13+1 ερωτήσεις για εργοδότες και εργαζόμενους – Δικαιώματα και υποχρεώσεις

Οι τελευταίες εξελίξεις στο μέτωπο του κορωνοϊού έχουν δημιουργήσει ένα «αλαλούμ» κυρίως στους εργαζόμενους, που προσπαθούν να διευκρινίσουν τις «γκρίζες περιοχές» του εργατικού και κοινωνικοασφαλιστικού δικαίου.

Ο παρακάτω οδηγός επιχειρεί να «ομαδοποιήσει» τις συχνότερες ερωτήσεις, ώστε να αποσαφηνιστούν κρίσιμα και καθημερινά ζητήματα, που αγγίζουν πλέον τη ζωή εκατομμυρίων εργαζομένων.

Στόχος είναι να ενημερωθούν οι εργαζόμενοι και να μην πέφτουν θύματα εκμετάλλευσης από διάφορους επιτήδειους εργοδότες, αλλά και οι τελευταίοι να γνωρίζουν ποια είναι τα όρια στην αντιμετώπιση των εργαζομένων, στις έκτακτες αυτές συνθήκες.

Τον οδηγό για εργοδότες και εργαζομένους υπογράφουν ο δικηγόρος Γιώργος Νικολόπουλος και ο συνάδελφός του Διονύσης Τεμπονέρας.

1. Η επιχείρηση στην οποία εργάζομαι ανέστειλε την λειτουργία της με εντολή της Κυβέρνησης. Δικαιούμαι αποδοχές;

Αν η επιχείρηση έχει αναστείλει την δραστηριότητα της στο σύνολο ή μέρος αυτής λόγω εντολής δημόσιας αρχής για την αντιμετώπιση της μετάδοσης του κορονοϊού, ο εργοδότης δεν οφείλει αποδοχές για όσο διάστημα διαρκεί η αναστολή λειτουργίας. Σε περίπτωση απόλυσης στο διάστημα αυτό, ελέγχεται από πλευράς καταχρηστικότητας η εγκυρότητας της καταγγελίας της σύμβασης εργασίας. Από 18.3.2020 οι απολύσεις που θα γίνονται στις επιχειρήσεις αυτές, είναι σύμφωνα με τις εξαγγελίες του αρμόδιου Υπουργού Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων άκυρες.

2. Κατά το διάστημα που η επιχείρηση παραμένει κλειστή δικαιούμαι κάποιο βοήθημα ή ενίσχυση;

Θεσπίστηκε  “μηχανισμός  στήριξης των εργαζομένων”, ο οποίος θα περιλαμβάνει μέτρα οικονομικής στήριξης, αποζημίωσης ειδικού σκοπού ύψους 800 ευρώ, ασφαλιστικής κάλυψης, έκτακτων επιδομάτων και επιταγών κατάρτισης. Αναμένουμε τις υπουργικές αποφάσεις για την περαιτέρω εξειδίκευση των μέτρων και για τις λοιπές λεπτομέρειες.

3. Έχω παιδιά σε σχολεία, η λειτουργία των οποίων έχει ανασταλεί. Πρέπει να πάρω την κανονική μου άδεια  για να μείνω σπίτι να τα προσέχω;

Θεσπίστηκε ήδη άδεια «ειδικού σκοπού» που συνιστά ειδικό μέτρο, που αποβλέπει στη διευκόλυνση των εργαζόμενων γονέων, για τη φροντίδα των παιδιών τους, κατά το διάστημα που οι μονάδες/δομές παροχής φροντίδας ή εκπαίδευσης παραμένουν κλειστές για την αντιμετώπιση και τον περιορισμό της διάδοσης του κορονοϊού. Η λήψη της άδειας ειδικού σκοπού συνιστά δικαίωμα του εργαζομένου να το αιτηθεί στον εργοδότη και εκείνος οφείλει να την εγκρίνει, εφόσον πληρούνται οι προϋποθέσεις για τη λήψη της. Η ενδεχόμενη άρνηση του εργοδότη είναι παράνομη και μπορεί να επιφέρει διοικητικές και αστικές κυρώσεις.

