Την ανάγκη για περισσότερες επενδύσεις και υπηρεσίες, αλλά και πιο ανοιχτές συζητήσεις σχετικά με την ψυχική υγεία, υπογραμμίζει η Εκπρόσωπος του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας στην Ελλάδα, Δρ. Μαριάννα Τρίας, μέσω επιστολής της στην «Κ», με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Ψυχικής Υγείας.
Η κ. Τρίας εστιάζει και στον πολλαπλασιασμό των προκλήσεων στον εν λόγω πεδίο λόγω πανδημίας, σημειώνοντας, ωστόσο, πως η συγκυρία του κορωνοϊού αποτελεί ταυτόχρονα και μια μοναδική ευκαιρία να τοποθετηθεί η ψυχική υγεία ακόμη πιο ψηλά στην παγκόσμια ατζέντα.
Αναλυτικά, όπως αναφέρει:
Έχουν περάσει σχεδόν 30 χρόνια από την θέσπιση της πρώτης Παγκόσμιας Ημέρας Ψυχικής Υγείας, η οποία γιορτάζεται κάθε χρόνο στις 10 Οκτωβρίου. Έχουν περάσει, επίσης, πάνω από 30 χρόνια από τότε που η Ελλάδα ξεκίνησε ένα πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων για την ψυχική υγεία, επικεντρώνοντας στην ανάπτυξη κοινοτικών υπηρεσιών ψυχικής υγείας με έμφαση στην αποασυλοποίηση και την κοινωνική επανένταξη.
Παρά τη σημαντική πρόοδο και τις παγκόσμιες πρωτοβουλίες ευαισθητοποίησης, η ψυχική υγεία παραμένει ένας από τους πιο παραμελημένους τομείς της δημόσιας υγείας σε όλο τον κόσμο, αφήνοντας πολλούς ευάλωτους ανθρώπους δίχως την απαραίτητη φροντίδα.
Οι ψυχικές διαταραχές μπορούν να προσβάλουν οποιονδήποτε, οπουδήποτε. Κανείς δεν είναι άτρωτος. Σήμερα, σχεδόν ένα δισεκατομμύριο άνθρωποι παγκοσμίως πάσχουν από κάποια ψυχοκοινωνική διαταραχή. Ένας άνθρωπος αυτοκτονεί κάθε 40 δευτερόλεπτα κάπου στον πλανήτη, και οι αυτοκτονίες παραμένουν η δεύτερη κύρια αιτία θανάτου στους νέους ηλικίας μεταξύ 15 και 29 ετών. Ταυτόχρονα, τα άτομα με σοβαρές ψυχικές διαταραχές έχουν την τάση να πεθαίνουν έως και 20 χρόνια νωρίτερα σε σύγκριση με τον γενικό πληθυσμό.
Παρά τη σοβαρότητα των προβλημάτων ψυχικής υγείας και την παγκόσμια έκταση τους, το χάσμα μεταξύ της ανάγκης και της προσφοράς των υπηρεσιών ψυχικής υγείας παραμένει μεγάλο. Ελάχιστοι άνθρωποι έχουν πρόσβαση σε ποιοτικές υπηρεσίες ψυχικής υγείας, ενώ οι διακρίσεις, το κοινωνικό στίγμα και οι παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων των ατόμων που πάσχουν από ψυχικές διαταραχές παραμένουν διαδεδομένες. Υπάρχει ακόμη και ένα οικονομικό παράδοξο. Η χαμένη παραγωγικότητα που προκύπτει από την κατάθλιψη και το άγχος – δύο από τις πιο κοινές ψυχικές διαταραχές – κοστίζει στην παγκόσμια οικονομία 1 τρισεκατομμύριο δολάρια τον χρόνο. Ταυτόχρονα, οι χώρες δαπανούν κατά μέσο όρο λιγότερο από το 2% των εθνικών προϋπολογισμών τους για την υγεία στην διατήρηση και περαιτέρω ανάπτυξη των υπηρεσιών ψυχικής υγείας.
