Οι εκπομπές SOx από τα 115 κρουαζιερόπλοια που κατέπλευσαν το 2017 στα ελληνικά λιμάνια έφτασαν τους 7.600 τόνους, ενώ τα Ι.Χ. και τα άλλα μικρά οχήματα επιβάρυναν την ατμόσφαιρα στη χώρα μας με περίπου 64 τόνους διοξειδίου του θείου. Πρόκειται για μία από τις χειρότερες επιδόσεις στην Ευρώπη μετά την Κροατία, τη Νορβηγία και την Ισλανδία.
Το 2017 τα κρουαζιερόπλοια μίας και μόνο από τις μεγαλύτερες πολυεθνικές εταιρείες του κλάδου επιβάρυναν την ατμόσφαιρα των ακτών της Ευρώπης με δεκαπλάσιες ποσότητες διοξειδίου του θείου σε σύγκριση με τις εκπομπές του συνόλου των 260 εκατ. αυτοκινήτων που κυκλοφορούσαν την ίδια χρονιά στη Γηραιά Ηπειρο! Οι εκπομπές διοξειδίου του θείου αυξάνουν τους κινδύνους για την ανθρώπινη υγεία, ενώ θεωρούνται καταστροφικές για οικοσυστήματα σε στεριά και θάλασσα.
Σημαντικές επιπτώσεις έχουν στα οικοσυστήματα και τα οξείδια του αζώτου (NOx), τα οποία εντοπίζονται στα καυσαέρια που παράγονται κατά την καύση στον θάλαμο της μηχανής των πλοίων. Σύμφωνα με την έρευνα, τα κρουαζιερόπλοια εκπέμπουν γύρω στο 15% των οξειδίων του αζώτου σε σχέση με το σύνολο των αυτοκινήτων στην Ευρώπη.
Ομως, όπως επισημαίνεται και στην έρευνα, σε ορισμένα ευρωπαϊκά λιμάνια, όπως η Μασσαλία, τα 57 κρουαζιερόπλοια που κατέπλευσαν, εξέπεμψαν το 2017 ποσότητα NOx που αντιστοιχεί στο 25% της ποσότητας με την οποία επιβάρυναν την πόλη τα περίπου 340.000 ιδιωτικά αυτοκίνητα (Ι.Χ.). Στην Ελλάδα, οι αριθμοί είναι πολύ πιο δυσάρεστοι, καθώς οι ποσότητες οξειδίων του θείου που άφησαν πίσω τους τα 115 κρουαζιερόπλοια του 2017 αντιστοιχούν στο 64% των αντίστοιχων εκπομπών από τα μικρά οχήματα για ολόκληρη τη χρονιά. Ανάλογα δυσάρεστη είναι η κατάσταση και σε λιμάνια άλλων χωρών, όπως η Νορβηγία, η Δανία, η Κροατία και η Μάλτα.
Στην έρευνα προτείνονται πιο αυστηροί όροι για τις εκπομπές των κρουαζιερόπλοιων, με συστήματα αποθείωσης κ.ά., με την επισήμανση πως τα συγκεκριμένα πλοία συνήθως λειτουργούν κοντά στις ακτές και παραμένουν μεγάλα διαστήματα στα λιμάνια τουριστικών προορισμών, με αποτέλεσμα να επιβαρύνουν δυσανάλογα την ατμόσφαιρα. Στην έρευνα προτείνεται, επίσης, πως τα κρουαζιερόπλοια που θεωρούνται μία μορφή πολυτελούς τουρισμού, να τοποθετηθούν στην πρώτη γραμμή των ρυθμίσεων για περιορισμό των εκπομπών πλοίων.