4. Εργάζομαι σε φαρμακείο/σούπερ μάρκετ και έχω συμπληρώσει το ανώτατο όριο υπερωριών. Μπορεί ο εργοδότης να με υποχρεώσει να δουλέψω επιπλέον ώρες;

Προβλέφθηκε έκτακτη διαδικασία για επιχειρήσεις/εργοδότες, που έχουν εξαντλήσει τα ανώτατα επιτρεπόμενα όρια υπερωριακής απασχόλησης των εργαζομένων, η οποία δίδει τη δυνατότητα υπερωριακής απασχόλησης, χωρίς σχετική απόφαση έγκρισης του Υπουργού Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων, η έκδοση της οποίας όμως απαιτεί γνωμοδότηση του Ανώτατου Συμβουλίου Εργασίας (Α.Σ.Ε). Η εν λόγω υπερωριακή απασχόληση δεν μπορεί να υπερβαίνει τα ανώτατα ημερήσια όρια απασχόλησης που προβλέπονται από τις σχετικές διατάξεις.

5. Εργάζομαι σε φαρμακείο/σούπερ μάρκετ/βενζινάδικο και εργοδότης μου ζητά να εργαστώ Κυριακή. Μπορώ να αρνηθώ;

Επιτρέπεται κατά παρέκκλιση, η λειτουργία των επιχειρήσεων που έχουν ως αντικείμενο την παραγωγή, τη μεταφορά και τον εφοδιασμό τροφίμων, καυσίμων, φαρμάκων και παραϊατρικού υλικού προς καταστήματα/επιχειρήσεις πώλησης σχετικών ειδών. Σε κάθε περίπτωση πρέπει να τηρούνται οι σχετικές προστατευτικές διατάξεις της εργατικής νομοθεσίας για τα χρονικά όρια εργασίας των εργαζομένων. Ο εργοδότης είναι υποχρεωμένος να τηρεί την ελάχιστη περίοδο ημερήσιας ανάπαυσης 11 ωρών, την κατ’ ελάχιστον χορήγηση εβδομαδιαίας ανάπαυσης διάρκειας 24 ωρών, τη διάρκεια εβδομαδιαίας απασχόλησης, κατά μέσο όρο, που ανά τετράμηνο δεν μπορεί να υπερβαίνει τις 48 ώρες περιλαμβανομένων και των υπερωριών.

6. Ο εργοδότης μου με ενημέρωσε ότι θα μεταβάλλει το ωράριο εργασίας μου ανάλογα με τις ανάγκες της επιχείρησης σε εβδομαδιαία βάση. Αυτό σημαίνει ότι θα πρέπει να εργαστώ έως και 60 ώρες την εβδομάδα, όπως μου ζητείται;

Αναστέλλεται για το χρονικό διάστημα από 11-03-2020 έως και 10-04-2020 η  υποχρέωση του εργοδότη να υποβάλλει στο Π.Σ. “ΕΡΓΑΝΗ” τα έντυπα Ε4 (Συμπληρωματικός ωραρίου), Ε8 (Αναγγελία Υπερεργασίας ή Νόμιμης Υπερωριακής Απασχόλησης). Για το ως άνω χρονικό διάστημα ο εργοδότης δεν έχει υποχρέωση να καταχωρεί στο Π.Σ. “ΕΡΓΑΝΗ” κάθε αλλαγή ή τροποποίηση του ωραρίου ή της οργάνωσης του χρόνου εργασίας των εργαζομένων πριν την πραγματοποίησή τους, όπως, τροποποίηση της ώρας έναρξης ή λήξης του ωραρίου, αλλαγή της ημέρας ανάπαυσης εντός της εβδομάδας, αλλαγή ημερήσιας βάρδιας λόγω απρόβλεπτων συνθηκών, εξατομικευμένη μεταβολή του χρόνου προσέλευσης στην εργασία, υπερεργασία και νόμιμη υπερωριακή απασχόληση. Παρόλα αυτά ο εργοδότης είναι υποχρεωμένος να τηρεί την ελάχιστη περίοδο ημερήσιας ανάπαυσης 11 ωρών, την κατ’ ελάχιστον χορήγηση εβδομαδιαίας ανάπαυσης διάρκειας 24 ωρών, τη διάρκεια εβδομαδιαίας απασχόλησης, κατά μέσο όρο, που ανά τετράμηνο δεν μπορεί να υπερβαίνει τις 48 ώρες περιλαμβανομένων και των υπερωριών.

