O Στ. Γεωργαλλίδης: O Συλλέκτης με τους θησαυρούς της ιστορίας και του πολιτισμού της Ρόδου, μας ανοίγει παράθυρο στην ιστορία

Ο συγγραφέας, συλλέκτης, ιστορικός ερευνητής και λαογράφος Σταύρος Γεωργαλλίδης, άνοιξε στη «δ» το σπίτι του, όπου «φυλάσσει» τους πολύτιμους θησαυρούς του αλλά και την καρδιά του, και μας ταξιδεύει νοερά στη Ρόδο άλλων εποχών.
Ευθύς μα και ονειροπόλος, αυστηρός μα και ευαίσθητος ταυτόχρονα, εξομολογείται πώς έφτασε να έχει στην κατοχή του θησαυρούς της ιστορίας και του πολιτισμού της Ρόδου, θλίβεται για την εγκατάλειψη των εμβληματικών κτηρίων, μοιράζεται μαζί μας σπάνιο φωτογραφικό υλικό και κρούει τον κώδωνα του κινδύνου για την διάσωση της πολιτιστικής μας κληρονομιάς.

• Κύριε Γεωργαλλίδη, να ξεκινήσουμε την συνέντευξη από την τεράστια απήχηση που έχουν οι σελίδες σας στο facebook, όπου χιλιάδες κόσμου στην Ελλάδα και στο εξωτερικό έχουν την ευκαιρία να βλέπουν να ζωντανεύει η ιστορία της Ρόδου και της Δωδεκανήσου, από τις φωτογραφίες που αναρτάτε.
Θέλω να βλέπει ο κόσμος πώς ήταν η Ρόδος και τα νησιά μας, αποτυπωμένα μέσα από τον φακό. Είναι αμαρτία να μην μαθαίνουν τα παιδιά μας ή να μην θυμούνται οι παλαιότεροι και είναι λυπηρό να διαδίδεται η ιστορία μας παραποιημένη. Υπάρχουν άνθρωποι άσχετοι με την ιστορία, που στην προσπάθειά τους να αναδειχθούν, υποστηρίζουν πράγματα που δεν στέκουν κι αυτό με στενοχωρεί.
• Εσείς πότε ξεκινήσατε τη συλλογή σας;
Ο πατέρας μου έχει γράψει 12 τόμους για την ιστορία της Δωδεκανήσου και έξι τόμους για την ιστορία της Ρόδου, εκτός από τη λαογραφία, τα ήθη και τα έθιμα και την ιστορία κάθε εμβληματικού κτηρίου που έχει καταγράψει.
• Εκδόθηκαν αυτά;
Οχι. Εδώ στη Ρόδο υπάρχει μια κλίκα, ένα σύστημα και ο πατέρας μου, δεν ήταν μέρος αυτού του συστήματος ούτε και παρακάλεσε κανέναν. Ηταν ένας άνθρωπος που ήξερε έξι γλώσσες και είχε πολλές γνώσεις. Αυτά μπορούν να σας τα βεβαιώσουν άνθρωποι που σήμερα είναι γιατροί, δικηγόροι… και πέρασαν όλοι από τον μαυροπίνακα του κυρ-Αχιλλέα, τον οποίον μάλιστα του τον είχαν δώσει οι Φρέρηδες και τον είχε στο σπίτι μας στην οδό Χειμάρρας.

