“Αντιμετώπιση λειψυδρίας της Ρόδου”

του  Νικολάου Ευαγόρα

Χημικού Παν. Αθηνών – M.Sc. University of Manchester, επ. Διευθυντής Γενικού Χημείου του Κράτους (Χ.Υ. Ρόδου)

Το φράγμα του Γαδουρά αποτελεί κεντρικό άξονα μιας μακροχρόνιας λύσης για την υδροδότησης της Ρόδου αλλά δεν μπορεί να δώσει λύση από μόνο του

Η λειψυδρία, μια από τις σοβαρότερες απειλές που αντιμετωπίζουν οι χώρες της Μεσογείου, κάνει όλο και πιο έντονη την παρουσία της και στη Ρόδο. Οι περισσότερες περιοχές της Μεσογείου έχουν επιλύσει το πρόβλημα, εμείς ακόμη αμφιταλαντευόμαστε. Το πρόβλημα είναι πολύ σοβαρό και σαν τέτοιο πρέπει να αντιμετωπιστεί άμεσα με τη συστράτευση όλων των τοπικών Αρχών και των παραγωγικών τάξεων, χωρίς να αποτελέσει αντικείμενο αντιπαραθέσεων. Για να έχουμε όμως τα καλύτερα δυνατά αποτελέσματα, θα πρέπει να τηρηθούν απαράβατα δύο κανόνες.

1. Να γίνει άμεσα μια τεκμηριωμένη επιστημονική αξιολόγηση της κατάστασης, με επισήμανση των απαραίτητων μέτρων που πρέπει να εφαρμοστούν από σήμερα, μέχρι την οριστική επίλυση του προβλήματος, με γνώμονα ότι καμιά περιοχή του νησιού δεν θα μείνει χωρίς νερό ανθρώπινης κατανάλωσης από το καλοκαίρι του 2019. Με πλήρη διαφάνεια τα στοιχεία να δοθούν στον Ροδιακό λαό.
2. Η Δημοτική Αρχή και η ΔΕΥΑΡ, να σεβαστούν τα επιστημονικά δεδομένα και να καταστρώσουν άμεσα το μεσοπρόθεσμο και μακροπρόθεσμο χρονοδιάγραμμα των ενεργειών, που θα ακολουθηθούν, αναλαμβάνοντας την πολιτική ευθύνη της επίλυσης του προβλήματος. Είναι αυτονόητο ότι ένα τόσο σοβαρό πρόβλημα, από το οποίο εξαρτάται άμεσα η οικονομική πορεία της Ρόδου, θα τύχει της στήριξης όλων των πολιτικών δυνάμεων, κάποιος όμως θα πρέπει να πάρει την ευθύνη.

Είχα την ευκαιρία να διατυπώσω τις απόψεις μου για το θέμα πριν από ένα χρόνο, με τεκμηριωμένη επιστολή που παρέδωσα σε όλους τους αρμοδίους και στη συνέχεια με δημοσίευμά μου στον τοπικό τύπο. Από τότε η κατάσταση μάλλον έχει χειροτερέψει. Επανέρχομαι, ένα χρόνο μετά, χωρίς να έχω ενημέρωση αν κάποιος από τους αποδέκτες διάβασε την έκθεσή μου. Ανησυχώ όμως και αισθάνομαι την υποχρέωση να συμβάλω επιστημονικά στην αποφυγή της διαφαινόμενης επιδείνωσης της κατάστασης με απρόβλεπτες συνέπειες για το νησί.

Μετά τη δημοσίευση της επιστολής μου, διάβασα στον τοπικό τύπο ότι η ΔΕΥΑΡ ετοιμάζει ένα «Master Plan», που θα έλυνε το πρόβλημα στη Νότια Ρόδο. Φιλότιμη η προσπάθεια, όπως όμως ανακοινώθηκε αργότερα το  «Master Plan» απέτυχε. Υπήρξε επίσης ανακοίνωση, που ανέφερε ότι όταν μια γεώτρηση φτάσει να δίνει νερό με αγωγιμότητα 10.000 μs/cm, την εγκαταλείπουμε και ανοίγονται άλλες. Αυτό με μαθηματική ακρίβεια θα οδηγήσει στην καθολική καταστροφή του υδροφόρου ορίζοντα και οι επόμενες γενιές δεν θα έχουν καμιά πιθανότητα να βρουν κατάλληλο νερό από γεώτρηση. Καταλαβαίνω τη δύσκολη θέση των αρμοδίων της ΔΕΥΑΡ και την αγωνία τους να εξυπηρετήσουν τον κόσμο. Αυτό θα μπορούσε όμως να γίνει για μικρό χρονικό διάστημα μέχρι να εφαρμοστεί το «σχέδιο B», αν υπάρχει.

