Ανοικτά στη θάλασσα της Ρόδου ένας θηλυκός «φυσητήρας» (το μεγαλύτερο σε μέγεθος είδος οδοντοκήτους στον κόσμο), σε αναζήτηση τροφής ξεκινά κατάδυση για τα 800 μέτρα βάθος. Αν το σωματικό σου βάρος είναι 20 τόνοι, τότε το γεμάτο θαλασσινές λιχουδιές υποθαλάσσιο φαράγγι αποτελεί το ιδανικό σημείο για ένα καλό γεύμα. Το μερικών μηνών μωρό «φυσητηράκι» της παραμένει κοντά στην επιφάνεια.
Στα υδρόφωνα και τα μόνιτορ των επιστημόνων που παρακολουθούν από μακριά έχει καταγραφεί ένας ήχος που θεωρήθηκε ίσως ως μία πιθανή εντολή της μητέρας του ώστε το μικρό να παραμείνει στο συγκεκριμένο σημείο μέχρι αυτή να αναδυθεί και να το θηλάσει. Όμως το «φυσητηράκι» έχει διάθεση για παιχνίδι, φεύγει από το σημείο όπου έπρεπε να περιμένει, κάνει βόλτες, πλησιάζει στο φάρο του Αγίου Νικολάου, όσο η μητέρα του βρίσκεται κάπου χαμένη στον αχανή βυθό. Κάποια στιγμή στο υδρόφωνο φτάνει ένας ήχος από τη μητέρα που ξεκινάει την ανάδυσή της χορτασμένη και δίνει σήμα. Το «φυσητηράκι» προφανώς ακούει, κολυμπά γρήγορα και επιστρέφει σαν καλό παιδί στο σημείο της θάλασσας όπου η μητέρα του «είχε πει» πως πρέπει να περιμένει. Οι δυο τους σμίγουν και συνεχίζουν την πλεύση προς το νότο μαζί με άλλα μέλη της κοινωνικής τους ομάδας. Αυτές οι μαγευτικές εικόνες από το Αιγαίο, μας θυμίζουν πόσο λίγο το γνωρίζουμε, αλλά και πόσο μεγάλη ευθύνη μοιραζόμαστε όλοι για την προστασία του.
Οι επιστήμονες παρακολουθούν εντυπωσιασμένοι και ένας από τους μεταπτυχιακούς φοιτητές του Essex που μελετάει παράλληλα και τα «Περί Ζώων» του Αριστοτέλη μονολογεί ότι «από εδώ άρχισε η θαλάσσια επιστήμη».
Αυτή είναι η θάλασσα της Ρόδου και το πλούσιο σε ζωή Αιγαίο, η περιοχή την οποία οι τουριστικοί οργανισμοί εξακολουθούν να την «πωλούν» ως τον ιδανικό προορισμό για ήλιο – θάλασσα, όταν την ίδια στιγμή τα συμβούλια των σημαντικότερων επιστημονικών φορέων στον κόσμο την αναγνωρίσει ως από τις παγκοσμίως σημαντικότερες για τη μελέτη της θαλάσσιας βιοποικιλότητας.
Σύνδεση του τουρισμού με το περιβάλλον
Αυτό το ρεπορτάζ θα ήταν πιο εύκολο να ξεκινήσει μ’ ένα πραγματικό σενάριο τρόμου.
Με μια ερώτηση του τύπου: Τι θα γινόταν αν σ’ ένα από τα δεκάδες δεξαμενόπλοια που πλέουν καθημερινά στα διεθνή και εθνικά ύδατα του Αιγαίου συνέβαινε κάποιου είδους ατύχημα και το φορτίο του ξεχύνονταν στη θάλασσα;
Στο ερώτημα αυτό θα δινόταν η ακόλουθη, επίσης πραγματική, απάντηση: Έχει εκτιμηθεί πως αν ένα τέτοιο γεγονός συνέβαινε στο μπουγάζι ανάμεσα στη Μύκονο και την Ικαρία, τότε σε χρονικό διάστημα 24 ωρών η πετρελαιοκηλίδα θα είχε εξαπλωθεί σε μεγάλο μέρος του κεντρικού και νότιου Αιγαίου. Η ανυπολόγιστη οικολογική καταστροφή θα ήταν η μία επίπτωση.
Η δεύτερη άμεση και μακροπρόθεσμη επίπτωση θα έπεφτε βαριά στο τουριστικό προϊόν των νησιών.
