Στο ημερολόγιο των σκοτεινών θαλάσσιων στατιστικών, τα δελτία συμβάντων για ατυχήματα, σοβαρά ή θανατηφόρα, με εμπλοκή ιδιωτικών ταχυπλόων ή μισθωμένων σκαφών αναψυχής, τζετ σκι, ή άλλων μέσων για υδάτινες δραστηριότητες γύρω από τις ακτές μας, κρύβουν ιστορίες ανθρώπων. Ιστορίες που σηματοδοτούν την ανάγκη να ενταθούν οι έλεγχοι για την προστασία των λουομένων, να κινητοποιηθούν υπουργεία, λιμενικοί και αρμόδιοι για την τήρηση της νομοθεσίας που καταστρατηγείται, να υπάρξει συντονισμένη ενημέρωση για την απόκτηση «πλωτής» συμπεριφοράς και κυρίως πρόληψη.
Η συμπυκνωμένη και εκρηκτική κατάσταση κάθε καλοκαίρι αφορά και τους εργαζομένους στις λιμενικές υπηρεσίες, που τρέχουν και δεν προλαβαίνουν, με πολυσύνθετα καθήκοντα, με χιλιάδες τουρίστες να κατακλύζουν τις παραλίες και πολυδιασπασμένους ελέγχους σε ξηρά και θάλασσα, από παράνομες ναυλώσεις σκαφών έως κυκλοφορία χωρίς άδεια πλοήγησης για «μοτοποδήλατα θαλάσσης» και πάει λέγοντας. Πέρα από αμέλειες, οι παρανομίες συχνά ξεπλένονται, ακόμη και αν εντοπιστούν, με την πληρωμή προστίμων που για επιτήδειους επιχειρηματίες είναι ήσσονος σημασίας, μια και τα χρήματα που βγάζουν συνολικά από δραστηριότητες θαλασσίων σπορ είναι πολλαπλάσια.
«Θανατηφόρος» ο απολογισμός
Συνεχείς καταγραφές. Σύμφωνα με στοιχεία του Αρχηγείου Λιμενικού Σώματος – Ελληνικής Ακτοφυλακής, από τον Ιούλιο του 2016 έως το τέλος της προηγούμενης χρονιάς σημειώθηκαν δέκα τραυματισμοί και ένας θάνατος από ταχύπλοα, δύο τραυματισμοί από τζετ σκι και τριάντα ατυχήματα με άλλα μέσα αναψυχής. Εφέτος, τα επίσημα στοιχεία αφορούν την περίοδο από Ιανουάριο έως 30 Ιουνίου 2017 (λείπουν οι καυτοί μήνες του θέρους) και σε σχέση με την αντίστοιχη περυσινή περίοδο δείχνουν δραματική αύξηση: τρεις τραυματισμοί και οκτώ θάνατοι από ταχύπλοα (δύο τραυματισμοί πέρυσι), ένας τραυματισμός από τζετ σκι (κανένας πέρυσι) και οκτώ ατυχήματα με άλλα μέσα, όπως και πέρυσι.
Σε πλείστες όσες περιπτώσεις ο χειριστής ταχυπλόου που εμπλέκεται σε ατύχημα γκαζώνει και φεύγει. Η τυπική αναφορά στα δελτία συμβάντων είναι ότι οι λιμενικοί διεξάγουν έρευνα για τον εντοπισμό του χειριστή, καθώς μετά το περιστατικό χάθηκαν τα ίχνη του. Οπως συνέβη και την τελευταία ημέρα του Αυγούστου (31.8.2017) στο Ιόνιο: η Λιμενική Αρχή Παξών, μεσημβρινές ώρες, ενημερώθηκε για περιστατικό τραυματισμού ενός ηλικιωμένου λουομένου από διερχόμενο ταχύπλοο σκάφος έξω από τον λιμένα της «Αγραπιδιάς» τους Αντίπαξους.