7. Ο εργοδότης μου έδωσε εντολή να μην προσέρχομαι στην εργασία μου και να δουλέψω από το σπίτι. Μπορώ να αρνηθώ;

Η κυριότερη μορφή της εξ αποστάσεως εργασίας είναι η τηλεργασία. Στην εν λόγω περίπτωση, η επιλογή αυτής της μορφής απασχόλησης μετά την πρόσφατη ΠΝΠ, αποτελεί διευθυντικό δικαίωμα του εργοδότη, το οποίο του δίνει την εξουσία να ρυθμίζει όλα τα θέματα που ανάγονται στην οργάνωση και λειτουργία της επιχειρήσεώς του για την επίτευξη των σκοπών της.

8. Έχει νοσήσει από τον ιό ο υπέργηρος πατέρας μου με τον οποίο συγκατοικώ. Δικαιούμαι να απόσχω από την εργασία μου για να τον φροντίσω και να συνεχίσω να πληρώνομαι;

Ο εργοδότης που απασχολεί εργαζόμενους, οι οποίοι εμπίπτουν στην περιπτωσιολογία συμπτωμάτων οι ίδιοι ή τα οικεία τους πρόσωπα και σύμφωνα με τις οδηγίες του ΕΟΔΥ πρέπει να παραμείνουν κατ’ οίκον, υποχρεούται να αποδεχθεί την αποχή τους από τα εργασιακά τους καθήκοντα άμεσα από τη στιγμή που θα έρθει σε γνώση του το γεγονός, στο πλαίσιο τόσο των επιβαλλόμενων μέτρων προστασίας αφενός του ίδιου του εργαζομένου και αφετέρου των λοιπών εργαζομένων, του εργοδότη και ασφαλώς των τρίτων στο χώρο εργασίας, για την αντιμετώπιση μετάδοσης του κορονοϊου, όσο και της υποχρέωσής του για την προστασία του εργαζομένου και των τρίτων για ζητήματα υγείας, σύμφωνα με την ήδη ισχύουσα νομοθεσία. Κατά το διάστημα παραμονής του εργαζόμενου στην οικία του, ο εργοδότης υποχρεούται να καταβάλλει το σύνολο των αποδοχών του εργαζομένου, εφόσον η επιχείρηση λειτουργεί.

9. Στον χώρο εργασίας μου μπαινοβγαίνει κόσμος συνέχεια και ο εργοδότης μου δεν λαμβάνει ιδιαίτερα προληπτικά μέτρα κατά της μετάδοσης του κορωνοϊού. Φοβάμαι ότι αν νοσήσω, θα μεταδώσω τον κορονοϊό στους γονείς που είναι άνω των 65 ετών και με προβλήματα υγείας. Τι άδεια να ζητήσω; Αν μου αρνηθούν;

Αν υπάρχει σχέση εμπιστοσύνης με τον εργοδότη σας, του εξηγείτε την κατάσταση ζητώντας ν’ απέχετε από την εργασία, για λόγους υγείας και ανθυγιεινότητας περιβάλλοντος εργασίας. Αν αρνηθεί, τότε υποβάλετε γραπτώς αίτηση λήψης άδειας για λόγους ασθενείας και αναφέρετε τον σπουδαίο λόγο, ο οποίος είναι η μη λήψη προληπτικών μέτρων αλλά και η πιθανότητα μετάδοσης του υιού στους γονείς σας (που ανήκουν στις ευπαθείς ομάδες). Επικουρικά, ζητάτε άδεια αναψυχής-ανάπαυσης. Σε κάθε περίπτωση, δεν προβλέφθηκαν ακόμα διοικητικές και ποινικές κυρώσεις για τους εργοδότες που δεν λαμβάνουν εύλογα προληπτικά μέτρα για την αντιμετώπιση μετάδοσης του κορονοϊου ούτε για όσους δεν χορηγούν τις άδειες (ειδικού σκοπού ή μη), παρά την πλήρωση των προϋποθέσεων.

