Στην 9η διετή Συνάντηση του City του Λονδίνου (και της 35ης επετείου του Κέντρου Ναυτιλίας, Εμπορίου και Χρηματοοικονομικών) μίλησε ο πρώην πρωθυπουργός Κώστας Καραμανλής, με θέμα τις “Παγκόσμιες Προκλήσεις που βρίσκονται μπροστά μας”.
Ο πρώην Πρωθυπουργός, στην δεύτερη δημόσια παρέμβασή του σε διάστημα δεκαπέντε ημερών, καταρχάς στάθηκε στους κινδύνους που ελλοχεύουν πίσω από την έκρηξη του προσφυγικού και μεταναστευτικού ζητήματος (σε ολόκληρο τον ανεπτυγμένο κόσμο), αλλά και στις κοινωνικές ανισότητες, με το άνοιγμα της ψαλίδας, να συνιστά αιτία εξεγέρσεων, μεγαλύτερη ως αίτιο και από την εξαθλίωση ή την φτώχεια.
Ιδιαίτερη μνεία έκανε στην ελληνική κρίση, εκφράζοντας την εμπιστοσύνη του στην ελληνική κυβέρνηση: “Η χώρα μου, η Ελλάδα, επίσης υπήρξε, επί σχεδόν μια δεκαετία, στη μέση μιας οδυνηρής εμπειρίας, λόγω της οικονομικής κρίσης. Μιας εμπειρίας που δοκίμασε πολύ τη χώρα και τους πολίτες. Η νέα κυβέρνηση, ωστόσο, δείχνει την προθυμία να δράσει γρήγορα και τολμηρά, ιδιαίτερα ως προς τις μεταρρυθμίσεις και τη δημιουργία ενός φιλικού προς τις επενδύσεις περιβάλλοντος, προσφέροντας έτσι μια ρεαλιστική προοπτική ενός πιο αισιόδοξου μέλλοντος”.
Ο κ. Καραμανλής δεν παρέλειψε να αναφερθεί και στον ρόλο των ΜΜΕ, ενώ σημείωσε εν κατακλείδι πως :”Είναι επείγον να επανεξετασθούν οι προοπτικές, να αρχίσουμε να δίνουμε μεγαλύτερη προσοχή στις ανάγκες των συμπολιτών μας, να μιλάμε ειλικρινά και να θέτουμε τις προτεραιότητές μας. Οι παγκόσμιες προκλήσεις που βρίσκονται μπροστά μας μπορούν να μας δοκιμάσουν όλους. Έχουν τουλάχιστον ένα κοινό σημείο. Καμία χώρα, καμία κυβέρνηση, πόσω μάλλον πολιτικό κόμμα, δεν μπορεί να τις αντιμετωπίσει μόνη της. Είναι ώρα να καθίσουμε όλοι μαζί και να εστιάσουμε στα πραγματικά ζητήματα, να μάθουμε να συζητάμε και πάνω απ ‘όλα να συνεργαζόμαστε”.
Μεταξύ άλλων, ο κ. Καραμανλής μίλησε για:
Διεθνή Ασφάλεια
* Ένας νέος πολυπολικός κόσμος αναδύεται. Βεβαίως, οι ΗΠΑ εξακολουθούν να είναι η ηγετική δύναμη στον κόσμο, αλλά δυσκολεύονται να επιβάλουν τη θέλησή τους, όπως αποδεικνύεται τόσο συχνά τα τελευταία χρόνια. Σε συνδυασμό με την απογοητευτική αδυναμία της Ευρωπαϊκής Ένωσης να αναλάβει έναν διεθνή ρόλο ανάλογο με την πραγματική της δυνατότητα, η Δύση ολισθαίνει σε μια προοδευτικά όλο και πιο αμήχανη θέση. Σίγουρα αφήνεται αυξανόμενο περιθώριο για άλλους παράγοντες να προσπαθήσουν να γεμίσουν το κενό ή τουλάχιστον να το εκμεταλλευτούν. Η Κίνα, η Ρωσία, αλλά και μικρότεροι παίκτες, όπως το Ιράν, η Τουρκία και άλλοι, επιδεικνύουν μια συνεχώς αυξανόμενη κινητικότητα, στην προσπάθειά τους να προωθήσουν τα συμφέροντα και την επιρροή τους. Με άλλα λόγια, εισερχόμαστε σε μια φάση σχετικής πολυπολικότητας, ενισχυμένης μη προβλεψιμότητας και αυξανόμενης αβεβαιότητας. Η ευρύτερη Μέση Ανατολή και η Βόρεια Αφρική, την τελευταία δεκαετία, προσφέρουν άφθονα παραδείγματα σχετικά.
