Την σκληρή πραγματικότητα του κορωνοϊού μέσα από τα μάτια των παιδιών, μας παρουσιάζει σήμερα η νηπιοβρεφοκόμος, εμψυχώτρια εκπαιδευτικών προγραμμάτων κ. Καίτη Παρασκευά.
Στη συνέντευξή της στη «δημοκρατική», μας δείχνει όλα όσα μας κρύβει η οπτική των ενηλίκων, βάζοντας μεγεθυντικό φακό στον μικρόκοσμο των παιδιών που θεωρούν κανονικότητα το περιορισμένο και αυστηρό πλαίσιο στο οποίο μπορούν σήμερα να λειτουργούν.
Επισημαίνει ωστόσο ότι, στο γκρίζο τοπίο της νέας πραγματικότητας υπάρχει και η αισιόδοξη πλευρά, αυτή στην οποία δεν έχουμε εστιάσει και αφορά στον δεσμό γονέα-παιδιού που γίνεται ισχυρότερος εξαιτίας του διαθέσιμου χρόνου ο οποίος αυξήθηκε.
Συνταγές δεν υπάρχουν, όπως λέει, το κάθε παιδί είναι διαφορετικό και έχει άλλες ανάγκες όμως αυτό που είναι απαραίτητο είναι οι γονείς να είναι δίπλα τους και να εστιάσουν όχι στο πώς θα αναπληρώσουν όσα έχασαν αλλά πώς αξιοποιήσουν το χρόνο μέσα σε αυτό το διάστημα.
• Κυρία Παρασκευά, να ξεκινήσουμε την συνέντευξη από τη συμπλήρωση ενός έτους σε καθεστώς καραντίνας. Ως παιδαγωγός, θα θέλαμε την άποψή σάς για το κλείσιμο των εκπαιδευτικών δομών, τι επιπτώσεις έχει ιδίως στις μικρές ηλικίες, που τα παιδιά ακόμα εξερευνούν τον κόσμο γύρω τους.
Ενας χρόνος, ποιος μπορούσε να το φανταστεί… Κι όμως είναι πλέον η πραγματικότητά μας. Καθημερινά, και κατά την περίοδο που ήμασταν ανοικτά, ένιωθα τρομερή ανασφάλεια… Ένιωθα υπεύθυνη για τους παππούδες, για τις γιαγιάδες, για τα νεογέννητα αδέλφια των παιδιών μας, αλλά και για τη δική μου οικογένεια. Καλωσορίζαμε τα παιδιά με τα μάτια, λέγαμε παραμύθια μέσα από τη μάσκα, παίζαμε παιχνίδια από απόσταση και με προσοχή να μην πλησιάζει ο ένας τον άλλον. Γύριζα στο σπίτι και μονολογούσα, «ουφ άλλη μια μέρα έφυγε…». «Ουφ» για μια δουλειά που ήταν και είναι επιλογή μου. Πού πήγε η επαφή, η καθημερινή αγκαλιά, το χαμόγελο, η έκφραση του προσώπου; Χάθηκε… Άρα τι μας μένει; Ο λόγος. Σε αυτή την ηλικία τα παιδιά χτίζουν τον λόγο τους, εμπλουτίζουν το λεξιλόγιό τους. Συναναστρέφονται, κοινωνικοποιούνται. Πού; Και πώς τώρα; Ο λόγος πίσω από τις μάσκες είναι διαφορετικός. Τα παιδιά έχασαν κάποιες ικανότητες που ήδη είχαν αποκτήσει. Απλά πράγματα που όμως θέλουν πάλι χρόνο για να τα κατακτήσουν.
• Υπάρχει κάτι που θυμάστε πιο έντονα;
Δεν θα ξεχάσω όταν ήρθε επιτροπή στο Νηπιαγωγείο, για να μας ελέγξει και κρατούσαν κάποια από τα παιδιά, βιβλία στα χέρια τους… Μου είπαν ότι αυτό δεν επιτρέπεται! Εκείνη τη στιγμή ήταν σαν κάτι να με τσίμπησε, δεν μπορούσα να διανοηθώ ότι τα παιδιά δεν έπρεπε να κρατάνε ούτε βιβλία! Ημασταν ανοικτές δομές με τόσους περιορισμούς, τόσα εμπόδια, για τη λειτουργία μας. Οι ενήλικες έχουμε να διαχειριστούμε την ευθύνη των πραγμάτων και των γεγονότων. Με σωστό ή με λάθος τρόπο. Τα παιδιά όμως; Δεν θα μπω καθόλου σε άλλα χωράφια και ειδικότητες. Θα σας πω μόνο με απλά παραδείγματα, τι βιώνω μέσα από τα μάτια τους καθημερινά. Τα παιδιά εξερευνούν και γνωρίζουν τον κόσμο γύρω τους, μέσα από μια κάμερα και για εκείνα αυτό είναι φυσιολογικό. Έτσι θα είναι -σκέφτονται- αφού δεν το έχουν ζήσει αλλιώς. Πώς μπορεί να συγκρίνει ένα παιδί προσχολικής ηλικίας κάτι αφού δεν το έχει βιώσει, δεν το έχει ζήσει; Τις αποκριές φορέσαμε τις αποκριάτικες στολές μας και κάναμε διαδικτυακό πάρτι! Ενήλικες που γνωρίζαμε την πραγματικότητα και τα παιδιά εκτεθειμένα σε μια εικονική πραγματικότητα… Χορεύαμε και τραγουδούσαμε ο καθένας από το σπίτι του. Πόσο κωμικοτραγικό αλήθεια. Παιδικές γιορτές και ποιήματα μέσα από μια οθόνη. Mute στο συναίσθημα. Δεν μπορεί να αντικατασταθεί η πραγματικότητα. Εδώ όμως ζούμε κάτι άλλο, με το οποίο προσωρινά μπορούμε να συμβιβαστούμε και να το αποδεχθούμε. Προσωρινά όμως.