H φετινή Παγκόσμια Ημέρα Ψυχικής Υγείας έρχεται σε μια ασυνήθιστη περίοδο, με την καθημερινότητα μας να έχει αλλάξει σημαντικά λόγω της πανδημίας της COVID-19. Οι προκλήσεις έχουν πολλαπλασιαστεί: από τους εργαζόμενους στον τομέα της υγείας που παρέχουν φροντίδα υγείας σε εξαιρετικά δύσκολες συνθήκες, στους νέους που βιώνουν άγχη για το αβέβαιο μέλλον τους, και από τους εργαζομένους που απειλούνται από την οικονομική ύφεση, στους ανθρώπους με ψυχοκοινωνικά προβλήματα που αντιμετωπίζουν ακόμη μεγαλύτερη κοινωνική απομόνωση. Για να μην αναφέρουμε τη διαχείριση της θλίψης λόγω της απώλειας ενός αγαπημένου μας προσώπου – μερικές φορές χωρίς να μπορέσουμε καν να πούμε αντίο, λόγω των ιδιαίτερων συνθηκών.
Ωστόσο, η ασυνήθιστή αυτή περίοδος δεν αποτελεί μονάχα πρόκληση, αλλά συνάμα και μια μοναδική ευκαιρία. Δεδομένης της προηγούμενης εμπειρίας μας με καταστάσεις έκτακτης ανάγκης, θεωρείται δεδομένο πως η ανάγκη για ψυχοκοινωνική υποστήριξη θα αυξηθεί σημαντικά στο επόμενο διάστημα. Πρόκειται λοιπόν για μια ιστορική ευκαιρία να τοποθετήσουμε την ψυχική υγεία ακόμη πιο ψηλά στην παγκόσμια ατζέντα. Ακόμα και πριν από την πανδημία, η ψυχική υγεία αποκτούσε δυναμική και αναγόταν σταδιακά σε παγκόσμια προτεραιότητα. Αξιοποιώντας αυτήν την δυναμική, φέτος ο στόχος του ΠΟΥ για την Παγκόσμια Ημέρα Ψυχικής Υγείας είναι η αύξηση των επενδύσεων για την ψυχική υγεία, σε ατομικό, εθνικό αλλά και διεθνές επίπεδο.
Άλλωστε, η ψυχική υγεία αποτελεί εμβληματική πρωτοβουλία και αναπόσπαστο κομμάτι του Ευρωπαϊκού Προγράμματος Εργασίας του ΠΟΥ 2020-2025: “Κοινή Δράση για Καλύτερη Υγεία”, το οποίο εγκρίθηκε ομόφωνα από τα κράτη μέλη κατά την 70η σύνοδο της περιφερειακής επιτροπής του ΠΟΥ για την Ευρώπη που πραγματοποιήθηκε τον Σεπτέμβριο.
Τα καλά νέα είναι ότι η ψυχική υγεία δεν αποτελεί μη αντιμετωπίσιμη πρόκληση. Οι πιο κοινές ψυχικές παθήσεις – όπως η κατάθλιψη και το άγχος – μπορούν να αντιμετωπιστούν επιτυχώς με ψυχοθεραπευτικές παρεμβάσεις, φάρμακα ή συνδυασμό των δύο. Οι τακτικοί έλεγχοι της υγείας των ατόμων με σοβαρές ψυχικές διαταραχές μπορούν να αποτρέψουν τους πρόωρους θανάτους, ενώ η ποιότητα ζωής των ανθρώπων με παθήσεις όπως ο αυτισμός και η άνοια μπορεί να βελτιωθεί σημαντικά όταν οι φροντιστές λαμβάνουν κατάλληλη εκπαίδευση. Η ανάπτυξη προσιτών και ποιοτικών υπηρεσιών ψυχικής υγείας και η ένταξη των ατόμων με ψυχοκοινωνικά νοσήματα στην κοινωνία – και ιδιαίτερα στην αγορά εργασίας – είναι ισχυρά εργαλεία στην εργαλειοθήκη μας, και επιβάλλεται να τα χρησιμοποιήσουμε ώστε να μήν αφήσουμε κανέναν πίσω.
Είμαστε πεπεισμένοι πως με περισσότερες επενδύσεις, περισσότερες υπηρεσίες και πιο ανοιχτές συζητήσεις σχετικά με την ψυχική υγεία, μπορούμε να καταπολεμήσουμε αποτελεσματικά το κοινωνικό στίγμα, να μειώσουμε το βάρος των ψυχικών διαταραχών, και να προωθήσουμε την ψυχική υγεία – όχι ως προνόμιο, αλλά ως βασικό ανθρώπινο δικαίωμα.
Η δυναμική για αλλαγή βρίσκεται μπροστά μας. Ας την αξιοποιήσουμε.
