Ηπιο ακριβοπληρωμένη χολιγουντιανή υπερπαραγωγή δεν θα μπορούσε να συλλάβει τη φαντασία των αρχαίων Ελλήνων και να αποδώσει ρεαλιστικά τις μυθολογικές σκηνές της κοσμογονίας και τις άγριες μάχες ανάμεσα στους θεούς του Ολύμπου και στους τιτάνες, το προσπάθησαν αλλά δεν το κατάφεραν!
Σύμφωνα λοιπόν με τον αρχαιοελληνικό μύθο, σε μια επικών διαστάσεων μάχη ο θεός Ποσειδώνας καταδίωξε τον τιτάνα Πολυβώτη στο Αιγαίο. Οταν κατάφερε να τον φτάσει κάπου εκεί κοντά στην Κω, σήκωσε την τρίαινά του και με ένα δυνατό χτύπημα έκοψε ένα κομμάτι από το κοντινό νησί και το εκσφενδόνισε πάνω στον Πολυβώτη καταπλακώνοντάς τον!
Το κομμάτι αυτό της Κω έγινε η νήσος Νίσυρος που έκτοτε κρατά στα σωθικά της δέσμιο τον Πολυβώτη.
Στη ροή των αιώνων οι προσπάθειες του τιτάνα να ξεφύγει από τη γεωλογική φυλακή του προκάλεσαν τρομερές ηφαιστειακές εκρήξεις και μεγάλους σεισμούς που συντάραξαν κατά καιρούς τα θεμέλια του Αιγαίου…
Ανθρώπων ιστορίες
Πώς σε τούτη την ανήσυχη γη -το ηφαίστειο είναι ακόμα ενεργό- ήρθαν άνθρωποι και έστησαν τα σπιτικά τους, αυτό είναι μια άλλη ιστορία!
Ως πρώτοι κάτοικοι του νησιού αναφέρονται οι Πελασγοί και οι Κάρες. Σύμφωνα με γραπτές μαρτυρίες του Στράβωνα, στους αρχαίους χρόνους η Νίσυρος είχε δύο ισχυρές πόλεις, τη Νίσυρο (Μανδράκι) και το Αργος. Στην ιστορική της πορεία ανά τους αιώνες, ακολούθησε τη μοίρα των άλλων Δωδεκανήσων. Μετά την κατάρρευση του Βυζαντίου, η Νίσυρος κατακτήθηκε από Φράγκους ιππότες, οι οποίοι έχτισαν το οχυρό τους στο Μανδράκι για να ελέγχουν την περιοχή.
Το 1522 το νησί μαζί με όλα τα Δωδεκάνησα πέφτει στα χέρια του Τούρκου Σουλεϊμάν του Μεγαλοπρεπούς, πολύ αργότερα περνά στην ιταλική κυριαρχία και με τη λήξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου ενσωματώνεται με την υπόλοιπη Ελλάδα.
Μανδράκι, λευκό νησιώτικο χαμόγελο
Η έκταση όλου του νησιού είναι 41 τ.χλμ. και οι κάτοικοί του σήμερα δεν υπερβαίνουν τους 1.000. Οι περισσότεροι ζουν στο Μανδράκι, που είναι η πρωτεύουσα και λιμάνι της Νισύρου, και στους Πάλους. Ετσι, στην υπόλοιπη Νίσυρο η αίσθηση του «έρημου τόπου» είναι έντονη, ακόμη και το καλοκαίρι.
Ερχόμενος εδώ από την αντικρινή Κω ή τη Ρόδο, θα νομίζεις πως «διακτινίστηκες» ως διά μαγείας σε «άλλο πλανήτη».
Το Μανδράκι θα σε κερδίσει με τους ήπιους ρυθμούς του, τα νοικοκυρεμένα καλντερίμια του και το χαμόγελο των ανθρώπων του. Εδώ υπάρχουν ενοικιαζόμενα δωμάτια, μικρά ξενοδοχεία, αρκετές ταβέρνες, μερικά μπαράκια και καταστήματα με όλα τα απαραίτητα.
Η χαρακτηριστική λαϊκή αρχιτεκτονική των ασβεστωμένων δίπατων σπιτιών με τα χρωματιστά μπαλκόνια αναδεικνύει την απλότητα του οικισμού, καθώς απλώνεται ράθυμα κατά μήκος της ακτής, αλλά και προς το εσωτερικό μέχρι τον γκριζόμαυρο βράχο του κάστρου.
Η βόλτα στη διαμορφωμένη προκυμαία είναι μια από τις προσφιλείς συνήθειες ντόπιων και επισκεπτών. Το απομεσήμερο η πλατεία Ελευθερίας, η «Ηλικιωμένη» όπως την αποκαλούν οι ντόπιοι, είναι το καλύτερο σημείο για φαγητό καθώς προσφέρει σκιά από μεγαλόσωμους φίκους. Η πιο κοντινή καλή παραλία είναι τα Χοχλάκια, με τα μαύρα, στρογγυλεμένα από το κύμα, βότσαλα.
