Μετά την απόφαση που είχε λάβει τον Σεπτέμβριο του 2018 το Διοικητικό Συμβούλιο της Ένωσης Περιφερειών Ελλάδας σε συνεδρίασή του, μετά από εισήγηση του Α’ αντιπροέδρου, Γιάννη Σγουρού, να προσφύγει στην εισαγγελέα του Αρείου Πάγου, για τη μεταβίβαση της αρμοδιότητας των ρεμάτων από το κράτος δίχως την ταυτόχρονη απόδοση των απαραίτητων πόρων, τον απαιτούμενο αριθμό εργαζομένων, τα μέσα αλλά και εκείνα τα θεσμικά εργαλεία για να μπορεί να την ασκήσει κατά τον πλέον αποτελεσματικό τρόπο, μια νέα εισήγηση με παρεμφερές και ενδιαφέρον περιεχόμενο θα απασχολήσει την προσεχή Πέμπτη νέα του συνεδρίαση.
Πιο συγκεκριμένα το Διοικητικό Συμβούλιο της ΕΝΠΕ, που θα συνεδριάσει την 4η Ιουλίου 2019 και ώρα 12.00 στην Αθήνα, καλείται να εγκρίνει την παραλαβή και πληρωμή επιστημονικής μελέτης – γνωμοδότησης του καθηγητή συνταγματικού δικαίου του πανεπιστημίου Αθηνών κ. Γ. Σωτηρέλη, με τίτλο: «Πώς οριοθετούνται οι ποινικές ευθύνες των Περιφερειαρχών και Αντιπεριφερειαρχών με βάση το ισχύον καθεστώς πολιτικής προστασίας και διαχείρισης φυσικών καταστροφών».
Το συγκεκριμένο ζήτημα καθίσταται επίκαιρο ειδικότερα, σε συνέχεια προηγούμενης πρωτοβουλίας της ΕΝΠΕ, όχι μόνο για την καταστροφή στο Μάτι αλλά και για την εξέλιξη που είχε ανάλογη καταστροφή περιουσιών αλλά και η απώλεια ζωών από την πλημμύρα στον Κρεμαστενό ποταμό με υπόλογους σε δίκη που θα προσδιοριστεί ενώπιον Μικτού Ορκωτού Δικαστηρίου τον τότε περιφερειάρχη κ. Γιάννη Μαχαιρίδη και τον τότε αντιπεριφερειάρχη κ. Φώτη Χατζηδιάκο.
Πιο συγκεκριμένα στην συνεδρίαση του Σεπτεμβρίου του 2018 ο πρόεδρος της ΕΝΠΕ και περιφερειάρχης Θεσσαλίας, Κώστας Αγοραστός, αναφερόμενος στην αρμοδιότητα για τον καθαρισμό των ρεμάτων στις Περιφέρειες επεσήμανε ότι δεν μεταβιβάστηκαν σ΄αυτές ταυτόχρονα οι αντίστοιχοι ανθρώπινοι και χρηματικοί πόροι παρά τη ρητή συνταγματική πρόβλεψη.
Επίσης δεν προβλέπεται χρηματοδότηση από το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων, ενώ παράλληλα με το ισχύον θεσμικό πλαίσιο οι Περιφέρειες δεν μπορούν να προχωρήσουν σε λήψη μέτρων για έκνομες δραστηριότητες (καταπατήσεις) στα ρέματα.
Στην ίδια συνεδρίαση αποφασίστηκε, παράλληλα, η ΕΝΠΕ να εκπονήσει συγκεκριμένη πρόταση για την αναμόρφωση του θεσμικού πλαισίου που διέπει την πολιτική προστασία ώστε «να σταματήσει το φαινόμενο να μην γνωρίζει κανείς ποιος έχει ευθύνη και σε ποιο τομέα», όπως είχε τονίσει και ο πρώην περιφερειάρχης Δωδεκανήσου Γιάννης Μαχαιρίδης.