*Η εικόνα γίνεται πιο συγκεχυμένη και επικίνδυνη, αν συνδυαστεί με πρόσφατες εξελίξεις που επιδεινώνουν περαιτέρω τις προοπτικές. Η Συνθήκη για τις Πυρηνικές Δυνάμεις Μεσαίας Εμβέλειας (INF) έχει καταρρεύσει. Τώρα, μόνο μία μεγάλη διμερής συμφωνία, η Νέα START, περιορίζει τα πυρηνικά οπλοστάσια των Ηνωμένων Πολιτειών και της Ρωσίας. Ένας νέος αγώνας εξοπλισμών φαίνεται πιθανός. Η απόσυρση των Ηνωμένων Πολιτειών από την πυρηνική συμφωνία για το Ιράν οδήγησε τελικά στην ανακοίνωση του Ιράν για μία αύξηση του εμπλουτισμού ουρανίου πέρα από το συμφωνημένο όριο. Οι συνομιλίες με τη Βόρειο Κορέα δεν απέδωσαν καμία ουσιαστική πρόοδο προς την αποπυρηνικοποίηση. Σύντομα, ο ανταγωνισμός με την Κίνα δεν θα περιορίζεται πλέον στο εμπόριο ή την τεχνολογία. Οι πρόοδοι του Λαϊκού Απελευθερωτικού Στρατού θα του επιτρέψουν τελικά να ανταγωνιστεί για την ηγεμονία στην Ασία και, ενδεχομένως, και πέραν αυτής.
*Η μονομερής στρατιωτική δράση της Τουρκίας στη Συρία θα υπονομεύσει περαιτέρω τη σταθερότητα ολόκληρης της περιοχής και θα θέσει σε κίνδυνο την επιτευχθείσα πρόοδο για την ήττα του ISIS. Σε συνδυασμό με την επιθετική προσέγγισή της έναντι της Κύπρου, η Τουρκία δείχνει ότι γίνεται σταθερά μια αναθεωρητική χώρα, με άλλα λόγια ένας πιθανός ταραξίας στην ευρύτερη περιοχή. Η συμπεριφορά της στο Αιγαίο ενισχύει ακόμα περισσότερο αυτήν την αίσθηση.
Η τρομοκρατία έχει μεταμορφωθεί με τρόπο δραστικό. Το ίδιο το γεγονός ότι ακραίοι τρομοκράτες δημιούργησαν το δικό τους “Κράτος”, το Ισλαμικό Κράτος, είναι αδιανόητο. Και, παρόλο που ο ISIS έχει σχεδόν ηττηθεί, παραμένει μια σημαντική απειλή για τη διεθνή ασφάλεια. Την ίδια στιγμή, η Ισλαμική τρομοκρατία δεν αποτελεί πλέον μόνο μια εξωτερική απειλή κάπου πέρα από τη σφαίρα των δυτικών κοινωνιών. Έχει μεταφερθεί μέσα στις πόλεις μας. Η εσωτερική και η εξωτερική ασφάλεια αλληλοσυνδέονται όλο και περισσότερο και απαιτούν κατάλληλες απαντήσεις.
*Η ελευθερία της ναυσιπλοΐας είναι πολύ κρίσιμη, δεδομένου ότι το 90% του παγκόσμιου εμπορίου μεταφέρεται από πλοία. Στις μέρες μας, η τρομοκρατία, η πειρατεία και οι περιφερειακές συγκρούσεις θέτουν σοβαρές απειλές για την ελεύθερη και ασφαλή πρόσβαση στις θάλασσες. Τα πρόσφατα επεισόδια στα Στενά του Hormuz είναι ένα τέτοιο παράδειγμα. Επιπλέον, οι τεχνολογικές εξελίξεις επιτρέπουν τώρα την εμφάνιση νέων ευκαιριών που σχετίζονται με την εκμετάλλευση διαφόρων θαλάσσιων πόρων. Κατά συνέπεια, σήμερα η πλειοψηφία των κρατών επεκτείνουν ή επιθυμούν να επεκτείνουν την Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη τους έως τα 200 ν.μ. και ο ανταγωνισμός για σπάνιους πόρους ήδη προκαλεί συγκρούσεις στη θάλασσα.
