Το νέο μοντέλο ανάπτυξης για την Αστυπάλαια μπορεί να λειτουργήσει ως πρότυπο και για άλλους ακριτικούς προορισμούς ή νησιά, ώστε να γίνουν πιο πράσινα και βιώσιμα. Με τις κατάλληλες προσαρμογές, μπορεί να εφαρμοστεί ως οδικός χάρτης και για περιοχές της χώρας με διαφορετικά χαρακτηριστικά.
Ηταν 2019, όταν στο πλαίσιο της στρατηγικής εταιρικής υπευθυνότητας της εταιρείας, επισκεφθήκαμε με την Axion Hellas την Αστυπάλαια και αποφασίσαμε να την επιλέξουμε ως τον πρώτο σταθμό ενός οράματος που στόχευε στη βιώσιμη ανάπτυξη ακριτικών και μη προορισμών της Ελλάδας. Η Αστυπάλαια –και η Τοπική Αυτοδιοίκηση– ήταν έτοιμη να υποδεχθεί τέτοιου είδους δράσεις, καθώς διαθέτει σημαντική δυναμική και ισχυρά ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα (π.χ. φυσιογνωμία του τόπου, δυνατότητα ανάπτυξης εναλλακτικών και αυθεντικών τουριστικών προϊόντων καθώς και ταξιδιωτικών εμπειριών που δεν εντάσσονται στο πλαίσιο του παραδοσιακού μαζικού τουρισμού), ενώ παράλληλα έχει δημιουργήσει πρόσφορο έδαφος για πρωτοβουλίες και καμπάνιες αειφορίας και βιώσιμης ανάπτυξης.
Σήμερα, είμαστε ιδιαίτερα χαρούμενοι που το όραμά μας πήρε σάρκα και οστά με την εκπόνηση μιας ολοκληρωμένης μελέτης και ενός στρατηγικού πλάνου ανάπτυξης, το «Αστυπάλαια 4.0» που επιχειρεί να αναδείξει το νησί σε έναν προορισμό οικονομικά, κοινωνικά και περιβαλλοντικά βιώσιμο για τους κατοίκους και τους επισκέπτες του. Μία δράση εταιρικής υπευθυνότητας, αφιλοκερδής, η οποία υλοποιήθηκε από μία εξειδικευμένη σε αναπτυξιακά project με εθνική και περιφερειακή διάσταση ομάδα του οργανισμού μας, σε συνεργασία με τον Δήμο Αστυπάλαιας. Προσδιορίζει το μοντέλο, τις προτεραιότητες και τη στρατηγική ανάπτυξης, μέσω συγκεκριμένων προτάσεων, που θα πρέπει να ακολουθήσουν σε μεσομακροπρόθεσμο ορίζοντα το νησί και οι βασικοί εμπλεκόμενοι (τοπική αυτοδιοίκηση, τοπικές επιχειρήσεις, κάτοικοι, κυβέρνηση), γύρω από 4 άξονες: τη βελτίωση και την ανάπτυξη των υποδομών, την ενίσχυση της τοπικής οικονομίας και της επιχειρηματικότητας, την προστασία του περιβάλλοντος και την αειφορία, καθώς και την ψηφιακή αναβάθμιση και τον εκσυγχρονισμό.
Για εμάς είναι το σημαντικότερο έργο εταιρικής υπευθυνότητας που έχουμε εκπονήσει μέχρι σήμερα, τόσο από ανθρώπινο κεφάλαιο όσο και από τεχνογνωσία και χρόνο, με τον μεγαλύτερο κοινωνικό, οικονομικό και περιβαλλοντικό αντίκτυπο στην τοπική κοινωνία του νησιού αλλά και ευρύτερα της χώρας. Θελήσαμε να προσφέρουμε στην ανάπτυξη του τόπου μέσω των δικών μας δυνάμεων, ώστε να δημιουργήσουμε το πλαίσιο και τις προοπτικές, για ένα ακριτικό νησί όπως η Αστυπάλαια, να επιτύχει ένα βιώσιμο μέλλον, να βελτιώσει το βιοτικό επίπεδο και να αυξήσει τον πληθυσμό του.