Οι ερευνητές του Transport & Environment προβλέπουν, μάλιστα, πως ακόμα και μετά την εφαρμογή των νέων κανονισμών για την περιεκτικότητα σε θείο των ναυτιλιακών καυσίμων από τον Ιανουάριο του 2020, τα κρουαζιερόπλοια θα παραμείνουν πολύ σημαντικότερη πηγή εκπομπής SOx από τα οχήματα. Στην Ελλάδα, το διοξείδιο του θείου που θα εκπέμπουν το 2020 τα κρουαζιερόπλοια θα είναι 40 φορές μεγαλύτερο από τις αντίστοιχες εκπομπές των μικρών οχημάτων, παρά τους νέους, αυστηρότερους, κανονισμούς. Το ποσοστό αυτό θα φέρει τη χώρα μας στην πρώτη θέση της Ευρώπης, αφήνοντας πίσω την Ισπανία και την Ιταλία. Οπως είναι φυσικό, τα λιμάνια της Μεσογείου, με πρώτα της Βαρκελώνης, της Πάλμα και της Βενετίας, είναι αυτά που θα εξακολουθήσουν να έχουν το μεγαλύτερο πρόβλημα.
Ενα κρουαζιερόπλοιο εκπέμπει καυσαέρια όσο 50.000 αυτοκίνητα
Στην έρευνα της Transport & Environment επισημαίνεται πως ακόμα και ένας σχετικά μικρός αριθμός κρουαζιερόπλοιων εκπέμπει πολύ μεγάλες ποσότητες αερίων που μολύνουν την ατμόσφαιρα. Διεθνείς έρευνες δείχνουν πως ένα κρουαζιερόπλοιο βάρους 50.000 τόνων εκπέμπει στην ατμόσφαιρα, για κάθε μία ώρα λειτουργίας των μηχανών του, ποσοστό αιωρούμενων σωματιδίων ίσο με αυτό που εκπέμπουν 50.000 αυτοκίνητα, τα οποία κινούνται με 130 χιλιόμετρα την ώρα. Επιπλέον, εκπέμπει μονοξείδιο του αζώτου που αντιστοιχεί σε 45.000 αυτοκίνητα και διοξείδιο του άνθρακα ίσο με αυτό που εκπέμπουν 7.000 αυτοκίνητα.
Οι υψηλές εκπομπές διοξειδίου του θείου, οξειδίων του αζώτου, κ.ά. αποδίδονται τόση στη σύνθεση και στην ποιότητα των ναυτιλιακών καυσίμων που χρησιμοποιούν τα κρουαζιερόπλοια όσο και στα σημερινά πρότυπα εκπομπών για τις μηχανές. Η κατάσταση, προσθέτουν οι αναλυτές, γίνεται ακόμα χειρότερη εξαιτίας του μεγάλου μεγέθους των μηχανών που υποστηρίζουν τις συγκεκριμένες «πλωτές πολιτείες» και της μεγάλης διάρκειας παραμονής των κρουαζιεροπλοίων σε λιμάνια και γενικά κοντά σε ακτές.
Οι συντάκτες της έρευνας επισημαίνουν πως ακόμα και σε λιμάνια ή περιοχές που έχουν τεθεί σε ισχύ αυστηρά μέτρα για την προστασία του περιβάλλοντος τα κρουαζιερόπλοια έχουν πολύ αρνητικό αντίκτυπο στο περιβάλλον. Ορισμένες περιοχές της Ευρώπης εφαρμόζουν την τελευταία διετία αυστηρά πρότυπα για τις εκπομπές αερίων, όπως συμβαίνει στη Βαλτική, στα φιορδ της Νορβηγίας, στη Μάλτα και αλλού. Πρόκειται για τις ζώνες ελέγχου εκπομπών καυσαερίων (emission control areas – ECAs). Στις συγκεκριμένες περιοχές, τα πλοία που προσεγγίζουν τα λιμάνια για περισσότερες των δύο ωρών πρέπει να χρησιμοποιούν υποχρεωτικά καύσιμο με περιεκτικότητα θείου μόλις 0,1%.