Εμπορικούς πολέμους
*Τα ιστορικά παραδείγματα δείχνουν ότι οι κλιμακούμενες δασμολογικές συγκρούσεις δεν έχουν νικητές. Μακροπρόθεσμα, ένας εμπορικός πόλεμος υπονομεύει την οικονομική ανάπτυξη για όλες τις εμπλεκόμενες χώρες. Οι εμπορικοί πόλεμοι μειώνουν το διεθνές εμπόριο και προκαλούν παγκόσμια ύφεση. Τόσο οι Ηνωμένες Πολιτείες όσο και η Ευρώπη, ειδικότερα, δεν μπορούν να αντέξουν έναν εμπορικό πόλεμο, καθώς και οι δύο οικονομίες επιβραδύνονται και η επίδραση ενός ακόμα πλήγματος μπορεί να είναι ισχυρή.
*Σημαντικό, στο πλαίσιο αυτού του συνεδρίου, είναι το πώς οι εμπορικοί πόλεμοι μπορούν να επηρεάσουν τη ναυτιλία. Πώς η μείωση του παγκόσμιου εμπορίου θα μπορούσε να επηρεάσει αρνητικά την οικονομία στον ναυτιλιακό τομέα. Και πώς θα έπρεπε να ανακατευθυνθούν οι εμπορικές οδεύσεις και η ναυτιλιακή βιομηχανία.
*Υπάρχει ακόμη και μια γεωπολιτική πτυχή. Οι δασμοί χρησιμοποιούνται ως μέσο για να επιβραδυνθεί η οικονομική άνοδος της Κίνας και να ελεγχθεί η αυξανόμενη δύναμη ενός γεωπολιτικού ανταγωνιστή. Αυτή η τριβή είναι, επίσης, συστημική. Αφορά ιδεολογίες και τον τρόπο επιχειρηματικής δραστηριότητας. Σε μικρότερο βαθμό, ο ανταγωνισμός με την ΕΕ αντανακλά, επίσης, γεωπολιτικούς υπολογισμούς.
Προσφυγικό – Μεταναστευτικό
*Το προσφυγικό και μεταναστευτικό ζήτημα διογκώνεται. Οι μετακινήσεις πληθυσμών είναι ήδη σε άνοδο και θα μπορούσαν να γίνουν μαζικές. Πρόκειται για ένα ζήτημα που στο μέλλον μόνο θα ενταθεί. Διότι, πέρα από τους πολέμους ή άλλες κρίσεις που το επιδεινώνουν περιστασιακά, οι μαζικές μετακινήσεις ανθρώπων, σε αναζήτηση ενός καλύτερου μέλλοντος, δεν θα σταματήσουν. Πρόκειται για ένα πολύ περίπλοκο ζήτημα που πλήττει ευρύτερες περιοχές σε όλο τον κόσμο. Δεν είναι μόνο ένα Ευρωπαϊκό πρόβλημα. Αντιμετωπίζεται, επίσης, στις Ηνωμένες Πολιτείες και τον αναπτυγμένο κόσμο γενικότερα.
*Οι πρωτοφανείς αριθμοί που φθάνουν ασκούν τεράστια πίεση στην ικανότητα των υφιστάμενων συστημάτων ασύλου να απορροφούν τόσο μεγάλους όγκους. Η παροχή τροφίμων, στέγης, υγειονομικής περίθαλψης και ασφάλειας σε αυτούς τους ανθρώπους ξεπερνούν τις δυνατότητες ορισμένων χωρών της ΕΕ, ιδίως της Ελλάδας και της Ιταλίας. Πρέπει να ληφθούν επειγόντως μέτρα, στο πνεύμα πιο ισόρροπης κατανομής βαρών, για τη μετεγκατάσταση των αιτούντων άσυλο που βρίσκονται ήδη στην Ευρώπη. Όμως δεν χρειάζονται προστασία όλοι όσοι έρχονται στην Ευρώπη. Πρέπει να μπορούμε να εντοπίσουμε καλύτερα τους παράνομους μετανάστες. Οι συμφωνίες επαναπατρισμού πρέπει να εφαρμόζονται αποτελεσματικότερα. Αυτό θα λειτουργήσει, επίσης, ως αντι-κίνητρο για τους παράνομους μετανάστες. Στόχος μας θα πρέπει να είναι η ελεγχόμενη μετανάστευση, στις περιπτώσεις όπου και όταν η μετανάστευση αντιμετωπίζει πραγματικές οικονομικές και εργασιακές ανάγκες, οδηγώντας έτσι τους ανθρώπους σε νόμιμες και ασφαλείς διαδρομές. Οι παράνομοι διακινητές πρέπει να διώκονται από το νόμο. Σχεδόν το 90% των προσφύγων και μεταναστών έχουν υπάρξει θύματα του οργανωμένου εγκλήματος και των διακινητών, στην προσπάθεια να περάσουν απέναντι. Επιπλέον, τα σύνορα πρέπει να ελέγχονται καλύτερα. Και χώρες σαν την Τουρκία θα πρέπει να υποχρεωθούν να τηρήσουν τις δεσμεύσεις τους.