Στην επιστημονική μελέτη που εκπονήθηκε αναφέρονται συμπερασματικά τα εξής:
«Εν όψει όλων των ανωτέρω, όταν ο Περιφερειάρχης ή, σε ορισμένες περιπτώσεις, ο Αντιπεριφερειάρχης παραλείπουν να εφαρμόσουν εγκεκριμένο σχέδιο πολιτικής προστασίας ή παραλείπουν να συμμορφώνονται με συγκεκριμένες εντολές και οδηγίες, με άλλα λόγια παραλείπουν να ασκήσουν αρμοδιότητα εφαρμογής πρωταρχικά στις φάσεις της συνήθους και της αυξημένης ετοιμότητας, η εξέλιξη απειλής προερχόμενης από φυσικό φαινόμενο, όπως είναι λ.χ. η πυρκαγιά ή η πλημμύρα, πιθανολογείται, βασίμως, ότι μπορεί να επιφέρει δυσμενείς συνέπειες. Αυτές έχουν, συνήθως, την μορφή της σωματικής κάκωσης ή της σωματικής βλάβης (άρθρο 314 παρ. 1 εδ. α΄ ΠΚ), ενδεχομένως δε και της ανθρωποκτονίας (άρθρο 302 παρ. 1 ΠΚ) και του εμπρησμού (άρθρο 266 παρ. 1 ΠΚ). Τα εν λόγω εγκλήματα τελούνται από αμέλεια και η μη αποτροπή τους τιμωρείται όπως και η πρόκλησή τους με ενέργεια, αφού τα μονοπρόσωπα όργανα των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης είχαν ιδιαίτερη νομική υποχρέωση να τα παρεμποδίσουν, πλην όμως το αμέλησαν, μην επιδεικνύοντας την επιβαλλόμενη προσοχή –όπως κάθε μετρίως συνετός και ευσυνείδητος άνθρωπος οφείλει υπό τις ίδιες περιστάσεις να πράττει, βάσει των νομικών κανόνων, των συνηθειών που επικρατούν στις συναλλαγές και της κοινής πείρας και λογικής και με βάση την συνηθισμένη πορεία των πραγμάτων– και η κατάληξη τελεί σε αιτιώδη συνάφεια με την παράλειψη (βλ. τις προαναφερθείσες αποφάσεις του Αρείου Πάγου).
Συνεπώς, ο Περιφερειάρχης και ο Αντιπεριφερειάρχης, παραλείποντας να ασκήσουν αρμοδιότητα εφαρμογής, ανεξαρτήτως της νομικής φύσης της πράξης ανάθεσής της, υπέχουν ποινική ευθύνη.
Μαζί τους ευθύνονται, πάντως, αυτοτελώς και ανεξαρτήτως, και όσοι άλλοι –και τέτοιοι είναι προφανώς και οι εκπρόσωποι των εμπλεκομένων στην συγκεκριμένη φάση της πολιτικής προστασίας δημόσιων φορέων ή υπηρεσιών– επέδειξαν αμέλεια, που οδήγησε στο αξιόποινο αποτέλεσμα. Η εμπλοκή των τελευταίων –και μάλιστα, συνήθως, με αποφασιστικό ρόλο– φαίνεται να απομειώνει σημαντικά την ποινική ευθύνη των μονοπρόσωπων οργάνων του δεύτερου βαθμού της Τοπικής Αυτοδιοίκησης.
Πράγματι, η άσκηση των αρμοδιοτήτων εφαρμογής απαιτεί πιστώσεις και μάλιστα σε σημαντικό ύψος, προερχόμενες, προνομιακά, από τον κρατικό προϋπολογισμό. Αυτές όμως ανέκαθεν, και πολύ εντονότερα τα τελευταία χρόνια, είτε δεν υπάρχουν είτε, συνηθέστερα, δεν διατίθενται εγκαίρως, αλλά με μεγάλη καθυστέρηση και, κατά κανόνα, ανεπίκαιρα.
Εξάλλου, η εδαφική διαμόρφωση ορισμένων ηπειρωτικών και ιδίως των νησιωτικών Περιφερειών δεν επιτρέπει, συχνά και λόγω των αποστάσεων, την άμεση λήψη των επιβαλλόμενων μέτρων αποτροπής, καθώς η έδρα του επικεφαλής τους βρίσκεται μακριά από το κέντρο του φαινομένου ή, αντίστοιχα, σε άλλο νησί. Παρατηρούνται, επίσης, επικαλύψεις αρμοδιοτήτων μεταξύ κρατικών και αυτοδιοικητικών οργάνων με την περίπτωση της δασοπροστασίας να είναι η πλέον αποκαλυπτική (βλ. παραπάνω υπό ΙΙΙ, 4).
Τέλος, οι υπηρεσίες πολιτικής προστασίας των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης του δεύτερου βαθμού παραμένουν, με ευθύνη της Πολιτείας, υποστελεχωμένες, σε αντίθεση με εκείνες του πρώτου βαθμού, οι οποίες θα μπορούσαν να συμβάλουν αποφασιστικά και ποικιλοτρόπως στην, κατά τόπον, αποτελεσματική εκπλήρωση των σκοπών της πολιτικής προστασίας».
Οι ποινικές ευθύνες περιφερειαρχών – αντιπεριφερειαρχών μετά από φυσικές καταστροφές στην συνεδρίαση της ΕΝΠΕ