Στην προσπάθεια μας αυτή είχαμε σύμμαχο τις ταχείες εξελίξεις που έχουν λάβει χώρα, ειδικά τον τελευταίο χρόνο, στον τομέα του ψηφιακού μετασχηματισμού και των νέων τεχνολογιών (π.χ. augmented reality, IoT, 5G, νέες περιβαλλοντικές τεχνολογίες, νέα ψηφιακά κανάλια επικοινωνίας), οι οποίες προσφέρουν βιώσιμες και πρακτικές λύσεις σε μακροχρόνια προβλήματα των απομακρυσμένων περιοχών, όπως είναι η προσβασιμότητα, οι υπηρεσίες υγείας και η εκπαίδευση, η διαχείριση των φυσικών πόρων, η διασύνδεση με τις παγκόσμιες αγορές και εφοδιαστικές αλυσίδες και η αύξηση της παραγωγικότητας. Επίσης σημαντικό ρόλο διαδραματίζουν και νέες τάσεις στις καταναλωτικές συνήθειες και οικονομικές πρακτικές, όπως είναι μεταξύ άλλων η αναζήτηση αυθεντικών εμπειριών από τους ταξιδιώτες, η στροφή προς ποιοτικά, τοπικά παραγόμενα –μέσω βιώσιμων διαδικασιών– τρόφιμα, η αυξανόμενη σημασία της περιβαλλοντικής προστασίας και της πράσινης και κυκλικής οικονομίας, και η υιοθέτηση της εξ αποστάσεως εργασίας από ένα όλο και μεγαλύτερο αριθμό επαγγελματιών, κυρίως του ψηφιακού τομέα, και οι οποίες δημιουργούν σημαντικές ευκαιρίες για την υιοθέτηση νέων βιώσιμων αναπτυξιακών μοντέλων από την Αστυπάλαια, αλλά και άλλους προορισμούς με αντίστοιχα χαρακτηριστικά.
Πολλές από τις προτάσεις της μελέτης στηρίζονται σε αυτή την νέα προσέγγιση, δηλαδή στη διασύνδεση τεχνολογιών και διαδικασιών και στην αξιοποίηση νέων τάσεων που θα επιτρέψουν στην Αστυπάλαια να υιοθετήσει νέες λύσεις διαχείρισης των πόρων της, να διευρύνει τις πηγές εσόδων, δημιουργώντας υψηλής ποιότητας προϊόντα και υπηρεσίες, και να συνδεθεί πιο αποτελεσματικά με την παγκόσμια αγορά, προσελκύοντας επενδύσεις, επισκέπτες αλλά και νέους κατοίκους που θα συμβάλουν στη βιώσιμη ανάπτυξή της. Αρκεί να αναφερθεί εδώ η δυνητική συνεισφορά των ψηφιακών νομάδων, οι οποίοι με την δυνατότητα της εξ αποστάσεως εργασίας, που εφαρμόζεται πλέον, συνδυάζουν την εργασία με το ταξίδι (workation), συμβάλλοντας στην τοπική τουριστική ανάπτυξη και οικονομία. Επίσης, η ανάπτυξη των νέων τεχνολογιών ενισχύει τη δυνατότητα στόχευσης και προσέγγισης σημαντικών τμημάτων πελατείας (π.χ. Millenials / Gen Z, silver economy), κάτι που επιδρά θετικά στην ανταγωνιστικότητα του προορισμού.
Το νέο μοντέλο ανάπτυξης για την Αστυπάλαια, όπως προτείνεται μέσα από τη μελέτη, μπορεί να λειτουργήσει ως πρότυπο και για άλλους ακριτικούς προορισμούς ή νησιά, ώστε να γίνουν πιο πράσινα και βιώσιμα. Ενδεικτικά αυτό θα μπορούσε να επιτευχθεί με την πλήρη αξιοποίηση των ΑΠΕ με αυξημένη διείσδυση στα συστήματα παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, την κάλυψη θερμικών και ψυκτικών φορτίων στον κτιριακό τομέα με χρήση τεχνολογιών ΑΠΕ, την εγκατάσταση μονάδων αποθήκευσης πράσινης ενέργειας και την υλοποίηση δράσεων στο πλαίσιο της κυκλικής οικονομίας όπως π.χ. ολοκληρωμένη διαχείριση αποβλήτων, προετοιμασία για επαναχρησιμοποίηση και χωριστή συλλογή τους, διαχείριση επικίνδυνων οικιακών αποβλήτων, κ.τ.λ.