• Ο πατέρας σας τι δουλειά έκανε;
Ηταν λογιστής στην Καπνοβιομηχανία. Οποτε έρχονταν υψηλά πρόσωπα στη Ρόδο, καλούσαν για διερμηνέα τον πατέρα μου.
• Αυτά τα έγγραφα στα οποία ο πατέρας σας κατέγραψε τόσο σημαντικά πράγματα, εσείς τα έχετε;
Βεβαίως και τα έχω.
• Αρα κολλήσατε το μικρόβιο από τον πατέρα σας;
Ναι. Κόλλησα αυτό το σαράκι και από 14 ετών, ξεκίνησα να συγκεντρώνω φωτογραφίες και αρχεία. Τότε δεν υπήρχαν συλλέκτες στη Ρόδο. Το πρώτο βιβλίο μετά την απελευθέρωση ήταν το λεύκωμά μου “Η Ρόδος του Χτες”, για το οποίο μάλιστα σε όλη την Ευρώπη έχει γίνει αναφορά, εδώ στη Ρόδο δεν συμβαίνει αυτό.
• Πόσα βιβλία έχετε εκδώσει;
Συνολικά, έξι.
• Πού μπορεί κάποιος να τα βρει;
Δυστυχώς έχουν εξαντληθεί όλα. Πολλοί άνθρωποι τα ψάχνουν, αυτή είναι η αλήθεια, αλλά δεν υπάρχουν. Σκέφτομαι να κάνω μια επανέκδοση του βιβλίου μου “Η Ρόδος του Χθες” αλλά για να είμαι ειλικρινής έχω απογοητευθεί. Εχω μια τεράστια συλλογή από όλες τις συσκευασίες βιομηχανικών προϊόντων της Ρόδου, π.χ. από ΜΑΠΟΛΕ, ντοματοποιία, καραμέλες, μακαρόνια, τσιγάρα και ελληνικά και ιταλικά, έχω συλλογή από τα κεραμικά ICARO Rodi…

• Συνεχίζετε να συλλέγετε μέχρι σήμερα;
Βεβαίως. Πλέον πολλοί φίλοι και γνωστοί, ακόμα και άγνωστοι, μου φέρνουν διάφορα αντικείμενα που θεωρούν ότι πρέπει να τα δω. Θα πρέπει να σας πω ότι θεωρώ πως έχω το κοκαλάκι της νυχτερίδας, γιατί πολλά σπουδαία ευρήματα και εκθέματα που έχω, δεν τα βρήκα εγώ αλλά με βρήκαν αυτά!
• Αυτά όλα πού τα έχετε;
Σε δικούς μου χώρους, στο σπίτι μου κυρίως. Παρακαλώ να βρεθεί ένας χώρος που να έχει όλες τις προδιαγραφές για να στεγαστούν οι συλλογές μου, από φωτογραφίες, από καρτ ποστάλ, τα πιάτα, τα παραδοσιακά κοσμήματα, τα ορυκτά.. Ολα αυτά τα χιλιάδες αντικείμενα που έχω σε δικούς μου χώρους. Εχω πολλά πράγματα αξίας τα οποία θα έπρεπε να μπουν σε βιτρίνες, όπως τα κοσμήματα από τις παραδοσιακές στολές της Δωδεκανήσου. Με το υλικό που διαθέτω, θα μπορούσα να κάνω όχι ένα, αλλά δύο λαογραφικά μουσεία, όμως δεν ενδιαφέρεται κανείς.