Οπως και πριν από είκοσι δύο ημέρες στις Κυκλάδες. Σε μια περιπέτεια που δεν έχει τελειώσει. Ξεκίνησε ένα αυγουστιάτικο μεσημέρι, από εκείνα που σε καλούν να χαρείς το κολύμπι, τα παιχνίδια στο νερό, το χόμπι.
Η οδύσσεια του οδοντιάτρου
Βουτιά για υποβρύχιο ψάρεμα, λίγο μετά τις 15.00, Τρίτη 8 Αυγούστου 2017. Οι δυο ψαροντουφεκάδες, ο 58χρονος πατέρας και ο 18χρονος γιος του, είχαν συμφωνήσει να μην ξεπεράσουν το τρίωρο στο ψάρεμα. Ωρα 18.00. Ηταν δεν ήταν δέκα μέτρα από τη βραχώδη ακτή, πιο πέρα από τη Μικρή Λια της Μυκόνου. Επέστρεφαν. Κολυμπούσαν με κατεύθυνση προς τα έξω, προς τα βράχια, σέρνοντας τις δυο μεγάλες κίτρινες σημαδούρες (1 μ. Χ 0,5 μ. η καθεμιά) τους με τα σημαιάκια. Ο μικρός πιο πίσω, έχοντας στο μυαλό του τη συμβουλή του πατέρα του προτού πάνε για ψάρεμα, ότι δεν θα απομακρύνεται από κοντά του. Για την εμμονή του 58χρονου οδοντιάτρου σε θέματα ασφαλείας έχουν να το λένε όσοι τον γνωρίζουν. Ο νεαρός ακούει θόρυβο, ένα ντουπ και στρέφοντας τα μάτια βλέπει ένα τζετ σκι με δύο επιβαίνοντες να απομακρύνεται με ταχύτητα. Κοιτάζει τον πατέρα του. Είναι μπρούμυτα στο νερό και η μάσκα του βυθίζεται.
Μια δύσκολη μάχη ζωής ξεκινούσε για τον «Παγκανίνι των δοντιών», όπως τον φωνάζει φίλος του, τσελίστας στην Κρατική Ορχήστρα, παινεύοντας την επιδεξιότητά του στην οδοντιατρική.
Μια φωτεινή ιστορία ενηλικίωσης, και ας ήταν επώδυνη, γράφτηκε για τον «μικρό ήρωα» της Μυκόνου, όπως αποκαλεί τον 18χρονο στέλεχος του λιμενικού για τον τρόπο που αντέδρασε, προσπαθώντας παραπάνω από μια βασανιστική ώρα να σώσει τον πατέρα του, που τραυματίστηκε βαριά στο κεφάλι από το τζετ σκι. Να τον επαναφέρει από τον πνιγμό, μετά να τον βγάλει στα βράχια και ακολούθως να φέρει βοήθεια για τον περιθάλψουν.
Ο μικρός γύρισε τον πατέρα του ανάσκελα και τον είδε αναίσθητο. Κατάλαβε ότι είχε πιει νερό. Τον χτύπησε στο στήθος και στην πλάτη, τον φόρτωσε στη δική του πλάτη, πιέζοντας το στομάχι του πατέρα του για να βγάλει το νερό – ό,τι είχε δει σε ταινίες -, και να που άκουσε τον ήχο του «αχ», είχε πάρει ανάσα… Τον έβαλε πάνω στη μία σημαδούρα, αλλά το κεφάλι του βουτούσε στο νερό. Το κράτησε ψηλά και προσπάθησε να φτάσει στα βράχια. Είχε βοριά, ο καιρός ήταν προς τα μέσα. Πάλευε επί ώρα να τον ανεβάσει στα βράχια, αλλά η λαστιχένια στολή του τον εμπόδιζε. Ξανά και ξανά προσπάθεια. Τον ταρακουνούσε και τον μπάτσιζε στο μάγουλο, για να μη χάσει τις αισθήσεις του. Εβγαλε τα βατραχοπέδιλα. Τα έβαλε σε σειρά, το ένα μετά το άλλο, φτιάχνοντας ένα είδος γλίστρας και σιγά-σιγά τον ανέβασε. Ετρεχε αίμα από το κεφάλι του πατέρα του.