Συνηθίζω να λέω στα παιδιά, φοράμε μάσκα και προσπαθούμε να βρούμε το χαμόγελό μας κάτω από αυτήν! Το χαμόγελό μας δεν κατάφερε να μας το χαλάσει η δύσκολη νέα πραγματικότητα. Την πραγματικότητα δεν μπορούμε βεβαίως να την αγνοήσουμε, μπορούμε να την ξεγελάσουμε με το παιχνίδι μας έξω σε μικρές ομάδες. Εχουμε ανάγκη να τραγουδήσουμε δυνατά, να φωνάξουμε δυνατά… Η νέα πραγματικότητα δυσκολεύει τα παιχνίδια μας για να γίνουν ευκολότερα αργότερα.. Και το «αργότερα» θα έρθει μόνο με ελπίδα και υπομονή!
• Μέσα σε αυτό το ομιχλώδες και απογοητευτικό τοπίο, μπορούσαμε ίσως να εντοπίσουμε κάποια θετικά στοιχεία από την επιβολή της καραντίνας;
Σίγουρα για κάποιους ανθρώπους αυτή η συνθήκη είναι ιδανική, όσο οξύμωρο κι αν ακούγεται αυτό κυρία Φώτη. Είναι μια ευκαιρία να ξαναγνωριστούμε με τα παιδιά μας, όμως η αλήθεια είναι ότι δεν είμαστε προετοιμασμένοι για μια 24ωρη γονεϊκότητα… Σας φαίνεται παράξενο; Σκεφτείτε ότι γονείς, εμείς, που δουλεύαμε πάρα πολλές ώρες νιώσαμε την ανάγκη να καλύψουμε αυτό το κενό. Μας δόθηκε η δυνατότητα να χτίσουμε κάποιες τελευταίες κοινές εμπειρίες με τα παιδιά μας. Μέσα στα θετικά, είναι ότι μάθαμε να ζούμε με λιγότερα. Και ίσως κάποιοι να αναθεωρήσουμε και τους εργασιακούς όρους που έχουμε επιβάλει οι ίδιοι στον εαυτό μας. Τα παιδιά σταμάτησαν να τρέχουν μαζί μας. Δεν βιαζόμαστε για να προλάβουμε το σχολείο, το λεωφορείο, το φροντιστήριο, τη δουλειά…
Για κάποιους ο χρόνος έχει πάρει μια μικρή παράταση. Τον περασμένο Σεπτέμβριο και κατά τη διάρκεια που παραμείναμε ανοικτοί, στο νηπιαγωγείο και στον παιδικό σταθμό είδαμε μια άλλη εικόνα. Γονείς που γνώριζαν τα παιδιά τους καλύτερα από κάθε άλλη χρονιά, που δεν μπέρδευαν το παγούρι και την ζακέτα του παιδιού τους με κάποιου άλλου! Μπορεί και να έτυχε… Μπορεί και όχι.
• Μιας και αναφερθήκατε στους γονείς, πώς μπορούν να κάνουν παραγωγικό τον χρόνο που περνούν στο σπίτι με τα παιδιά τους;
Πόσο αστείο θα ήταν να έγραφα ότι μπορούν να παίξουν επιτραπέζια με τα παιδιά τους και να το διαβάσουν η κόρη μου και ο γιος μου, που δηλώνουν ότι ουδέποτε έχω παίξει επιτραπέζιο μαζί τους! Τι θέλω να πω με αυτό… Πρέπει να κάνουμε ό,τι μας αρέσει. Σε αυτές τις συνθήκες και αυτή την περίοδο, πρέπει να κάνουμε μόνο ό,τι μας ευχαριστεί. Τότε μόνο μπορούμε να γίνουμε παραγωγικοί.
