Οι ξενιστές εισβάλουν στο Αιγαίο με πιο πρόσφατο από όλους το δηλητηριώδες ψάρι με τα κοφτερά αγκάθια το οποίο μπορεί να επιφέρει ακόμη και το θάνατο στον άνθρωπο.
Η απειλή των ξενιστών στο Αιγαίο και στις ελληνικές θάλασσες είναι διαρκείς και εξελίσσεται σταδιακά στο πέρασμα των ετών. Από τον επικίνδυνο λαγοκέφαλο μέχρι το περίεργο λεοντόψαρο οι θάλασσες γεμίζουν με νέα είδη, ενώ ορισμένα από αυτά, όπως το περίφημο μπλε καβούρι έχουν μπει στη διατροφή μας και πωλούνται σε ακριβά εστιατόρια.
Ξενικά είδη ονομάζονται τα είδη που εμφανίζονται πέρα από τη περιοχή εξάπλωσης με την οποία έχουν συνδεθεί ιστορικά έως σήμερα. Τα είδη αυτά μπορεί να ανήκουν σε όλες τις ταξινομικές ομάδες, όπως ψάρια, καρκινοειδή, μακροφύκη έως και βακτήρια. Ο κύριος όγκος ξενικών ειδών που φτάνουν στα Ελληνικά χωρικά ύδατα προέρχεται από την Ερυθρά Θάλασσα και ονομάζονται λεσσεψιανοί μετανάστες προς τιμήν του Φερντινάρντ ντε Λεσσέψ, υπεύθυνου της διάνοιξης της διώρυγας του Σουέζ το 1869, από όπου και καταφέρνουν να εισέρχονται. Από τη στιγμή που θα εισέλθουν στα νερά της Μεσογείου πολλά από τα ξενικά είδη δεν καταφέρνουν να επιβιώσουν στο νέο περιβάλλον.
Ωστόσο, η αύξηση της επιφανειακής θερμοκρασίας των υδάτων, ως αποτέλεσμα της κλιματικής αλλαγής, βοηθά στον εγκλιματισμό τους και στην επιτυχή εξάπλωση ορισμένων ευπροσάρμοστων ειδών. Σε αρκετές περιπτώσεις συμβιώνουν αρμονικά με τα αυτόχθονα είδη, ωστόσο ορισμένα προσαρμόζονται αποτελεσματικότερα στις νέες συνθήκες από τα αυτόχθονα είδη με συνέπεια τη ραγδαία εξάπλωσή τους και την ταχύτατη αύξηση του πληθυσμού τους. Τα τελευταία ονομάζονται εισβολικά είδη και μπορούν να προκαλέσουν οικολογική και οικονομική υποβάθμιση ακόμα και να θέσουν σε κίνδυνο την υγεία του ανθρώπου.
Με βάση έρευνες και του Ελληνικού Ινστιτούτου Θαλασσίων Ερευνών στη Μεσόγειο έχουν καταγραφεί περισσότερα από 986 θαλάσσια ξενικά είδη εκ των οποίων τα 237 εμφανίζονται στην χώρα μας.
Ας δούμε τα ξενικά είδη που έχουν εισβάλει στις θάλασσες…
Το ψάρι με το θανατηφόρο άγγιγμα
Πιο πρόσφατος εισβολέας είναι το ψάρι Plotosus lineatus, που μοιάζει με χέλι, είναι ένα από τα πιο δηλητηριώδη παγκοσμίως και έχει κατακλύσει τις θάλασσες στο Ισραήλ και στη γειτονική Τουρκία. Μπορεί να μην έχει ακόμη εντοπιστεί στην Ελλάδα αλλά τα κοπάδια αναμένεται να κάνουν σύντομα την εμφάνισή τους.
Προέρχεται από τον Ινδικό Ωκεανό και έχει εξαπλωθεί στη Μεσόγειο μέσα από τη διώρυγα του Σουέζ. Μοιάζει με χέλι αλλά ξεχωρίζει σημαντικά από τις κίτρινες οριζόντιες γραμμές που έχει στο σώμα του. Χρειάζεται μεγάλη προσοχή καθώς τα δύο θωρακικά πτερύγια έχουν δηλητήριο. Δεν το τρώνε πουθενά στον κόσμο, σύμφωνα με όσα έγραψε το iSea στο facebook.
