες της Τουρκίας, είναι πλέον στον αέρα. Η Ελλάδα καλείται άμεσα να αντιμετωπίσει μια σειρά προβλημάτων.
Η συμφωνία για το Προσφυγικό
Η απειλή της Τουρκίας να ακυρώσει τη συμφωνία με την ΕΕ σχετικά με το Προσφυγικό είναι υπαρκτή και θα έχει ως αποτέλεσμα το άνοιγμα της στρόφιγγας των μεταναστευτικών ροών από τη γείτονα χώρα, αλλά και την άρνηση της επανεισδοχής μεταναστών, η οποία ωστόσο ακόμα και σήμερα δεν λειτουργεί αποτελεσματικά. Ομως στο Προσφυγικό έχουν υπάρξει σημαντικές αλλαγές από το 2015, γεγονός που επεσήμαναν σε ανάλυσή τους την Τετάρτη και οι «New York Times».
Oι ροές προσφύγων από τη Συρία προς την Τουρκία έχουν περιορισθεί και λόγω του τείχους που έχει κτισθεί στα σύνορα, ενώ αρκετοί μετανάστες επιχειρούν να επιστρέψουν στα σπίτια τους σε περιοχές που ελευθερώνονται από το ISIS. Επίσης, η Τουρκία θέλει να κρατήσει κοντά στα σύνορα τους όποιους νεοαφιχθέντες πρόσφυγες, ώστε με αυτόν τον τρόπο να πιέζει για τη δημιουργία Ζώνης Ασφαλείας στη Βόρεια Συρία, η οποία θα της επιτρέψει να βάλει πόδι στη γειτονική χώρα. Το κλείσιμο του Βαλκανικού Διαδρόμου έχει καταστήσει δύσκολο και ακριβό το «ταξίδι» των προσφύγων από την Ελλάδα μέχρι την Ευρώπη, ενώ αποτρεπτικά λειτουργεί και η ενεργοποίηση του «Δουβλίνου ΙΙ». Την ίδια ώρα, οι συνθήκες στην Ελλάδα δεν είναι ιδανικές για τους πρόσφυγες. Ετσι μπορεί ο κίνδυνος για τη χώρα μας σχετικά με το Μεταναστευτικό να παραμένει υψηλός, ωστόσο υπάρχουν πλέον αρκετά… αντικίνητρα για να επιλέγουν οι πρόσφυγες τη διαδρομή προς την Ελλάδα.
Η λύση του Κυπριακού
 |
Σχετικά με το Κυπριακό, οι προσδοκίες των «καλόπιστων» είναι ότι ο Ερντογάν μετά το δημοψήφισμα θα δείξει ένα διαφορετικό πρόσωπο και θα διευκολύνει τη λύση του Κυπριακού. Ωστόσο, το πιο ρεαλιστικό σενάριο είναι ότι ο πρόεδρος της Τουρκίας θα διατηρήσει τη σκληρή θέση του για επιβολή λύσης, μέσω της οποίας η χώρα του θα αποκτήσει έλεγχο και στο νότιο τμήμα του νησιού. Η συμμαχία του με τους εθνικιστές του Μπαχτσελί, η οποία θα συνεχισθεί και μετα το δημοψήφισμα, αλλά και η σκληρή θέση των εκμαυλιστών της αντιπολίτευσης, δεν αφήνουν πολλά περιθώρια αισιοδοξίας. Εξάλλου είναι εντελώς απίθανο να θελήσει ο Τ. Ερντογάν να συνδέσει την έναρξη της «νέας εποχής» για την Τουρκία με μια «υποχώρηση» στο Κυπριακό.
Τις επόμενες εβδομάδες και κατά τη διάρκεια της επίσκεψης του Ν. Αναστασιάδη στις ΗΠΑ για να συμμετάσχει σε οικονομικό συνέδριο θα καταβληθούν προσπάθειες για επανέναρξη των συνομιλιών, οι οποίες όμως δεν μπορούν να οδηγήσουν σε αποτέλεσμα. Εξάλλου, ήδη, στην Κύπρο έχει αρχίσει μια μακρά προεκλογική περίοδος εν όψει της προεδρικής κάλπης τον Φεβρουαρίου του 2018.