Σε αντίστοιχη περίπτωση, το Ισραήλ, όταν το 2008 μετά από μια μακρά περίοδο ανομβρίας η στάθμη του νερού της μεγαλύτερης πηγής γλυκού νερού του Ισραήλ, της Λίμνης Γεννησαρέτ γνωστής και ως θάλασσα της Γαλιλαίας, είχε φτάσει στο χαμηλότερο επίπεδό της, εκεί έχει τεθεί «κόκκινη γραμμή», που αν είχε ξεπεραστεί θα είχε αρχίσει μια μη αναστρέψιμη υφαλμύρωση μέσω της διήθησης θαλασσινού νερού και θα καταστρεφόταν για πάντα. Άμεσα επιβλήθηκαν περιορισμοί στη χρήση νερού από τη Λίμνη, με αποτέλεσμα πολλοί αγρότες να χάσουν τη σοδειά ενός ολόκληρου χρόνου, προκειμένου να εξασφαλίσουν νερά για τους κατοίκους.

Εκεί όμως αντέδρασαν άμεσα και σήμερα έφτασαν στο σημείο να παράγουν 600 εκατομμύρια κυβικά μέτρα νερό από αφαλατώσεις ετησίως (δέκα φράγματα του Γαδουρά) και η στάθμη της λίμνης Γεννησαρέτ άρχισε να ανεβαίνει και η γεωργία να ανθεί.

Εμείς τι κάνουμε; Ακούμε κάθε τόσο προβλήματα υδροδότησης σε περιοχές του νησιού, που δεν φανταζόμασταν ότι θα έχουν πρόβλημα, αν και με τα επιστημονικά δεδομένα που υπάρχουν θα έπρεπε να το περιμέναμε. Όσο φιλότιμες προσπάθειες και να κάνει η ΔΕΥΑΡ, τα προβλήματα δεν πρόκειται να λυθούν. Η πίτα είναι δεδομένη και αυτοί που την μοιράζονται αυξάνονται.

Με αριθμητικά δεδομένα, το Φράγμα του Γαδουρά δεν μπορεί να καλύψει όλο το νησί και θα ήταν παρακινδυνευμένο να το επιχειρήσουμε. Για να μπορέσουμε να επικεντρωθούμε στην εξεύρεση λύσης, θα πρέπει πρώτα να δώσουμε απαντήσεις σε κρίσιμα ερωτήματα, όπως:

1. Αν δεχθούμε ότι το Φράγμα του Γαδουρά θα μπορούσε να καλύψει προσωρινά όλο το νησί, πόσα χρόνια απαιτούνται για να γίνουν τα δίκτυα ύδρευσης και ποιο το κόστος κατασκευής τους;
2. Στα χρόνια που απαιτούντα για την κατασκευή του δικτύου, που με τα ελληνικά δεδομένα μπορεί και να διπλασιαστούν (μιλάμε για δεκαετία τουλάχιστον), στο διάστημα αυτό τι θα γίνει στο υπόλοιπο νησί;
3. Επαρκεί ο υφιστάμενος αγωγός να καλύψει το παραλιακό τρίγωνο από Αρχάγγελο μέχρι Σορωνή; Μάλλον όχι, αφού το φράγμα του Γαδουρά, σύμφωνα με τα τεχνικά στοιχεία κατασκευής του, έχει ταμιευτήρα ωφέλιμης χωρητικότητας 63.5 εκατομμύρια m³ και η μέση ετήσια απόληψη για ύδρευση είναι περίπου 18 εκατομμύρια m3. Λαμβάνοντας υπόψη τις απώλειες των δικτύων από διαρροές, οι οποίες σύμφωνα με διεθνείς μελέτες είναι της τάξης του 20%, η ωφέλιμη ποσότητα νερού ετησίως, είναι 14,4 εκατομμύρια κυβικά (39.500 περίπου κυβικά ημερησίως). Δηλαδή μπορεί να καλύψει ανάγκες 80.000 ατόμων, πράγμα δύσκολο να γίνει ειδικά την καλοκαιρινή περίοδο.
4. Αν οι Υπηρεσίες περιβάλλοντος της ΕΕ και του ΟΗΕ επαληθευθούν (το πιθανότερο) και έχουμε τα επόμενα χρόνια, ένα διάστημα 2-3 συνεχόμενα χρόνια ανομβρία, τι θα γίνει με την πόλη της Ρόδου και το τουριστικό τρίγωνο; Σκέφτηκε κανείς τι θα συμβεί αν τα σπίτια και τα ξενοδοχεία στο τουριστικό τρίγωνο της Ρόδου μείνουν χωρίς νερό; Το υπόλοιπο νησί ούτως ή άλλως θα μείνει πολύ νωρίτερα χωρίς νερό.

Αυτοί οι προβληματισμοί θα πρέπει να απασχολούν όλους τους κατοίκους του νησιού, μα περισσότερο τους αρμοδίους, οι οποίοι επωμίζονται το βάρος του σοβαρότατου αυτού προβλήματος και φυσικά την πολιτική ευθύνη.