Ενδιαφέρον παρουσιάζει το Ιστορικό-Λαογραφικό Μουσείο Νισύρου, αλλά και το Αρχαιολογικό.
Ο Μεσαίωνας συναντά τους αρχαίους χρόνους
Ενα δροσερό πρωινό θα περπατήσετε ώς το μεσαιωνικό κάστρο των Ιωαννιτών με διάπλατη θέα στο Αιγαίο, εδώ ξεχωρίζει η μονή της Παναγιάς Σπηλιανής -κτίσμα του 1600- που σίγουρα είναι ένα από τα πιο ενδιαφέροντα αξιοθέατα της νησιώτικης πρωτεύουσας.
Η ονομασία «Σπηλιανή» οφείλεται στο καθολικό του μοναστηριού που είναι χτισμένο σε κοίλωμα σπηλιάς όπου τον 15ο αιώνα βρέθηκε, σύμφωνα με τον θρύλο, η εικόνα της Παναγίας. Το μοναστήρι γιορτάζει στις 15 Αυγούστου και τότε γίνεται εδώ το μεγαλύτερο πανηγύρι του νησιού.
Νότια από το Μανδράκι στη θέση Παλιόκαστρο, στην κορφή ηφαιστειακού λόφου, διακρίνονται από μακριά τα καλοδιατηρημένα εξωτερικά τείχη της εντυπωσιακής ακρόπολης. Πρόκειται για οχυρωματικά έργα της κλασικής περιόδου.
Η ποιότητα κατασκευής των τειχών εντυπωσιάζει και σήμερα καθώς η εφαρμογή των λαξευμένων ογκόλιθων από βασαλτικό ανδεσίτη βάρους 3 τόνων είναι εκπληκτικά ακριβής!
Από εδώ αν σας αρέσει το περπάτημα αξίζει να ανηφορίσετε (4 χλμ.) ώς το ξωκλήσι της Ευαγγελίστριας που βρίσκεται στα ριζά του βουνού Προφήτης Ηλίας (υψ. 698). Στη συνέχεια το μονοπάτι-στενός χωματόδρομος οδηγεί στην κορφή του βουνού, αλλά και στο μοναστήρι του Σταυρού.
Πάλοι, ένα αυθεντικό ψαροχώρι
Ακολουθώντας τον παραθαλάσσιο δρόμο που φεύγει ανατολικά θα περάσετε το μικρό λιμανάκι των Λουτρών και θα φτάσετε στο ψαροχώρι Πάλοι (5 χλμ.), το πιο τουριστικό σημείο του νησιού με καλές ψαροταβέρνες και ξενοδοχεία.
Δεξιά από το λιμάνι υπάρχει μια μικρή παραλία με αρμυρίκια που προτιμούν συνήθως οι πιτσιρικάδες με τις οικογένειές τους. Σε μικρή απόσταση βρίσκεται η παραλία Λιες και ακολουθεί το ακρογιάλι της Παχιάς Αμμου που θεωρείται η καλύτερη παραλία του νησιού.
Ερχόμενοι από Μανδράκι, λίγο πριν από τους Πάλους θα συναντήσετε τη «Λευκή Αμμο» ή Γιαλισκάρι. Το όνομά της προήλθε από την εξόρυξη ελαφρόπετρας που γινόταν εδώ και με τα χρόνια μεταμόρφωσε τη σκόνη της γνωστής ηφαιστειακής πέτρας σε λευκή. Οταν σταμάτησαν οι δραστηριότητες εξόρυξης η παραλία απέκτησε ξανά τη φυσική σκουρόχρωμη φυσιογνωμία της.
Στο νοτιότερο άκρο του νησιού, η ακτή «Αυλάκι», γνωστή για τα ιαματικά λουτρά της, προσφέρεται για βουτιές από τα βράχια.
Από το λιμάνι στους Πάλους φεύγει κάθε μέρα καΐκι για το απέναντι νησάκι Γυαλί, όπου υπάρχει παραλία για μπάνιο. Στο νησί υπάρχουν ανοιχτά ορυχεία καθώς από το υπέδαφός του εξάγονται ελαφρόπετρα και περλίτης, δραστηριότητες που έχουν αλλοιώσει ανεπανόρθωτα τη φυσιογνωμία του. Επίσης εκδρομικά σκάφη πραγματοποιούν ημερήσιες εκδρομές -καιρού επιτρέποντος φυσικά- στις νοτιοδυτικές ακτές με τις θαλάσσιες σπηλιές και τις απρόσιτες παραλίες.
Η Νίσυρος, όπως είπαμε, είναι γέννημα ηφαιστειακής δράσης και αυτό το μαρτυρούν όχι μόνο η παρουσία της καλντέρας, αλλά και τα πετρώματα από βασάλτες, ανδεσίτες, δακίτες, ρυόλιθους που δημιουργήθηκαν από παλαιότερες δράσεις του ηφαιστείου.