Γενικά είναι πιο εύκολο να κινητοποιηθούν οι πολίτες (επιχειρηματίες και μη) μέσα από τον τρόμο. Ωστόσο, το περιβάλλον και η φύση αναγεννάται μέσα από τα θετικά συναισθήματα (έρωτας, αγάπη) κι όχι τα αρνητικά (τρόμος, φόβος).
Γι’ αυτό όλη η πρωτοβουλία, όπως περιγράφεται παρακάτω, στηρίζεται στους τρόπους που το πλήθος των θετικών συναισθημάτων που προκαλεί η αναγέννηση του περιβάλλοντος μπορούν να σταθούν με ειλικρίνεια ως ένα από τα κέρδη του κάθε επισκέπτη των νησιών και των θαλασσών μας.
Τα βασικά πεδία διασύνδεσης του τουρισμού με το περιβάλλον σχεδιάστηκε να είναι τα ακόλουθα:
• Υποστήριξη στην ολοκλήρωση και λειτουργία του Καταφυγίου Θαλάσσιας Ζωής Αιγαίου που δημιουργείται στους Λειψούς, για την αποκατάσταση και φιλοξενία αιχμάλωτων δελφινιών, το οποίο θα λειτουργεί και ως κέντρο περίθαλψης για τα σπάνια θαλάσσια θηλαστικά και χελώνες.
Λόγω της πολλαπλής καινοτομίας της λειτουργίας τους, ήδη για το Καταφύγιο αυτό υπάρχει εξαιρετικά μεγάλο ενδιαφέρον πολιτών και επιχειρηματιών από όλο τον κόσμο, βρίσκεται στη φάση της ολοκλήρωσης και εφόσον όλα κυλήσουν ομαλά, τότε η λειτουργία του θα ξεκινήσει στους πρώτους μήνες του επόμενου έτους. Στόχος είναι να προωθήσει την ευαισθητοποίηση των πολιτών για όλα εκείνα που αφορούν τη θαλάσσια ζωή, την εκμετάλλευσή της από τον άνθρωπο και να συμμετάσχουν ενεργά ώστε να επέλθει ισορροπία.
• Η επαναφύτευση των θαλάσσιων λιβαδιών Ποσειδωνίας.
Οι Ποσειδωνίες, δηλαδή τα δάση των θαλασσών μας είναι εκείνα που μας χαρίζουν πολύτιμο οξυγόνο και διατηρούν την εξαιρετική διαύγεια των νερών του Αιγαίου. Από αυτές ανακόπτεται η δύναμη των υποθαλάσσιων ρευμάτων του χειμώνα κι έτσι προστατεύονται οι παρακείμενες παραλίες.
Αν καταστραφεί ένα λιβάδι Ποσειδωνίας, τότε είναι απλώς θέμα μερικών μηνών να χαθεί ολοκληρωτικά και κοντινή της παραλία. Επιπρόσθετα, μέσα στο λιβάδι βρίσκουν τροφή και «στέγη» περισσότερα από 1000 είδη θαλάσσιας πανίδας..
Η επαναφύτευση των λιβαδιών Ποσειδωνίας του Αιγαίου αποτελεί πρωτοποριακή δράση που ήδη υλοποιείται στα Δωδεκάνησα και έχει προκαλέσει το ενδιαφέρον και τη συνεργασία επιστημόνων από κορυφαία πανεπιστήμια Ευρώπης και Αμερικής. Το ζητούμενο αυτής της δράσης είναι κάθε ξενοδόχος να αναλάβει τη φύτευση ενός λιβαδιού στη θάλασσα μπροστά από την παραθαλάσσια μονάδα του.
• Συντονισμός των περιβαλλοντικών φορέων με τους επιχειρηματίες του τουρισμού ώστε ωθήσουν τις εθνικές αρχές να θέσουν έναν λειτουργικό μηχανισμό ελέγχου της κίνησης των δεξαμενόπλοιων και των λοιπών εμπορικών πλοίων στο Αιγαίο, αλλά και έναν αποτελεσματικό μηχανισμό ανταπόκρισης στα θαλάσσια ατυχήματα.
Ο στόχος εδώ είναι διττός: Από τη μία, να περιοριστεί η πιθανότητα καταστροφικού ατυχήματος μέσα από την εφαρμογή καλών πρακτικών και από την άλλη, να γίνει ουσιαστικός σχεδιασμός (εξοπλισμός – δράση) για τον τρόπο με τον οποίο θα γίνει η αντιμετώπιση και η αντιρρυπαντική διαχείριση ενός ατυχήματος μεγάλης κλίμακας.