Οι δύσκολες οικονομικές καταστάσεις που περνά η χώρα μας αλλά και ο Δήμος της Ρόδου, δεν πρέπει να αποτελέσουν αποτρεπτικό παράγοντα για την οριστική επίλυση του προβλήματος, γιατί τότε τα προβλήματα που θα δημιουργηθούν θα είναι καταστροφικά.

Υπάρχει πρόταση; Πιστεύω ναι, αυτό που έκαναν όσοι βρέθηκαν στη θέση μας, πολύ πριν από μας.

Απαιτείται άμεσα λήψη πολιτικής απόφασης ώστε να προχωρήσουμε:

1. Άμεση δράση, με κατασκευή δύο μονάδων αφαλάτωσης των 10.000 κ.μ. ημερησίως η κάθε μια, με δυνατότητα αύξησης της παραγωγής, που θα καλύψουν την παραλιακή ζώνη α) Από Μάσαρι – Μαλώνα μέχρι Κατταβιά και β) Από Κρεμμαστή μέχρι Κάμειρο. Με τον τρόπο αυτό θα απελευθερωθούν τα αποθέματα του φράγματος για την υπόλοιπη παραλιακή ζώνη του νησιού.
2. Μεσοπρόθεσμος σχεδιασμός, που θα πρέπει να είναι η εκπόνηση μελέτης για την κατασκευή μονάδας αφαλάτωσης κοντά στον αγωγό που τροφοδοτεί τη Ρόδο από τη μονάδα επεξεργασίας του νερού από το Γαδουρά, ώστε σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης, να έχουμε έτοιμη τη μελέτη και να προχωρήσουμε άμεσα στην εγκατάσταση μονάδας, η οποία θα τροφοδοτεί την πόλη της Ρόδου και τη γύρω περιοχή. Αξιοποιείται έτσι ο υπάρχον αγωγός και συνδέονται παράλληλα η μονάδα επεξεργασίας του φράγματος και η μονάδα αφαλάτωσης. Μόνον τότε δεν θα φοβάται κανείς ότι το νησί της Ρόδου μπορεί να μείνει από νερό. Με δεδομένο το ότι οι μονάδες αυτές κατασκευάζονται με αυτοχρηματοδότηση, όταν υπάρχει έτοιμη μελέτη και ο αγωγός μεταφοράς του νερού, θα μπορούμε πολύ σύντομα να επιλύσουμε το πρόβλημα πριν εκδηλωθεί.

Οι μονάδες αφαλάτωσης, συνήθως κατασκευάζονται και λειτουργούν με αυτοχρηματοδότηση και παραδίδουν με δική τους ευθύνη, νερό κατάλληλο για ανθρώπινη κατανάλωση στα δίκτυα ύδρευσης των Εταιριών (ΔΕΥΑ). Αυτό έκανε η Κύπρος, το Ισραήλ, η Συρία και πολλές άλλες χώρες της περιοχής της Μεσογείου. Η Κύπρος πληρώνει το νερό από την αφαλάτωση της Λάρνακας περίπου 0,70 ευρώ το κυβικό. Ακόμη όμως και ακριβότερα να το πληρώσει η ΔΕΥΑΡ, επειδή οι ποσότητες παραγωγής άρα και οι μονάδες θα είναι μικρότερες, το κόστος αυτό αν κατανεμηθεί στη συνολική ποσότητα νερού που διαθέτει η ΔΕΥΑΡ στο νησί, θα έχει μικρή επίπτωση στην τιμή διάθεσης του. Επιπλέον θα είναι ευκολότερη και οικονομικότερη η κατασκευή των δικτύων. Το σημαντικότερο όμως όλων, είναι ότι διευκολύνεται η απρόσκοπτη ανάπτυξη όλου του νησιού.

Το ερώτημα προς όσους επικαλούνται το κόστος του νερού από αφαλατώσεις είναι: Τι προτιμάμε, να έχουμε στα σπίτια μας υφάλμυρο νερό και να αλλάζουμε κάθε χρόνο βρύσες, θερμοσίφωνα, πλυντήρια κτλ και να πίνουμε και να μαγειρεύουμε με εμφιαλωμένο νερό ή να πληρώνουμε μια μικρή επιβάρυνση στο λογαριασμό του νερού και να μπορούμε να ανοίγουμε τη βρύση και να πίνουμε άφοβα.

Το Ισραήλ παίρνει σήμερα το 55% του πόσιμου νερού μέσω μονάδων αφαλάτωσης και ο μέσος λογαριασμός νερού για μια οικογένεια είναι 25 ευρώ το μήνα, όσο περίπου και στις ΗΠΑ.

Δεν έχουμε χρόνο για άλλη καθυστέρηση. Απαιτείται άμεσα η δρομολόγηση λύσης.

Εύχομαι να μην είναι ήδη αργά.

Νικολάου Ευαγόρας

Χημικός Παν. Αθηνών – M.Sc. University of Manchester

επ. Διευθυντής Γενικού Χημείου του Κράτους (Χ.Υ. Ρόδου)