Μακάρι να μπορούν να φυτέψουν παρέα με τα παιδιά τους ή να φτιάξουν ένα ωραίο φαγητό ή να βάψουν ένα δωμάτιο, ένα έπιπλο… Για να κάνεις κάτι παραγωγικό με τα παιδιά σου πρέπει πρώτα εσύ, ο γονιός, να είσαι δημιουργικός. Να σε βλέπουν ότι δεν είσαι ατελείωτες ώρες μπροστά σε έναν υπολογιστή αλλά φτιάχνεις κάτι, διαβάζεις κάτι, δημιουργείς. Έτσι νομίζω ότι θα τα πλησιάσεις, έτσι πιστεύω ότι θα σε πλησιάσουν. Κι αν χρειαστεί, ας τα αφήσουμε και λίγο να βαρεθούν!
• Μπορεί αλήθεια, να αναπληρωθεί με κάποιον τρόπο ο χρόνος που έχουν χάσει τα παιδιά είτε από το σχολείο είτε από την επαφή με τους φίλους τους στη διάρκεια της καραντίνας;
Όχι, εγώ νομίζω πως όχι, δεν μπορεί. Ζήσαμε αυτό, το περνάμε όλοι και τώρα κοιτάμε μπροστά. Δεν ξέρω τι επιπτώσεις θα έχει η προσαρμοστικότητα των παιδιών. Αυτό είναι κάτι που με ανησυχεί περισσότερο απ’ όλα. Το «μπαμ» με ενδιαφέρει, το ξέσπασμα, και θα ήθελα αυτό να γίνει όσο πιο σύντομα γίνεται από τα παιδιά. Πρέπει να τους δώσουμε χώρο, ώστε όταν θα επανέλθουμε να μπορέσουν να εκφραστούν. Το σχολείο είναι σημαντικό στη διατήρηση, αλλά και στην εξέλιξη της κοινωνικότητας των παιδιών. Δεν είναι μόνο ένας χώρος εκμάθησης, πόσω μάλλον ο παιδικός σταθμός ή το Νηπιαγωγείο, όπου τα παιδιά μαθαίνουν να κοινωνικοποιούνται. Με την κοινωνικοποίηση το παιδί μαθαίνει τους τρόπους για να ενταχθεί αργότερα στην κοινωνία. Η αλληλεπίδραση αυτή για το νήπιο αρχίζει πρώτα μέσα από το οικογενειακό περιβάλλον και μετέπειτα πραγματοποιείται στο σχολείο. Αυτή την εποχή, τα παιδιά δεν αλληλοεπιδρούν με άλλα παιδιά έξω από την οικογένεια και αυτό είναι κάτι που θα κληθούμε και που θα πρέπει να διαχειριστούμε αργότερα. Κάποια στιγμή θα περάσει όλο αυτό, αλλά δεν θα ήθελα να το θυμόμαστε ως μια κακή ανάμνηση αλλά ως μια -διδακτική ίσως- εμπειρία. Δεν θέλω να αναπληρώσω αλλά να αξιοποιήσω ό,τι έχασα μέσα σε αυτό το διάστημα.
• Τι θα πρέπει κατά την άποψή σας να προσέξουν οι γονείς και τι να αποφύγουν;
Χμ… Θα πρέπει να αποφύγουμε τα υποκοριστικά για να μπορέσουμε να σταθούμε ξανά στα πόδια μας! Ας ξεκινήσουμε από τα παιδιά μας που δεν είναι καθόλου παιδ-άκια και να κοιτάξουμε το σπίτι μας και όχι το σπιτάκι μας, με την διάσταση της μιζέριας. Ας μην αναμετρηθούμε με τον εαυτό μας, δεν είναι κατάλληλη περίοδος.
Θα σας πάω λίγο στις γλάστρες μου, που τον τελευταίο καιρό είναι μεγάλη παρέα… Φύτεψα τέσσερα ζουμπούλια, ένα ζουμπούλι το έβαλα ανάποδα και εκείνο έψαξε βρήκε τρόπο για να βγει στο φως. Μεγάλωνε κάτω από το χώμα, διαφορετικά. Τα φύλλα του είχαν άλλο χρώμα και άλλο σχήμα από τα υπόλοιπα. Το βοήθησα να βγει, σκάβοντας στο πλάι του. Παράλληλα τα πότιζα γιατί τώρα έχω άπλετο χρόνο για να τα φροντίσω. Σχεδόν τα σάπισα, δεν χρειαζόντουσαν τελικά τόσο νερό! Έτσι συμβαίνει και με τα παιδιά, πρέπει να προσπαθήσουμε να μην τα υπερφορτώσουμε με αγάπη για να καλύψουμε το δικό μας κενό. Να είμαστε εκεί που μας χρειάζονται, δίπλα τους. Πιστεύω όμως ότι συνταγές δεν υπάρχουν, το κάθε παιδί είναι διαφορετικό και έχει άλλες ανάγκες.