Ούρλιαζε, κοπανιόταν, κουνούσε τα χέρια πέρα-δώθε φωνάζοντας βοήθεια σε όλες τις γλώσσες. Ενας σέρφερ πέρασε κοντά, στα πέντε μέτρα, κάνοντας εκεί το «τακ» για γύρισμα του πανιού. Οσοι επέβαιναν σε σκάφη νόμιζαν ότι χαιρετάει και χαιρετούσαν και κείνοι – έμεινε με πικρή γεύση ότι κάποιοι ίσως δεν θέλησαν να πλησιάσουν… Τότε ήταν που ένιωσε απελπισία, απόγνωση. Δεν είχε ούτε κινητό, τίποτε. Πώς να τον αφήσει πάνω στα βράχια μόνο του και να τρέξει για βοήθεια; Επιχείρησε να βγάλει την κουκούλα της στολής του πατέρα του, την τράβηξε και πλημμύρισε με αίμα. Του τη φόρεσε ξανά γρήγορα και άρχισε να πιέζει το σημείο που είχε χτυπηθεί. Τον έσυρε πιο δίπλα σε ένα βαθούλωμα των βράχων και αποφάσισε να ανέβει την απόκρημνη πλαγιά, τη σχεδόν απροσπέλαστη, που υψωνόταν πίσω του, για να ζητήσει βοήθεια.
Σκαρφάλωσε στα βράχια και ανηφόρισε. Ψηλά υπήρχαν σπίτια, χτύπησε έξι-επτά πόρτες αλλά κανείς. Ηταν κλειστά. Είδε στον δρόμο κάποιους και ούρλιαξε για βοήθεια. Δεν πλησίαζαν. Σκέφτηκε ότι μπορεί να φοβήθηκαν, βλέποντας κάποιον με αίματα και με λόγια μπερδεμένα από την ταραχή να τους ζητεί να κατέβουν να βοηθήσουν τον πατέρα του. Βγήκε ένας κύριος από ένα σπίτι και τον πλησίασε. Μιλούσε μισά ελληνικά, μισά αγγλικά. Κατάλαβε. Ετρεξε πίσω και έφερε ένα μπουκάλι κρύο νερό και μια πετσέτα. Κατέβηκαν στα βράχια, βρήκαν τον χτυπημένο, με την πετσέτα τύλιξαν και πίεσαν το κεφάλι του. Το παιδί τηλεφώνησε με το κινητό του κυρίου στη μητέρα του. Εκείνη ευχαριστεί τον άνθρωπο που βοηθά τον άντρα της και τον γιο της. Τον παρακαλεί να μη φύγει, να μη μείνει άλλο μόνος ο μικρός στον αγώνα του.
Ο αγώνας για τη διακομιδή
Ηταν περίπου 19.15 όταν ειδοποιήθηκαν το Λιμενικό και το Κέντρο Υγείας. Από την παραλία της Λιας η μητέρα αναζήτησε σκάφος για να πάνε γρήγορα. Ομως, δεν είχε τρόπο να ειδοποιήσει τα δύο κρούιζερ σκάφη, με τέντερ πίσω τους, που βρίσκονταν στον κόλπο. Καθυστέρηση. Ξανά τηλέφωνο στο Λιμενικό που ζήτησε πιο ακριβή περιγραφή του σημείου στο οποίο βρισκόταν ο τραυματίας. Ηρθε ένα σκάφος εταιρείας για θαλάσσια σπορ, από την παραλία Καλαφάτη, αλλά οι χειριστές του διαπίστωσαν ότι δεν μπορούσαν να πλησιάσουν περισσότερο στα βράχια και να τον μεταφέρουν στο πλοιάριο. Εφυγαν ξανά και επέστρεψαν έχοντας μαζί μια σαμπρέλα. Βούτηξαν, πλησίασαν στα βράχια, έβαλαν τον τραυματία πάνω στη σαμπρέλα-πολυθρόνα και είπαν στον γιο του να κάτσει δίπλα του για να τον κρατά. Εδεσαν τη σαμπρέλα πίσω από το σκάφος και έφτασαν στον Καλαφάτη, όπου περίμενε ήδη ασθενοφόρο.