• Η αλήθεια είναι ότι το φωτογραφικό σας υλικό αποτυπώνει διάφορες φάσεις της ιστορίας της Ρόδου.
Πάω βόλτα στο Μανδράκι και βλέπω π.χ. τη λεωφόρο Ελευθερίας κι εγώ εκείνη την ώρα τη φαντάζομαι σε επτά εποχές, όπως την έχω δει να διαμορφώνεται μέσα από τις φωτογραφίες μου! Βλέπω κτήρια και αμέσως μου έρχεται στο μυαλό τι ήταν πριν, φτάνω μέχρι την εποχή που το Ακταίον ήταν χωράφι. Και όχι μόνο. Βλέπω τους μύλους και τον Φάρο και φτάνω νοητά στην εποχή των Ιπποτών, βλέπω τις πολιορκίες του 1480 τότε που ο Φάρος του Αγίου Νικολάου ήταν εκείνος που κράτησε τη Ρόδο… Οταν έρχομαι με το πλοίο και βλέπω τη Ρόδο, μπαίνοντας στο λιμάνι, περνάνε από μπροστά μου επτά, οκτώ εποχές.
• Στη σκέψη σας ζωντανεύει η ιστορία μέσα από τις φωτογραφίες που έχετε συλλέξει…
Ναι, ακριβώς. Οταν πιάσω μια φωτογραφία εγώ μπορώ να τη βλέπω μια ώρα.
• Η Ρόδος που βλέπετε σήμερα, σας πληγώνει;
Πολύ. Πάρα πολύ. Και γι αυτό έκανα έναν μεγάλο αγώνα να μην ξαναβγεί δήμαρχος ο Χατζηδιάκος. Προσωπικά δεν μου έχει κάνει τίποτα, ούτε ο ίδιος ούτε τα εξαπτέρυγά του, αλλά δεν έκαναν τίποτα για τη Ρόδο. Τη ρήμαξαν. Από τον καινούριο δήμαρχο περιμένω να δω έργο στον τομέα του Πολιτισμού που προς το παρόν δεν βλέπω, αλλά ακόμα είναι στην αρχή. Η Ροδιακή Έπαυλη, το Ροδίνι, το Θέρμαι, το Κάμπο Κιάρο… Ρημάζουν.
• Πιο πολύ τι σας πληγώνει;
Η αδιαφορία της πλειονότητας των Ροδίων και η αδιαφορία των τοπικών αρχόντων. Είμαι πολύ τοπικιστής, δηλώνω Ροδίτης όχι απλώς Ελληνας. Δηλώνω Ροδίτης Δωδεκανήσιος.
• Η πιο παλιά φωτογραφία που έχετε, ποια είναι;
Ειναι μια φωτογραφία που απεικονίζει τον Πύργο του Ναγιάκ, πριν πέσει κάτω από τον σεισμό. Οι πιο παλιές φωτογραφίες που έχω είναι από το 1858 με το 1868.

• Εχετε ξεχωρίσει κάποιες που σας συγκινούν περισσότερο;
Ναι. Οι Ιταλοί, παρ’ όλο που ήταν κατακτητές μας έμαθαν πολλά πράγματα. Μας έμαθαν αθλοπαιδιές, μας έκαναν στάδια, ποδηλατοδρόμια, που αυτά δεν υπήρχαν στην υπόλοιπη Ελλάδα. Στη Ρόδο επί Ιταλοκρατίας γίνονταν αγώνες αυτοκινήτων, μηχανών, ποδηλασίας, δρόμου και τόσα άλλα. Εχω φωτογραφίες από όλα αυτά τα δρώμενα και αυτές είναι εμένα που με συγκινούν περισσότερο, διότι δείχνουν μια φινέτσα, μια αρχοντιά, έναν πολιτισμό και απεικονίζουν σε ποιο επίπεδο είχε φτάσει η Ρόδος. Ηδη από το 1912 η Ρόδος ήταν μια κοσμοπολίτικη πόλη. Από τότε και μέχρι το 1945, τα κτήρια που κατασκευάστηκαν δεν υπάρχουν πουθενά. Το Ενδυρείο, το Τραμπολίνο, η Νεα Αγορά, το κτήριο της Περιφέρειας, του Δήμου, το Ροδίνι, το Ακταίον, το Εθνικό Θέατρο που αποτελεί πλέον την πικρή ιστορία της Ρόδου. Το Ηχος και Φως, το ρημάξαμε κι αυτό… Εχω στο αρχείο μου την ταινία του Ηχος και Φως, που μιλάει ο Κατράκης, η οποία ήταν πεταμένη στα υπόγεια του Δήμου. Στο Εθνικό Θέατρο, ήρθαν από τη Σκάλα του Μιλάνου επτά φορές και έδωσαν παράσταση και σήμερα είναι σε αυτή την κατάσταση… Στη Ροδιακή Επαυλη, δεν υπήρχε λουλούδι που να μην υπάρχει εκεί μέσα, ήταν ένας μικρός παράδεισος. Τώρα έχουν σαπίσει όλα. Ο Μουσολίνι έκανε δώρο στη Ρόδο επτά ορειχάλκινα αγάλματα, τα οποία εμείς τα σπάσαμε στην Απελευθέρωση. Τα τραβούσαν με σκοινιά, τα έριξαν κάτω, τα κατέστρεψαν και τα πέταξαν πίσω από το Καστέλλο. Μερικά από αυτά, στέκονται όρθια, πίσω από το Καστελλο στο ίδιο σημείο με τα κατεστραμμένα. Στην Κολόνα, υπήρχε ένα λιοντάρι φτερωτό πάνω σε μαρμάρινη κολώνα δορικού τύπου, αντίγραφο του οποίου υπάρχει σήμερα σε κεντρική πλατεία της Βενετίας, που το γκρέμισαν κι αυτό, έκλεψαν τα ελαφάκια… Ο,τι ορειχάλκινο υπήρχε, το λιώσανε. Η λύκαινα γλίτωσε αλλά χάθηκε ο Ρώμος και ο Ρωμύλος από κάτω, όταν την έριξαν κάτω στην είσοδο του λιμανιού στο Μανδράκι. Τη λύκαινα τη βρήκαν κι αυτή πεταμένη και την έφεραν τώρα τελευταία στην έκθεση του ICAROS, όμως αν πας στη Ρώμη αυτά όλα θα τα δεις περιφραγμένα μέσα σε μουσεία. Δεν εκτιμήσαμε τίποτα στη Ρόδο, δυστυχώς, ούτε ως πολίτες ούτε ως τοπικοί άρχοντες. Για πείτε μου, από το 1946 μέχρι σήμερα, τι σπουδαίο έργο έχει γίνει στη Ρόδο; Το μόνο που έχουμε να δείξουμε, είναι ό,τι μας άφησαν οι Ιταλοί, όπως Το Μουσείο και ο,τι έχει μέσα. Τα ξενοδοχεία Ελαφος και Ελαφίνα, η Βίλα Ντε Βέκκι λεηλατήθηκαν… Μέχρι και τα πλακάκια βγάλανε και τα είδη υγιεινής, στην Καλλιθέα το ίδιο, στο ξενοδοχείο των Ρόδων, στο Θέρμαι, στη Βίλα του μητροπολίτη, δεν άφησαν τίποτα. Από την Καλλιθέα, βγάλανε μέχρι και τις λεκάνες… Οι Ιταλοί στην Παλιά Πόλη, έκαναν τεράστιας έκτασης αναστηλώσεις. Ανέδειξαν την Ιαλυσό, την Κάμειρο, την Λίνδο… Η Ρόδος στα τελευταία χρόνια έχει κακοποιηθεί και ιστορικά και αρχιτεκτονικά. Αν οι Ιταλοί δεν είχαν φτιάξει αυτά τα εμβληματικά κτήρια στη Ρόδο, στο Μανδράκι σήμερα θα βλέπαμε τζαμιά και πολυκατοικίες με κιλότες και σώβρακα απλωμένα στα μπαλκόνια.