*Η φτώχεια, η στέρηση, οι πολιτικές αναταραχές, οι εθνοτικοί, εμφύλιοι και φυλετικοί πόλεμοι είναι οι βαθύτερες ρίζες του προβλήματος. Για όσο εκατομμύρια άνθρωποι επιλέγουν να διακινδυνεύσουν τη ζωή τους και τη ζωή των δικών τους ανθρώπων, σε απεγνωσμένη αναζήτηση καλύτερου μέλλοντος, δεν υπάρχει μακροπρόθεσμη λύση. Είναι αυτονόητο ότι η αντιμετώπιση του προβλήματος είναι μια πρόκληση πρωτόγνωρων διαστάσεων ως προς την επένδυση που πρέπει να γίνει και την οικονομική βοήθεια, τον συντονισμό και την ηγεσία
Κοινωνικές Ανισότητες
*Οι κοινωνικές ανισότητες έχουν συχνά προκαλέσει συγκρούσεις, πολιτικές αναταραχές και, περιστασιακά, επαναστάσεις που είχαν σεισμικές συνέπειες. Το γεγονός ότι, με τον καιρό, όλο και περισσότερος πλούτος συσσωρεύεται στα χέρια λιγότερων ατόμων και το χάσμα μεταξύ των εχόντων και των μη εχόντων διαρκώς διευρύνεται είναι ανησυχητικό, όσον αφορά ζητήματα κοινωνικής συνοχής, πολιτικής σταθερότητας και της ποιότητας των δημοκρατιών μας. Σύμφωνα με την OXFAM, οι 62 πλουσιότεροι άνθρωποι έχουν τόσο πλούτο όσο ο μισός κόσμος!
*Αυτό που κάνει, ωστόσο, τις κοινωνικές ανισότητες μια μεγάλη και πιεστική παγκόσμια πρόκληση της εποχής μας είναι η προοπτική ότι, εξαιτίας των οικονομικών εξελίξεων και των τεχνολογικών ανακαλύψεων, μπορεί να κλιμακωθούν δραματικά. Είναι ένα μεγάλο ερώτημα ποιο ποσοστό του πληθυσμού θα έχει τις δεξιότητες για να συμμετέχει ενεργά στη διαδικασία παραγωγής, τις χρηματοοικονομικές συναλλαγές και την επαγγελματική κινητικότητα στο εγγύς μέλλον. Εάν ήδη αυξανόμενα τμήματα των κοινωνιών μας αισθάνονται ότι αφήνονται πίσω, ως outsiders της αναδυόμενης οικονομικής πραγματικότητας, είναι εύκολο να φανταστούμε πώς αυτή η τάση μπορεί να λάβει κρίσιμες διαστάσεις. Επιπλέον, τι θα φέρει το μέλλον για όλους εκείνους, μεταξύ των οποίων ακόμη και γιατροί και δικηγόροι, πόσω μάλλον οδηγοί, δάσκαλοι, εργατοτεχνίτες γραμμών παραγωγής και άλλοι, τα επαγγέλματα των οποίων θα υποκατασταθούν από νέας γενιάς υπολογιστές ή ρομπότ;
*Ακόμη πιο σημαντικό. Πόσοι μπορεί να έχουν το προνόμιο να απολαμβάνουν προηγμένη ιατρική περίθαλψη; Η ιατρική κάνει δραματική πρόοδο, το προσδόκιμο ζωής αυξάνεται, θανατηφόρες ασθένειες βρίσκονται σε διαδικασία θεραπείας. Αλλά το κόστος όλων αυτών των καινοτομιών είναι τεράστιο, ένας εφιάλτης για τις ασφαλιστικές εταιρείες και τα συστήματα κοινωνικής ασφάλισης. Ποιο ποσοστό κάθε κοινωνίας θα έχει πρόσβαση σε αυτά και πώς θα αντιδράσουν αυτοί που θα μείνουν απέξω;