Στις 20.40 περίπου έφτασαν στο κέντρο υγείας, παρασχέθηκαν οι πρώτες βοήθειες και στις 22.30 στο αεροδρόμιο, όπου ένα στρατιωτικό αεροσκάφος θα τους μετέφερε στην Αθήνα. Στο εσωτερικό του, νοσοκομειακός εξοπλισμός και οι διασώστες σε ετοιμότητα. Διασωληνώθηκε ο τραυματίας. Κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις. Η πτήση δεν έγινε τελικά απευθείας για Αθήνα. Πέρασε από Μυτιλήνη για να μεταφέρουν ένα κοριτσάκι με πρόβλημα παράλυσης.
Στις 2 τα ξημερώματα της Τετάρτης 9 Αυγούστου 2017 το αεροπλάνο προσγειώθηκε στο στρατιωτικό αεροδρόμιο της Ελευσίνας. Κατόπιν ο τραυματίας μεταφέρεται στο Τζάνειο νοσοκομείο. Χειρουργείο περίπου στις 4 το πρωί, επέμβαση στο κεφάλι. Εντατική, σε βαθιά καταστολή. Πριν από μία εβδομάδα ξεκίνησε η διαδικασία επανόδου. Πριν από δύο ημέρες η κόρη του μιλώντας του είδε να τρέχουν δάκρυα από τα μάτια του. Το 22χρονο κορίτσι, φοιτήτρια Ιατρικής, κατάλαβε ότι τα δάκρυα αυτά αξίζει να τα χαρούν. Αντιδρά. Μια μικρή νίκη. Το τζετ σκι δεν έχει εντοπιστεί. Οι έρευνες συνεχίζονται από το Λιμενικό Μυκόνου και η υπόθεση στη συνέχεια θα περάσει στην Εισαγγελία Σύρου.
Ακόμη και σήμερα, ύστερα από τόσες ημέρες, τι άλλο παρά θετικό δείγμα γραφής, και για την οικογένεια και γενικότερα για την κοινωνία μας, στο πλαίσιο της ενδυνάμωσης αισθήματος ευθύνης και αλληλεγγύης, θα ήταν αν όποιος έχει εμπλακεί, με όποιον τρόπο, στο περιστατικό, εμφανιστεί και σταθεί δίπλα στον άνθρωπο που δίνει μάχη για τη ζωή του…
Οι παραβάσεις και οι παρανομίες στοιχίζουν ζωές στη θάλασσα
Πριν από τρία χρόνια, Αύγουστος του 2014 ήταν, ο δεκάχρονος Μιχαήλ Πασχαλάκης, στο Καλό Λιβάδι Μυκόνου, έπεσε από tube – σαν θαλάσσια «μπανάνα» – που το τραβούσε ένα ταχύπλοο επιχείρησης θαλασσίων παιχνιδιών. Η προπέλα του ταχυπλόου τον χτύπησε θανάσιμα.
Ο πατέρας του, ο κ. Παναγιώτης Πασχαλάκης, έχοντας μετατρέψει τον πόνο σε δράση, δημιούργησε το «Safe Water Sports», έναν οργανισμό με επίκεντρο την ευαισθητοποίηση πολιτών και την ενίσχυση της αποτελεσματικότητας της πολιτείας σε θέματα ασφάλειας για δραστηριότητες στη θάλασσα.