Οι πρώτες εκρήξεις στο ηφαιστειακό πεδίο Κω-Νισύρου χρονολογούνται πριν από περίπου 3,4 εκατομμύρια χρόνια. Το θαλάσσιο ηφαίστειο που «έχτισε» αυτό το αιγαιοπελαγίτικο νησί ξεκίνησε τη δραστηριότητά του περίπου πριν από 150.000 χρόνια.
Ωστόσο τη σημερινή της μορφή η Νίσυρος την απέκτησε πριν από περίπου 25.000 με 20.000 χρόνια. Τις χρονιές 1422, 1830, 1873 και 1888 το ηφαίστειο της Νισύρου έδωσε μερικές από τις ισχυρότερες εκρήξεις στο Αιγαίο.
Αν και παραμένει σιωπηλό για περισσότερα από 115 χρόνια, θεωρείται ακόμη ενεργό, γι’ αυτό και αποτελεί έναν από τους πλέον προσφιλείς προορισμούς επισκεπτών που καταφτάνουν με εκδρομικά πλοιάρια από τα γειτονικά τουριστικά νησιά της Ρόδου και της Κω.
Η επίσκεψη στην καλντέρα του ηφαιστείου που δεσπόζει ανάμεσα στα χωριά Εμπορειό-Νικιά (προσεγγίζεται εύκολα με ασφάλτινο δρόμο) είναι μοναδική εμπειρία.
Καθώς θα πλησιάζετε στον μεγαλύτερο από τους κρατήρες με διάμετρο 300 μέτρα και βάθος γύρω στα 30 μ., οι αναθυμιάσεις, η μυρωδιά του υδρόθειου και τα θερμά αέρια που ξεπετάγονται από τη γη κάνουν ολοένα και πιο αισθητή την παρουσία τους στην αναπνοή.
Ενα απόκοσμο, εντυπωσιακό τοπίο πλάθεται ολόγυρα, μέσα από τα παράξενα χρώματα των πετρωμάτων, τις θερμοπηγές που αναβλύζουν, την επιβλητική, άγρια φυσιογνωμία ενός μοναδικού φυσικού χώρου που σε καθηλώνει με δέος και σε γοητεύει.
Περπατώντας σε ορισμένα σημεία, θα νιώσετε τη ζέστη από τα σπλάχνα της ζωντανής γης να σας πυρώνει τα πόδια. Δίκαια θ’ αναρωτηθείτε αν ο τιτάνας Πολυβώτης, που είναι φυλακισμένος σύμφωνα με τον ελληνικό μύθο στα σπλάχνα του ηφαιστείου, ανασαίνει ακόμα!
Τα παιδιά της λάβας
Τα μεσόγεια και παραδοσιακά χωριά Εμπορειός και Νικιά είναι γαντζωμένα στις πλαγιές του ηφαιστείου και απέχουν από το Μανδράκι 9 και 14 χλμ., αντίστοιχα. Το χωριό Εμπορειός, παλιό κεφαλοχώρι με σημαντική εμπορική δραστηριότητα (το φανερώνει αυτό και το όνομά του), θεωρείται ένα από τα πιο αυθεντικά χωριά στα Δωδεκάνησα. Δυστυχώς ο μεγάλος σεισμός του 1933 το πλήγωσε ανεπανόρθωτα, με αποτέλεσμα σχεδόν να αδειάσει από μόνιμους κάτοικους.
Το καλοκαίρι το επισκέπτονται οι τουρίστες για τις καλές ταβέρνες του, την ανεπιτήδευτη γοητεία του, την τρομερή θέα προς το ηφαίστειο αλλά και το ιαματικό του λουτρό που υπάρχει σε μια σπηλιά κοντά στο χωριό.
Το χωριό Νικιά είναι ένα πραγματικό μπαλκόνι στο πέλαγος. Τα αυτοκίνητα δεν μπαίνουν μέσα στον οικισμό, έτσι το περπάτημα επιβάλλεται. Ακολουθώντας το αναπαλαιωμένο κεντρικό καλντερίμι που το πλαισιώνουν θαυμάσια και καλοδιατηρημένα κτίρια, φτάνουμε στην κεντρική πλατεία, την «Πόρτα» όπως την ονομάζουν οι ντόπιοι, με το βοτσαλωτό δάπεδο, το ταβερνάκι και τους καφενέδες που σερβίρουν παγωμένη σουμάδα (χυμός πικραμύγδαλου με ιδιαίτερα δροσιστική και χωνευτική γεύση). Οι ψηλότερες γειτονιές προσφέρουν φαντασμαγορική θέα στην καλντέρα, ενώ τα σπίτια με νότιο προσανατολισμό αγναντεύουν το πέλαγο.
Ανάμεσα σε Εμπορειό και Νικιά υπάρχει το μοναστήρι της Παναγιάς Κυράς (17ος αι.) όπου κάτω από τις πέτρινες καμάρες του γίνεται στις 23 Αυγούστου το ετήσιο πανηγύρι.