Τουρκική αμφισβήτηση
Στο Αιγαίο, το οποίο σύμφωνα με τη δήλωση του Μ. Τσαβούσογλου αποτελεί «εθνική υπόθεση» για την Τουρκία, η Ελλάδα θα πρέπει να είναι έτοιμη για την αντιμετώπιση όχι μόνο στρατιωτικών προκλήσεων, αλλά και αμφισβήτησης των ελληνικών κυριαρχικών δικαιωμάτων σε βραχονησίδες και υφαλοκρηπίδα.
Η Τουρκία επιβάλλει ατύπως ένα νέο casus belli που δεν σχετίζεται μόνο με την επέκταση των ελληνικών χωρικών υδάτων αλλά και με την ανακήρυξη της ΑΟΖ, καθώς και την έρευνα και την εκμετάλλευση φυσικών πόρων σε περιοχές της ελληνικής υφαλοκρηπίδας.
 |
Μάλιστα, η Τουρκία τον τελευταίο μηνά τεστάρει τις αντοχές της Αθήνας, στέλνοντας σαφή μηνύματα με τις ερευνητικές δραστηριότητες του «TGC CESME» και του «K. PIRI REIS».
Με το πρόγραμμα ερευνών του «CESME» όπως αποτυπώθηκε σε τέσσερις τουρκικές NAVTEX αμφισβητείται η υφαλοκρηπίδα αλλά και οι κυριαρχικές αρμοδιότητες της Ελλάδας στο κέντρο του Αιγαίου, ακόμη και στα διεθνή ύδατα έξω από τη ζώνη των 6 ν.μ. των ακτών της Θάσου και της Θράκης.
Η Αθήνα παρακολουθεί με προσοχή και προβληματισμό τις κινήσεις του «K. PIRI REIS», καθώς με τη NAVTEX 310/17 συμπεριλήφθηκαν στην περιοχή ερευνών και σημεία της ελληνικής υφαλοκρηπίδας ανατολικά της Ρόδου.
Η κίνηση αυτή, σε συνδυασμό με τις εξαγγελίες του πανίσχυρου (λόγω του γεγονότος ότι είναι ο γαμπρός του Ερντογάν) υπουργού Ενέργειας της Τουρκίας Μ. Αλμπαϊράκ για έναρξη σεισμογραφικών ερευνών από τα τέλη Μαρτίου στη Μαύρη Θάλασσα και τη Μεσόγειο, προκαλεί ανησυχία για το ενδεχόμενο η Αγκυρα να επιχειρήσει να ενεργοποιήσει την απόφαση της κυβέρνησης του 2012, με την οποία παραχωρούσε στην τουρκική κρατική εταιρεία πετρελαίου ΤΡΑΟ, άδειες ερευνών στην ελληνική υφαλοκρηπίδα.
Οπως έχει αποτυπωθεί και στον χάρτη που έχει δημοσιευθεί στην τουρκική εφημερίδα της κυβέρνησης, τα «Οικόπεδα» που έχουν ανατεθεί στην ΤΡΑΟ καλύπτουν το μεγαλύτερο μέρος της ελληνικής υφαλοκρηπίδας στη Μεσόγειο, περιορίζοντας την ελληνική υφαλοκρηπίδα σχεδόν στην έκταση των χωρικών υδάτων των νησιών.
Η σημαντική διαφορά με το 2012, έγκειται στο γεγονός ότι η Τουρκία τότε μίσθωνε ξένα σκάφη για τις έρευνες, συνεπώς υπήρχε περιθώριο παρεμβάσεων στις κυβερνήσεις των χωρών που ήταν ναυτολογημένα.
Πλέον, η Τουρκία διαθέτει δύο υπερσύγχρονα ερευνητικά σεισμογραφικά σκάφη, το ένα εξ αυτών μάλιστα το MTA TURKUAZ έχει ναυπηγηθεί και εξοπλισθεί εξ ολοκλήρου στο τουρκικό ναυπηγείο Tuzla..
ΓΙΑΝΝΗΣ ΚΑΣΤΡΙΩΤΗΣ-ΕΘΝΟΣ