Οπως επισημαίνει στο «Βήμα», είναι συντριπτικό το ποσοστό παραβατικότητας σχετικά με την εφαρμογή της νομοθεσίας που ορίζει ότι σε όλα τα θαλάσσια σπορ που εμπεριέχουν ελκόμενα μέσα (tube, αλεξίπτωτο, σκι κ.ά.) το ταχύπλοο θα πρέπει να έχει δύο άτομα, ώστε ο χειριστής να ασχολείται με την προσεκτική οδήγηση και τους απαραίτητους χειρισμούς, ενώ ο συνοδηγός να παρατηρεί αν υπάρχει κάποιος λουόμενος γύρω από το σκάφος ή να μπορεί να παράσχει βοήθεια αν κάποιος πέσει στο νερό. Επίσης, εξηγεί ότι ως προς τα τζετ σκι έχει παρατηρηθεί ότι σε ατυχήματα εμπλέκεται χειριστής ο οποίος, αν και ο νόμος το επιβάλλει, δεν έχει άδεια οδήγησης ταχυπλόου – «χωρίς έγγραφα, χωρίς εμπειρία, χωρίς γνώση για τη μη πρόκληση ατυχήματος ή την αποφυγή κινδύνου». Και προσθέτει ότι ιδιωτικής χρήσης ή εκμισθούμενα θαλάσσια μοτοποδήλατα συχνά δεν τηρούν τα όρια απόστασης από την ακτή, ενώ ενοικιαζόμενα – τα οποία δεν βγαίνουν από τους κόλπους – ενίοτε δεν διαθέτουν καν σύστημα αυτόματης ακινητοποίησής τους για τη σβέση μηχανής, όταν ο χειριστής τους πέσει στη θάλασσα. Χαρακτηρίζει μείζον πρόβλημα το γεγονός ότι «το θεσμικό πλαίσιο δεν επιβάλλει τέτοιες κυρώσεις που να λειτουργούν αποτρεπτικά σε όσους παρανομούν». Αναφέρει ως παράδειγμα ότι εταιρείες που παραβιάζουν τη νομοθεσία αντιμετωπίζουν απλό χρηματικό πρόστιμο, αντί να μπαίνει λουκέτο για συμμόρφωση σε θέματα που σχετίζονται με την ασφάλεια και τις ζωές ανθρώπων. Θυμάται την περίπτωση του γιου του και εκείνης της επιχείρησης θαλασσίων σπορ, «που είχε δέκα στις δέκα παραβάσεις, δεν καν είχε άδεια λειτουργίας».
Ο κ. Πασχαλάκης μας πληροφορεί ότι σήμερα στην Ελλάδα με νόμιμη άδεια λειτουργούν 752 επιχειρήσεις θαλασσίων σπορ και ότι 447 παραλίες έχουν ναυαγοσώστη. «Οι πληροφορίες αυτές ήταν αδύνατον να βρεθούν πριν από τη λειτουργία του Safe Water Sports» παρατηρεί. Μεταξύ άλλων, έχει αναπτύξει μια ηλεκτρονική πλατφόρμα ενημέρωσης πολιτών, ώστε με το πάτημα ενός πλήκτρου να δίνονται επίσης πληροφορίες για 3.000 και άνω παραλίες με πρόσβαση αναφορικά με το αν έχουν ναυαγοσώστη, βαθιά/ρηχά νερά, το είδος της παραλίας (αμμώδης, με βότσαλα κ.λπ.), να παρέχονται πλήρη στοιχεία επικοινωνίας με όλα τα νοσοκομεία, τα κέντρα υγείας και τα λιμεναρχεία, και πληροφορίες για τις τοποθεσίες όπου επιτρέπεται ο ελλιμενισμός σκαφών, καθώς και τις υπηρεσίες που αυτές προσφέρουν κ.ά.