• Πηγαίνετε βόλτες στο κέντρο της πόλης, περπατάτε;
Οχι. Δεν θέλω να βλέπω αυτή την κατάσταση που επικρατεί.
• Από τις φωτογραφίες που αναρτάτε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης υπάρχουν άνθρωποι που αναγνωρίζουν στα πρόσωπα συγγενείς τους;
Βεβαίως από πολλά μέρη του κόσμου. Μου στέλνουν μηνύματα ότι αναγνώρισαν τον πατέρα τους, τη μαμά τους, τους παππούδες τους, άλλους συγγενείς. Κι αυτοί με τη σειρά τους, μου στέλνουν άλλες φωτογραφίες. Πολλοί άνθρωποι μου φέρνουν φωτογραφίες βιβλία, έγγραφα, αρχεία για να τα δω πριν τα πετάξουν, για να κάνω εγώ τη διαλογή… Εγώ δεν πετάω τίποτα, ό,τι δεν μου χρειάζεται για τη συλλογή μου, το χαρίζω κυρίως σε σχολεία. Η αλήθεια είναι ότι αυτό το κοκαλάκι της νυχτερίδας, που λέγαμε πριν, με έχει βοηθήσει να βρω σημαντικά αρχεία.  Οταν εγκατέλειψαν την Καπνοβιομηχανία, από τον πατέρα μου γνώριζα ότι υπήρχαν σημαντικά αρχεία του εργοστασίου. Πήγα μια μέρα, όπου είδα εργάτες του Δήμου ανεβασμένους στις σκαλωσιές και από κάτω είχε τσουβάλια. Εκεί μέσα ήταν τα αρχεία του εργοστασίου και τα μάζεψα όλα. Το ίδιο έγινε και στο παλιό εργοστάσιο της ΚΑΪΡ, όταν εγκαταλείφθηκε το λεηλάτησαν. Μέχρι και τους αριθμούς των δεξαμενών που ήταν κεραμικά του Ικάρου, τα ξεκόλλησαν και τα πήραν, όπως πήραν και τις επιγραφές απ΄έξω. Πήρα το αρχείο της γαλλικής σχολής από τους Φρέρηδες και πολλά άλλα αρχεία, από διάφορες υπηρεσίες και παλιά καταστήματα εβραϊκά, τούρκικα και ιταλικά, τα οποία πέταξαν μετά τις ανακαινίσεις.