*Μια τελική παρατήρηση σε αυτό το κεφάλαιο. Δεν είναι πρωτίστως η στέρηση ή η φτώχεια που προκαλούν αγανάκτηση, αναταραχή και, τελικά, εξέγερση. Είναι η σύγκριση με τους πιο προνομιούχους. Και ακόμη περισσότερο, είναι το άγχος για το μέλλον. Τα Κίτρινα Γιλέκα εξεγέρθησαν στη Γαλλία και υποχρέωσαν την κυβέρνηση σε έναν αμήχανο συμβιβασμό, όχι επειδή λιμοκτονούσαν, αλλά επειδή βλέπουν τους εαυτούς τους στο περιθώριο της νέας οικονομίας και ανησυχούν για το μέλλον τους και το μέλλον των παιδιών τους.
Κλιματική Αλλαγή
*Ανεξάρτητα από την κλιματική αλλαγή και τις επιστημονικές αναλύσεις που την αφορούν, οι φυσικές καταστροφές γίνονται όλο και πιο συχνές. Ακόμη και αν, όπως υποστηρίζουν ορισμένοι, η υπερθέρμανση του πλανήτη οφείλεται περισσότερο σε περιοδικές κλιματικές αλλαγές, όπως αυτές που έχουν καταγραφεί σε ιστορική μεγακλίμακα, και λιγότερο στην ανθρώπινη συμπεριφορά, το ζήτημα παραμένει και είναι οξύ. Όπως προβλέπεται, μία αύξηση της θερμοκρασίας κατά 2 βαθμούς Κελσίου μπορεί να αποδειχθεί καταστροφική σε όλο τον κόσμο, μια απειλή σχεδόν υπαρξιακών διαστάσεων.
*Το ιστορικό της αντίδρασής μας σε αυτήν την παγκόσμια απειλή δεν έχει υπάρξει ιδιαίτερα υποσχόμενο. Πολλές διεθνείς διασκέψεις έχουν λάβει χώρα από το 1992, αλλά, παρά τις εύγλωττες διακηρύξεις, οι επιδόσεις σε πραγματικούς όρους είναι φτωχές. Η Συμφωνία των Παρισίων, τον Δεκέμβριο 2015, και πιο πρόσφατα η παρότρυνση των Ηνωμένων Εθνών, τον Σεπτέμβριο 2019, θέτει πιο φιλόδοξους στόχους, αλλά παραμένει εξαιρετικά αβέβαιο, εάν θα οδηγήσει σε απτή πρόοδο. Η απόσυρση των Ηνωμένων Πολιτειών από τη Συμφωνία ρίχνει σκιά στις συνολικές προοπτικές της προσπάθειας.
Το ερώτημα είναι, ταυτόχρονα, βαθιά πολιτικό και γεωπολιτικό. Η συνειδητοποίηση του προβλήματος δεν έχει αλλάξει σημαντικά τη συμπεριφορά μας. Η ανθρωπότητα δεν έχει στην πράξη δείξει την προθυμία να αναλάβει το σοβαρό κόστος που εμπλέκεται. Οι κυβερνήσεις είναι, συνήθως, πιο επιρρεπείς να ωθούν τα απαραίτητα μέτρα προς το μέλλον. Και, όπως ο Yuval Noah Harari το έθεσε στο best seller του “Homo Deus” του 2016: “Ένα δισεκατομμύριο Κινέζοι και ένα δισεκατομμύριο Ινδοί φιλοδοξούν να ζήσουν ως μεσοαστοί Αμερικανοί και δεν βλέπουν το λόγο να βάλουν στο ράφι το όνειρό τους βλέποντας τους Αμερικανούς απρόθυμους να εγκαταλείψουν τα τζιπ και τα εμπορικά κέντρα τους”.