Παράλληλα, έχει διαθέσει – «εντελώς δωρεάν» διευκρινίζει – στο Λιμενικό Σώμα ένα πανελλαδικό Πληροφοριακό Σύστημα Ελέγχων και Επιθεωρήσεων αναφορικά με στοιχεία για ναυαγοσώστες, θαλάσσια σπορ, καταδύσεις, ναυάγια, ημερόπλοια, ενοικιάσεις σκαφών, κ.λπ.
Π. Κουρουμπλής: «Προτεραιότητα η ασφάλεια με συντονισμένες δράσεις»
Ο υπουργός Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής κ. Παναγιώτης Κουρουμπλής δηλώνει στο «Βήμα» τα εξής: «Η ασφάλεια στη θάλασσα είναι απόλυτη προτεραιότητα του υπουργείου Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής. Για τον λόγο αυτόν, έχει δοθεί εντολή σε όλα τα λιμεναρχεία για περισσότερους και πιο ποιοτικούς ελέγχους, με γνώμονα την αυστηρότατη τήρηση της νομοθεσίας. Πρέπει να σας τονίσω κάτι που ο κόσμος ίσως δεν γνωρίζει. Για να κυβερνήσει κάποιος ένα τζετ σκι πρέπει να έχει άδεια χειριστή ταχυπλόου. Το λέω, γιατί πολλά ατυχήματα γίνονται με τα τζετ σκι, τα οποία αναπτύσσουν πολύ μεγάλες ταχύτητες. Εφέτος μάλιστα, αυξήσαμε και τον χρόνο υποχρεωτικής διδασκαλίας για όσους θέλουν άδεια χειριστού ταχυπλόου. Θέμα ασφάλειας στη θάλασσα ενέχουν και οι παράνομες ναυλώσεις σκαφών αναψυχής, στις οποίες εφέτος κηρύξαμε πόλεμο».
Στο πλαίσιο δε ευαισθητοποίησης των παιδιών για την πρόληψη των ατυχημάτων στη θάλασσα, το υπουργείο και το Λιμενικό Σώμα σε συνεργασία με το κοινωνικό μη κερδοσκοπικό σωματείο Safe Water Sports, προσφάτως πραγματοποίησαν βελτίωση και αναμόρφωση του εκπαιδευτικού προγράμματος «Προσέχω – Μαθαίνω – Νοιάζομαι». Κύριος στόχος αυτού είναι η καλλιέργεια θαλάσσιας κυκλοφοριακής αγωγής και η ενημέρωση των μαθητών για τους κινδύνους που εγκυμονεί η θάλασσα αλλά και η σημασία της πρόληψης. Ξεκίνησε από το Δημοτικό, αλλά φέτος επεκτάθηκε και στο Γυμνάσιο. Μόνο το 2016 το πρόγραμμα παρουσιάστηκε σε περισσότερους από 20.000 μαθητές, σε 212 σχολεία της χώρας. Στόχος μας, σε συνεργασία με το Παιδείας, τη νέα σχολική χρονιά να ενημερωθούν όσον το δυνατόν περισσότεροι μαθητές, γιατί θεωρούμε ότι από τους καλύτερους τρόπους για την αποτροπή των θαλάσσιων ατυχημάτων είναι η πρόληψη και η εκπαίδευση.
Επίσης, με την ηλεκτρονική εφαρμογή SafeWaterSports κάθε πολίτης μπορεί από το κινητό του τηλέφωνο να έχει ολοκληρωμένη πληροφόρηση για τις επιχειρήσεις που προσφέρουν σπορ και μέσα αναψυχής στη θάλασσα και στο νερό, με ιδιαίτερη έμφαση στην ασφάλεια και στην ενημέρωση για τους ισχύοντες κανονισμούς ασφαλείας.
Το ΒΗΜΑ