Αντίστοιχα, με τις κατάλληλες προσαρμογές, μπορεί να εφαρμοστεί ως οδικός χάρτης και για περιοχές της χώρας με διαφορετικά χαρακτηριστικά. Για παράδειγμα, μπορεί να αναπτυχθεί ένα στρατηγικό πλάνο ανάπτυξης εστιασμένο στον ψηφιακό μετασχηματισμό μιας περιοχής, ώστε να αναδειχθεί σε κόμβο καινοτομίας, νέων τεχνολογιών και νεοφυούς επιχειρηματικότητας.
Οι παραπάνω δράσεις και ενέργειες έχουν αντίκτυπο και στην τόνωση του τουρισμού μιας περιοχής μέσω της προσέλκυσης τουριστών που στρέφονται στην επιλογή πράσινων τουριστικών προορισμών, επιχειρήσεων και καταλυμάτων που αξιοποιούν την κυκλική οικονομία, αλλά και ταξιδιωτών οι οποίοι επιλέγουν ασφαλείς, δευτερεύοντες προορισμούς που δεν εμφανίζουν φαινόμενα μαζικού τουρισμού και μπορούν να προσφέρουν αυθεντικές και μοναδικές εμπειρίες.
Τέτοιου είδους στρατηγικά πλάνα έχουν σημαντικά οφέλη για την τοπική οικονομία και κοινωνία μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα και αναδεικνύουν την αξία της σύμπραξης του δημοσίου με τον ιδιωτικό τομέα. Συγκεκριμένα, με τον Δήμο Αστυπάλαιας θέσαμε, από κοινού, τους στρατηγικούς άξονες, το όραμα και το πλαίσιο υλοποίησης, ώστε η μελέτη να αποτελέσει οδηγό και να προσελκύσει συνεργασίες και επενδύσεις που θα βοηθήσουν στην πραγματοποίηση αυτού του οράματος.
Συνεπώς, ένα στρατηγικό αναπτυξιακό πλάνο καταλήγει σε σαφείς και υλοποιήσιμες δράσεις που αποτελούν εργαλείο των αρμόδιων φορέων για εσωτερική χρήση στοχοθέτησης και παρακολούθησης της αναπτυξιακής πορείας του τόπου αλλά και για σκοπούς επικοινωνίας με τρίτα μέρη, βοηθώντας στην καλύτερη και αποτελεσματικότερη επίτευξη των στόχων που έχουν τεθεί, μεταξύ αυτών και την προσέλκυση διαθέσιμων χρηματοδοτικών ευρωπαϊκών και κρατικών εργαλείων ή προγραμμάτων όπως π.χ. ΕΣΠΑ, Ταμείο Ανάκαμψης ή χρηματοδοτικών εργαλείων για έργα αναβάθμισης υποδομών που προστατεύουν το περιβάλλον (π.χ. πρόγραμμα LIFE, «Κινούμαι Ηλεκτρικά», Πράσινο Ταμείο).
Θα συνεχίσουμε, με την ίδια δύναμη, την προσπάθειά μας να μετατρέψουμε και άλλους ακριτικούς προορισμούς της Ελλάδας βιώσιμους κοινωνικά, οικονομικά και περιβαλλοντικά, ώστε να αποτελέσουν κομμάτι των αναπτυξιακών εξελίξεων για τη χώρα μας και σημεία ενδιαφέροντος για επενδύσεις διεθνών εταιρειών και οργανισμών.
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΚΟΥΤΣΟΠΟΥΛΟΣ
* Ο κ. Δημήτρης Κουτσόπουλος είναι διευθύνων σύμβουλος της Deloitte Ελλάδος.
