Σε περιόδους παρατεταμένης κρίσης, όπως αυτές των τελευταίων ετών, διαφορετικοί άνθρωποι τείνουν να ενοποιούνται από μια συγκυριακή αλληλεπίδραση, δημιουργώντας μια παροδική ομαδικότητα.
Μια ομάδα ανθρώπων όμως με διαφορετικές καταβολές που μεμονωμένα ο καθένας δεν μπορεί να επιφέρει καμία δραστική αλλαγή, ως πλήθος ωστόσο επηρεάζει δραστικά την εξέλιξη των γεγονότων.
Είναι το πλήθος των ανθρώπων που ως ρεύμα ενίοτε καθοδηγούμενο διαμορφώνει συχνά την φυσιογνωμία μιας κοινωνίας, τις κρίσιμες περιόδους των αλλαγών. Το βιώσαμε πρόσφατα στις ακραίες αντιδράσεις με την εξάπλωση του κορωνοϊού, το βλέπουμε στις εξελίξεις με το προσφυγικό, το παρακολουθούμε σε ποδοσφαιρικούς – κυρίως- αγώνες, το ζήσαμε στην ταραγμένη περίοδο των «αγανακτισμένων» που γέμιζαν τις πλατείες… Ο όχλος χαρακτηρίζεται από μια έντονη παρορμητικότητα επηρεαζόμενος από εξωτερικά, ευμετάβλητα ερεθίσματα που αντανακλούν τις συχνές μεταλλαγές του.
Μια ομάδα ανθρώπων με τη βοήθεια πλέον των social media, μπορεί πολύ εύκολα να μετατραπεί σε όχλο με το παραμικρό ερέθισμα, από την πολιτική μέχρι τον αθλητισμό και από την σχολική κοινότητα μέχρι την κοινωνία. Αυτό που καθοδηγεί συνήθως τα πλήθη, είναι η ακατάληπτη ψυχολογία του όχλου. Η μιμητική υιοθέτηση ακραίων συμπεριφορών που καταγράφεται, είναι τρομακτική.
Ενα εξαγριωμένο πλήθος δεν συλλογίζεται ούτε διαβουλεύεται. Κατά τον Γάλλο συγγραφέα Γκυστάβ Λε Μπον, που ασχολήθηκε με την ψυχολογία και την κοινωνιολογία, «ένα εξαγριωμένο πλήθος δέχεται ή απορρίπτει τις ιδέες χονδρικά, χωρίς να ανέχεται ούτε συζήτηση ούτε αντιλογία».
Οπως γράφει ο Λε Μπον, «η ανωνυμία μέσα στον όχλο και η διάχυση της ατομικής ευθύνης ελευθερώνουν τα ένστικτά του και μεταμορφώνουν το άτομο σε ένα εύπιστο, παρορμητικό πλάσμα, ικανό για κάθε ακρότητα».
Το τελευταίο διάστημα, η ψυχολογία του όχλου κερδίζει συνεχώς έδαφος από τις πιο μικρές κοινωνίες μέχρι τις πιο μεγάλες. Με αφορμή συχνά μια ανάρτηση στα κοινωνικά δίκτυα, που λειτουργεί όπως η σπίθα, δημιουργούνται συνθήκες τρομώδους πόλωσης με τα όρια της ακρότητας συνεχώς να διευρύνονται.
Η Γερμανοαμερικανίδα Εβραία φιλόσοφος Χάνα Άρεντ πολύ εύστοχα έγραψε πως το μεγαλύτερο κακό, είναι αυτό που διαπράττεται από ανθρώπους οι οποίοι αρνιούνται την ανθρωπιά τους: «Τα ειδεχθέστερα εγκλήματα διαπράττονται από ανθρώπους που αρνούνται την ίδια τους την ατομικότητα. Η βάση του ολοκληρωτισμού, η βάση της κοινοτοπίας του κακού δεν είναι οι φανατισμένοι, οι ιδεολόγοι εκφραστές των ολοκληρωτικών ιδεολογιών, αλλά οι μικροί, συνηθισμένοι άνθρωποι που δεν σκέπτονται και τους ακολουθούν… Χωρίς αυτούς τους δεύτερους που αρνούμενοι την σκέψη, αρνούνται την ανθρωπιά τους, οι πρώτοι θα ήταν απλώς γραφικοί».
Είναι ανησυχητικό πώς οι άνθρωποι της διπλανής πόρτας, με τη συμμετοχή τους στον όχλο, μεταμορφώνονται σε «ανθρωποφάγους» συνειδήσεων, υπολήψεων αλλά και σε εν δυνάμει τραμπούκους, που πολύ εύκολα διαταράσσουν την κοινωνική συνοχή.
Το τρομακτικό είναι ότι ως κοινωνία έχουμε εξοικειωθεί με την ψυχολογία του όχλου. Και το ακόμα πιο τρομακτικό είναι ότι ο όχλος δεν δίψασε ποτέ για αλήθειες…
A-τυπος και υπογραμμός: Ο όχλος δεν διψά για αλήθειες