10. Είμαι έγκυος εργαζόμενη. Ο εργοδότης μου ζητά να απέχω από τα καθήκοντα μου δηλώνοντας ότι δεν θα με πληρώνει. Είναι νόμιμο αυτό;

Ο εργοδότης ίσα ίσα έχει υποχρέωση να προχωρήσει στην απομάκρυνση των εγκύων εργαζομένων γυναικών, λόγω του ενδεχόμενου κινδύνου για τις ίδιες και για το κυοφορούμενο έμβρυο. Κατά το διάστημα παραμονής της εργαζόμενης στην οικία της, ο εργοδότης υποχρεούται να καταβάλλει το σύνολο των αποδοχών.

11. Ο εργοδότης μου ζήτησε να βγω σε αναγκαστική άδεια γιατί στο κατάστημα που εργάζομαι μπαίνουν ελάχιστοι πελάτες. Μπορώ να αρνηθώ;

Δεν προβλέπεται στην Εργατική Νομοθεσία η χορήγηση μονομερώς «αναγκαστικής» αδείας η «αδείας άνευ αποδοχών» ή η χορήγηση αναπαύσεων αντί νομίμων αμοιβών.

12. Στην βιοτεχνία που εργαζόμαστε οι παραγγελίες έχουν πέσει 80% λόγω κορωνοϊου. Ο εργοδότης ζητά να μας πληρώνει με τα μισά χρήματα για το επόμενο τρίμηνο και μας απειλεί με απόλυση; Είναι νόμιμο αυτό;

Οι επιχειρήσεις, αν έχει περιοριστεί η οικονομική τους δραστηριότητα, μπορούν, αντί της καταγγελίας της σύμβασης εργασίας, να θέτουν εγγράφως σε διαθεσιμότητα τους μισθωτούς τους, η οποία δεν μπορεί να υπερβεί συνολικά τους τρεις (3) μήνες ετησίως, μόνο εφόσον προηγουμένως προβούν σε διαβούλευση με τους νόμιμους εκπροσώπους των εργαζομένων. Κατά τη διάρκεια της διαθεσιμότητας ο μισθωτός λαμβάνει το ήμισυ του μέσου όρου των τακτικών αποδοχών των δύο τελευταίων μηνών, υπό καθεστώς πλήρους απασχόλησης.

13. Ο εργοδότης μου σήμερα και ενώ η επιχείρηση στην οποία εργάζομαι έχει αναστείλει την λειτουργία της με απόφαση της Κυβέρνησης, μου κοινοποίησε την απόλυσή μου. Να την δεχτώ;

Από 18.3.2020 ισχύει ρητή απαγόρευση απόλυσης εργαζομένου σε επιχειρήσεις που έχει ανασταλεί η λειτουργία τους κατόπιν εντολής δημόσιας αρχής, ενώ σε περίπτωση που αυτή λάβει χώρα θα θεωρείται άκυρη. Σε μια τέτοια περίπτωση απευθυνόμαστε αρχικά στην τοπική Επιθεώρηση Εργασίας.

14. Εργάζομαι σε καφέ και εδώ και δέκα μέρες η επιχείρηση είναι κλειστή. Χάνω τα ένσημά μου επειδή δεν πληρώνομαι;

Σε περίπτωση που εργάζεστε σε επιχείρηση, που έκλεισε με απόφαση του κράτους, υπάρχει πλήρης ασφαλιστική κάλυψη για όλο το διάστημα αναστολής λειτουργίας των επιχειρήσεων, υπολογιζόμενη στον ονομαστικό τους μισθό. Η κάλυψη αφορά μόνο τις εισφορές των εργαζομένων και όχι των εργοδοτών.