• Από όσα βρήκατε όλα αυτά τα χρόνια, ποιο ήταν αυτό που σας συγκίνησε πιο πολύ;
Ο,τι βρω για τη Ρόδο με συγκινεί. Ο,τι παλιό γράφει πάνω Ρόδος, Rodos ή Rodi με συγκινεί.
• Ηρθατε μπροστά σε ανθρώπινες ιστορίες;
Βεβαίως. Και στα χωριά που πήγαινα και έπαιρνα συνεντεύξεις… Με την Εβραϊκή Κοινότητα τότε που δεν υπήρχαν ούτε Μουσεία, ούτε φωτογραφικό αρχείο… Ηταν ο Σοριάνο πρόεδρος της Κοινότητας τότε, μετά ανέλαβε ο γιος του. Τον Σοριάνο, επισκεπτόμουν στο σπίτι του πολλές φορές και μου εξιστορούσε πολλά γεγονότα και μου έδωσε πολλά σπουδαία κειμήλια. Εκείνος μου υπέδειξε μια Εβραία η οποία είχε γυρίσει από το ‘Αουσβιτς και μάλιστα ήταν σημαδεμένη με τον αριθμό στο χέρι της. Εχεις ακούσει τίποτα ποτέ γι αυτή τη γυναίκα; Είδες κανέναν από όλους αυτούς τους ιστορικούς να αναφέρουν αυτή τη γυναίκα; Εγώ τη συνάντησα πέντε έξι φορές και μιλούσαμε με τις ώρες και τα έχω καταγράψει όλα όσα πέρασε εκεί.

• Πόσες φωτογραφίες έχετε; Τις έχετε μετρήσει;
Από τα λεγόμενα τζάμια (αρνητικά πριν την εποχή των φιλμ) έχω περίπου 3.500 που δεν έχουν εμφανιστεί ακόμα όλα. Εχω περίπου 2.000 καρτ ποστάλ και οι φωτογραφίες, προπολεμικές και μεταπολεμικές φτάνουν περίπου στις 40.000! Δεν υπάρχει ιστορικό, πολιτικό, κοινωνικό γεγονός που να μην είναι κατεγραμμένο στο αρχείο μου.
• Κλείνοντας την συνέντευξη, παρ΄ότι θα μπορούσαμε να μιλάμε για ώρες, θα ήθελα να μου πείτε τι είναι αυτό που επιθυμείτε περισσότερο.
Να ενδιαφερθεί κάποιος ώστε να βρεθεί ο κατάλληλος χώρος για να στεγαστούν αυτοί οι θησαυροί της ιστορίας μας και οι στεκούμενοι θησαυροί που σήμερα είναι υπό κατάρρευση, να ευαισθητοποιηθούν οι αρμόδιοι και να τα προστατέψουν γιατί οι τουρίστες, μας επισκέπτονται γι αυτά, για την ιστορία μας και τις όμορφες παραλίες και τους φιλόξενους ανθρώπους των χωριών μας.  Ο σπουδαίος αυτός τόπος που λέγεται Ρόδος δεν είναι μια βιτρίνα κοσμηματοπωλείου που από μέσα πωλούνται αδρανή υλικά. Πρέπει όλοι να καταλάβουμε ότι η Ρόδος είναι ο τόπος μας.