• Υπάρχει μια πλειάδα άλλων δράσεων, π.χ. αντιμετώπιση της πλαστικής ρύπανσης των θαλασσών, διαχείριση χωματερών στα νησιά, αντιμετώπιση της υπεραλίευσης, δημιουργία ειδικού τύπου αειφορικών αγκυροβολίων για τα σκάφη αναψυχής και πολλά άλλα.
Όλες αυτές οι δράσεις, που είναι τόσο κρίσιμες για το Αύριο των νησιών μας είναι δυνατόν να ενταχθούν σταδιακά στο γενικότερο σχεδιασμό διασύνδεσης του τουρισμού με το περιβάλλον.
Ποιοι συμμετέχουν
Ακρογωνιαία λίθος όλων των παραπάνω περιβαλλοντικών δράσεων είναι το Ινστιτούτο Θαλάσσιας Προστασίας «Αρχιπέλαγος».
Όλα όσα έχουν περιγραφεί αποτελούν μέρος των πρωτοποριακών του δράσεων.
Σήμερα, το «Αρχιπέλαγος» διαθέτει πέντε δικά του ερευνητικά σκάφη και υποδομές σε Λειψούς, Σάμο, Ικαρία, Οινούσες και Αθήνα.
Στις ερευνητικές του βάσεις και σταθμούς εργάζονται καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους προπτυχιακοί και μεταπτυχιακοί φοιτητές από τα πανεπιστήμια όλου του κόσμου, ώστε να ενταχθούν στα επιστημονικά του προγράμματα.
Η συμμετοχή τους στις δράσεις του «Αρχιπελάγους» αποτελεί προϋπόθεση ολοκλήρωσης των σπουδών τους !! Είναι χαρακτηριστικό ότι σήμερα στους Λειψούς βρίσκονται 75 φοιτητές, από πανεπιστήμια της Ευρώπης, της Αμερικής και της Ασίας.
Ο κάθε ένας από αυτούς και αυτές έχει το δικό του πρόγραμμα και θα παραμείνει στο νησί για διάστημα μερικών μηνών ή μερικών ετών, μέχρις ότου ολοκληρώσει τη σχετική έρευνα.
Οι επικεφαλής του «Αρχιπελάγους» Θοδωρής Τσιμπίδης και Αναστασία Μήλιου, έχουν αφιερώσει ολόκληρή τους τη ζωή στις έρευνες για τη θαλάσσια ζωή και την προστασία του Αιγαίου. Οι δυο τους έχουν λάβει βαρύτιμους τίτλους, από όλους τους διεθνείς οργανισμούς.
Μεταξύ των τίτλων που κατέχει η κα. Μήλιου είναι κι εκείνος της Πρέσβειρας της Ελλάδος για την Αειφόρο Θαλάσσια Πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Στη δράση καλούνται να συμμετάσχουν οι ντόπιοι ξενοδόχοι, αλλά και ο σύλλογος Διευθυντών Ξενοδοχείων Ρόδου, η δε πρωτοβουλία όπως και ο συντονισμός όλων ανήκει στην ομάδα ανάδειξης της ποιότητας Ρόδου – Σύμης «Luxury is culture». Στελέχη του «Luxury is culture» δήλωσαν προς τη «δημοκρατική» ότι «ήδη υπάρχει σημαντική ανταπόκριση όλων.
Με τους Ρόδιους ξενοδόχους που συζητήθηκε η δράση δηλώθηκε αμέσως υποστήριξη και ζητήθηκαν λεπτομέρειες συμμετοχής. Άμεση ήταν και η ανταπόκριση του συλλόγου Διευθυντών Ξενοδοχείων Ρόδου, που δια του προέδρου του κ. Γιώργου Ματσίγκου δηλώθηκε ετοιμότητα να τεθούν επί τάπητος όλα όσα αφορούν τη διασύνδεση του τουρισμού με το περιβάλλον».
Το πρώτο βήμα προς την κατεύθυνση αυτή έχει ήδη γίνει, ενώ το επόμενο θα υλοποιηθεί από την «Luxury is culture» αμέσως μετά τη σεζόν, οπότε επιστήμονες του Ινστιτούτου «Αρχιπέλαγος» έχουν ήδη κληθεί να έρθουν στη Ρόδο.
Εδώ, θ’ αναλύσουν προς τους επιχειρηματίες του τουρισμού όλες εκείνες τις ενέργειες που πρέπει να γίνουν, αλλά κι εκείνες που δεν πρέπει να γίνονται ώστε το Αιγαίο να παραμείνει ένας από τους σημαντικότερους βιοτόπους, αλλά και ένας από τους πιο σημαντικούς τουριστικούς προορισμούς του κόσμου.