Ο επικίνδυνος λαγοκέφαλος
Οι λαγοκέφαλοι βρίσκονται στο Αιγαίο τα τελευταία χρόνια και η αλήθεια είναι ότι πολλές φορές τρομοκρατούν τους λουόμενους γιατί έχουν κοφτερά και μεγάλα δόντια. Γενικά δεν κάνουν επιθέσεις σε ανθρώπους. Ωστόσο δεν τρώγονται.
Τον τελευταίο καιρό αλιεύονται λαγοκέφαλοι που φθάνουν ακόµη και τα πέντε κιλά βάρος και το ένα µέτρο µήκος. Σύµφωνα µε τους επιστήµονες, το γεγονός αυτό αποτελεί απόδειξη της ταχύτατης εξάπλωσής τους και της κυριαρχίας τους έναντι άλλων ειδών στις ελληνικές θάλασσες.
Πρόκειται για επικίνδυνα τοξικά ψάρια που, περνώντας από τη διώρυγα του Σουέζ, έχουν κατακλύσει το Αιγαίο.
Ο πληθυσμός τους εκτοξεύτηκε το 2007 εξαιτίας των υψηλότερων θερμοκρασιών στα νερά του Αιγαίου Πελάγους.
Ο λαγοκέφαλος περιέχει τη δηλητηριώδη τοξίνη Τετραδοτοξίνη (ΤΤΧ), η οποία προκαλεί στον άνθρωπο που θα καταναλώσει το ψάρι, αναπνευστικές διαταραχές, ανεπάρκεια του κυκλοφορικού συστήματος, μυϊκή παράλυση ακόμη και θάνατο. Μάλιστα δεν υπάρχει αντίδοτο για την τοξίνη.
Πρόσφατα αλιεύονται λαγοκέφαλοι που φθάνουν ακόµη και τα πέντε κιλά βάρος και το ένα µέτρο µήκος. Εχει χαρακτηριστικό σχήμα σαν τορπίλη, δύο ασημένιες λωρίδες στις πλευρές του σώματός του, ενώ στη ράχη είναι γκριζωπό με έντονα σκούρα στίγματα και δεν έχει λέπια. Τα μάτια του είναι μεγάλα, ανοιχτόχρωμα, με μαύρη κόρη και μπροστά τους υπάρχει μία κηλίδα χρώματος ασημί. Διαθέτει τέσσερα χαρακτηριστικά δόντια (σαν ράμφος), δύο στην πάνω σιαγόνα και δύο στην κάτω, που θυμίζουν λαγό.
Το πάνω μέρος του σώματος έχει πράσινο-λαδί-καφέ χρώμα με πολλές καφέ σκούρες ή μαύρες κηλίδες και δεν έχει λέπια. Στα πλευρά έχει μία ασημένια ταινία και η κοιλιά του είναι ασπριδερή και λεία χωρίς αγκάθια και εξογκώματα, η οποία μπορεί να φουσκώσει σαν μπαλόνι.
Εχει πολύ κοφτερά δόντια και σκίζει τα δίχτυα των ψαράδων για να κλέψει την ψαριά
Η μέδουσα Rhopilema nomadica
Η τεράστια μέδουσα Rhopilema nomadica εμφανίστηκε πρόσφατα στο Λακωνικό Κόλπο. Είναι η γνωστή τσούχτρα με χρώμα ανοικτό μοβ, καφετί, η οποία εμφανίζεται κατά καιρούς και στις ελληνικές θάλασσες και έχει πλοκάμια που μπορεί να ξεπερνούν σε μέγεθος τα δύο μέτρα.