*Είναι αλήθεια ότι οι προτεινόμενες λύσεις επηρεάζουν άμεσα τα εθνικά οικονομικά συμφέροντα και είναι δύσκολο να δικαιολογηθoύν δύσκολες πολιτικές αποφάσεις με αφηρημένες μακροπρόθεσμες προκλήσεις. Πολλά θα εξαρτηθούν από τον ακριβέστερο προσδιορισμό του τρόπου συμβιβασμού της στρατηγικής για το κλίμα με την αποφυγή ακούσιων συνεπειών στην οικονομική ανάπτυξη. Πρέπει να επιδείξουμε στην πράξη ότι η ενεργειακή μετάβαση είναι δυνατή, παράλληλα με την ανάπτυξη της οικονομίας και τη διατήρηση της ανταγωνιστικότητας των επιχειρήσεων.
*Οι τεχνολογικές καινοτομίες γεννούν αισιοδοξία για τη μετάβαση προς μια οικονομία χαμηλών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα. Αλλά, χωρίς σημαντικές προόδους στην τεχνολογία καθαρής ενέργειας, θα υπάρχει πάντα ένα χάσμα ανάμεσα στην τροφοδότηση της οικονομικής ανάπτυξης και τη σταδιακή κατάργηση των ορυκτών καυσίμων. Όσο αυτή η διάσταση παραμένει, θα είναι δύσκολο για τις χώρες να αναλάβουν τολμηρές δεσμεύσεις για το κλίμα.
Δημοκρατία
*Αυτή η αστάθεια και η σύγχυση αντανακλάται στον κατακερματισμό του πολιτικού συστήματος. Το δικομματικό σύστημα, το οποίο επικράτησε στο παρελθόν σε όλα σχεδόν τα Ευρωπαϊκά κράτη, ήταν το προϊόν ενός πιο οριοθετημένου προσανατολισμού του εκλογικού σώματος, εξαιτίας της ρεαλιστικής προσδοκίας μιας σταθερής βελτίωσης του βιοτικού επιπέδου. Σήμερα, νέοι πολιτικοί σχηματισμοί έχουν επισκιάσει ή σχεδόν αντικαταστήσει πλήρως τα παραδοσιακά, παλιά κόμματα. Μια ακόμα πιο εύγλωττη αντανάκλαση της τρέχουσας αστάθειας και του προβληματισμού είναι η αναζωπύρωση των αποσχιστικών κινημάτων. Κατά τη διάρκεια της τελευταίας περίπου δεκαετίας, είμαστε μάρτυρες μιας γενικότερης ενδυνάμωσης ριζοσπαστικών, ακόμη και εξτρεμιστικών, φωνών εις βάρος πιο μετριοπαθών και πιο λογικών εκφράσεων. Αυτό τρέφει τον λαϊκισμό. Γιατί ο λαϊκισμός τρέφεται από την δυσπιστία και την απογοήτευση. Ο λαϊκισμός προσποιείται ότι προσφέρει απλοϊκές λύσεις σε περίπλοκα προβλήματα, αλλά αυτό συνήθως καταλήγει σε βαρύ κόστος μακροπρόθεσμα.
*Ο ρόλος των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης και το ζήτημα της ακριβούς και αμερόληπτης πληροφόρησης είναι επίσης καθοριστικής σημασίας. Πληροφορίες που θα επιτρέπουν την ελεύθερη επιλογή. Όταν οι πληροφορίες εξυπηρετούν κατεστημένα συμφέροντα, διακυβεύεται η ελεύθερη επιλογή. Κατ’ επέκταση, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης προσθέτουν στην σύγχυση των ημερών μας. Μπορεί, αφενός, να ενθαρρύνουν τη συμμετοχή και να επισύρουν την προσοχή σε συγκεκριμένες ανησυχίες της κοινωνίας, αλλά, από την άλλη πλευρά, fake news που διαδίδονται μέσω αυτού του καναλιού και ο επακόλουθος αποπροσανατολισμός και η παραπληροφόρηση που προκαλούνται είναι ένα κρίσιμο ζήτημα. Με άλλα λόγια, η απογοήτευση και η ανησυχία, ο λαϊκισμός και η ριζοσπαστικοποίηση της πολιτικής, οι αυξανόμενες κοινωνικές ανισότητες ρίχνουν βαριά σκιά στην ομαλή λειτουργία των δημοκρατιών μας.
Νίκη Ζορμπά