Επειδή τα κρουαζιερόπλοια θα συνεχίσουν να επιβαρύνουν πολλές ευρωπαϊκές χώρες και μετά το 2020, οπότε και θα εφαρμοστούν οι νέοι κανονισμοί για τα ναυτιλιακά καύσιμα, στην έρευνα προτείνονται πρόσθετα μέτρα. Ενα από αυτά είναι η δυνατότητα των κρουαζιερόπλοιων, όταν δένουν σε λιμάνι, να συνδέονται με το επίγειο δίκτυο ηλεκτρικής ενέργειας. Παρά το γεγονός πως αυτή η δυνατότητα προβλέπεται στις ευρωπαϊκές οδηγίες, καταγράφονται καθυστερήσεις στην εφαρμογή της, όχι μόνο επειδή δεν επενδύουν οι ιδιοκτήτες κρουαζιερόπλοιων ή οι διαχειριστές λιμένων. Ενα σημαντικό πρόβλημα συνδέεται με τη φορολογία: τα ναυτιλιακά καύσιμα είναι αφορολόγητα, ενώ η ηλεκτρική ενέργεια φορολογείται. Για αυτό το λόγο η Transport & Environment προτείνει να εξαιρείται από τη φορολογία η κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας που γίνεται από κρουαζιερόπλοια μέσω τέτοιων συνδέσεων.
Προτείνει, επίσης, να αυστηροποιηθεί περαιτέρω η νομοθεσία για τις εκπομπές αερίων από τα κρουαζιερόπλοια που προσεγγίζουν λιμάνια ώστε να αναγκαστούν οι ιδιοκτήτες να επενδύσουν σε τεχνολογίες που θα επιτρέπουν τη σύνδεση με το επίγειο δίκτυο ηλεκτρικής ενέργειας.
Επιπλέον, θεωρεί πως πρέπει να επεκταθούν οι ζώνες ελέγχου εκπομπών καυσαερίων σε όλες τις θάλασσες της Ευρωπαϊκής Ενωσης με περαιτέρω αυστηροποίηση των ορίων. Τέλος, θεωρεί πως πρέπει να εφαρμοστούν και αντίστοιχες ζώνες ελέγχου όχι μόνο στα λιμάνια, αλλά και σε συγκεκριμένες ζώνες στην ανοικτή θάλασσα, ειδικά σε τουριστικές περιοχές.
Η Transport & Environment ιδρύθηκε το 1990 και εκπροσωπεί περίπου 60 οργανισμούς από 25 χώρες της Ευρώπης, με κύριο στόχο να περιοριστεί η περιβαλλοντική επιβάρυνση των μεταφορών. Οπως αναφέρεται στον δικτυακό της τόπο, «τα μέλη και οι υποστηρικτές μας εκπροσωπούν περίπου 3,5 εκατομμύρια ανθρώπους».
H Σαντορίνη
Η συνεχής ανάπτυξη της κρουαζιέρας παγκοσμίως αναμένεται να επιβαρύνει ακόμα περισσότερο τις ελληνικές θάλασσες, αλλά και τις φτωχές νησιωτικές υποδομές, εφόσον οδηγήσει σε ανεξέλεγκτη αύξηση των πλοίων και των επιβατών. Η Σαντορίνη το 2018 είχε 474 αφίξεις κρουαζιερόπλοιων και 749.286 επιβάτες, έναντι 406 αφίξεων και 620.570 επιβατών το 2017.
Οι ζώνες ελέγχου
Η λήψη μέτρων από τα ευρωπαϊκά κράτη θεωρείται αναγκαία από τους συντάκτες της έρευνας, οι οποίοι φέρνουν ως παράδειγμα το καθεστώς που ισχύει στη Βαλτική στα φιόρδ της Νορβηγίας και στη Μάγχη. Ονομάζονται «ζώνες ελέγχου εκπομπών καυσαερίων-emission control areas (ECAs)» και έχουν τεθεί σε ισχύ εδώ και δύο χρόνια.
Οι επιβάτες
Η γερμανική Μη Κυβερνητική Οργάνωση NABU υποστήριξε σε έρευνά της ότι οι επιβάτες κρουαζιερόπλοιων μπορεί να εισπνέουν έως και 60 φορές περισσότερα επιβλαβή στοιχεία. Βρήκε συγκεντρώσεις της τάξης των 340.000 μικροσωματιδίων ανά κυβικό εκατοστό, όταν σε έναν πολυσύχναστο δρόμο μετράει 20.000-30.000 μικροσωματίδια ανά κυβικό μέτρο.