Είναι δηλητηριώδης μέδουσα που προκαλεί επώδυνα τσιμπήματα. Εισέβαλε στη Μεσόγειο τη δεκαετία του 1970 από την Ερυθρά Θάλασσα. Εμφανίζεται σε μεγάλους αριθμούς στις ακτές του Ισραήλ επηρεάζοντας τον τουρισμό, την αλιεία και τα συστήματα άντλησης νερού. Το 2006 επιστήμονες του ΕΛΚΕΘΕ Αθήνας το εντόπισαν για πρώτη φορά στις ελληνικές θάλασσες.
Το επιθετικό και δυνητικά θανατηφόρο λεοντόψαρο
Το δυνητικά θανατηφόρο και άκρως επεκτατικό λεοντόψαρο έχει περάσει από τη Διώρυγα του Σουέζ στη Μεσόγειο και απειλεί με σοβαρές επιπτώσεις στα οικοσυστήματα αλλά και την αλιεία.
Το νέο της έλευσης του λεοντόψαρου στη «γειτονιά» μας δεν μπορεί παρά να προκαλέσει ανησυχία σε κολυμβητές και ψαράδες καθώς τα αγκάθια του είναι εξαιρετικά δηλητηριώδη και μπορούν να προκαλέσουν ακόμα και τον θάνατο.
Προέρχεται από τον Ινδικό Ωκεανό και στη Μεσόγειο για πρώτη φορά εθεάθη το 1991 στον Κόλπο της Χάιφας στο Ισραήλ.
Πρόκειται για ένα σαρκοφάγο και άκρως επιθετικό ψάρι που δυνητικά μπορεί να ανατρέψει την ισορροπία των οικοσυστημάτων εκτοπίζοντας τους ροφούς και άλλους θηρευτές που βρίσκονται στην κορυφή της τροφικής αλυσίδας.
Μπορεί επίσης να μειώσει τους πληθυσμούς φυτοφάγων ψαριών και να αυξήσει έτσι σε υπερβολικό βαθμό την ανάπτυξη των φυκιών.
Το λεοντόψαρο, με 13 αγκάθια στη ράχη και τέσσερα στην κοιλιά μπορεί να προκαλέσει αλλεργικές αντιδράσεις συχνά θανατηφόρες.
Η τεχνική που χρησιμοποιεί για να πιάσει τα θηράματά είναι εντυπωσιακή. Ανοίγει τα θωρακικά του πτερύγια και δημιουργεί μια δίνη που παρασέρνει τα θηράματά του απευθείας στο τεράστιο στόμα του. Φτάνει σε μήκος τα 50 εκατοστά μπορεί να φτάσει στην κορυφή της τροφικής αλυσίδας αφού το αποφεύγουν ακόμα και οι καρχαρίες.
Στις ΗΠΑ, η Εθνική Υπηρεσία Ωκεανών και Ατμόσφαιρας (NOAA) ενθαρρύνει το κυνήγι και την κατανάλωση του λεοντόψαρου ως εδώδιμου εμπορικού αλιεύματος, κάτι που θα μπορούσε δυνητικά να περιορίσει την εξάπλωσή του.
Λέγεται ότι το κρέας του είναι νόστιμο σαν του ροφού, αρκεί να έχει καθαριστεί κατάλληλα ώστε να μην υπάρχει κίνδυνος δηλητηρίασης.
Μπλε καβούρι
Το περιβόητο μπλε καβούροι έχει γεμίσει τις θάλασσες και είναι νικητής. Εκατοντάδες τόνοι από τον νόστιμο εισβολέα αλιεύονται κάθε χρόνο στο Θρακικό Πέλαγος, στον Στρυμονικό Κόλπο, στον Θερμαϊκό, μέχρι και στον Κόλπο της Καλλονής στη Μυτιλήνη.
Ελληνες ψαράδες τα βγάζουν με δίχτυα -έως και 200 κιλά την ημέρα τους θερινούς μήνες- και τα εξάγουν ή πωλούνται σε ελληνικά εστιατόρια.
Το μπλε καβούρι τις δεκαετίες του ’50 και του ’60 εμφανιζόταν στις ελληνικές θάλασσες αλλά εξαφανίστηκε. Επέστρεψε το 2009 και από τότε πολλαπλασιάζεται στα νερά του Αιγαίου.
