O ελληνοράφτης Νίκος Πλακίδας, στο μικρό του εργαστήριο στην Κατοχή Μεσολογγίου, στεγάζει την παράδοση όλης της Ελλάδας…
Οι παραδοσιακές φορεσιές του, με αφετηρία το χωριό της Κατοχής όπου τα υφάσματα παίρνουν σχήματα, που πάνω τους ράβονται περίτεχνα κεντήματα και στολίζονται με χειροποίητα κοσμήματα, πιστά αντίγραφα στα οποία αντανακλάται η ιστορία της Ελλάδας, έχουν φτάσει στην Αμερική, στην Αυστραλία, σε κάθε σημείο που υπάρχει Ελληνας.
Με εκθέσεις σε Ελλάδα και εξωτερικό βραβευμένος από την Unesco και το Θέατρο Ελληνικών Χορών της Δώρας Στράτου, το παιδί από την Κατοχή Μεσολογγίου που δεν έπαιρνε τα γράμματα, έφτασε να είναι σήμερα ο θεματοφύλακας της ελληνικής παράδοσης.
Παρά τις προτάσεις που δέχθηκε για να μεταναστεύσει στο εξωτερικό, σε πόλεις όπου ακμάζει ο ελληνισμός, ο Νίκος Πλακίδας δεν εγκατέλειψε ποτέ το εργαστήριό του όπου στεγάζεται ένας αμύθητος λαογραφικός θησαυρός.
Ονειρό του, όπως εξομολογείται στη «δ», είναι να φτιαχτεί ένα Λαογραφικό Σχολείο για να μην σβήσει η τέχνη του ελληνοράφτη, την οποία σήμερα υπηρετούν σε όλη την Ελλάδα έξι άτομα και να στεγαστούν οι θησαυροί που φυλάσσονται στο σπίτι του.
• Κύριε Πλακίδα, πότε ξεκινήσατε να ασχολείστε με τις παραδοσιακές φορεσιές.
Από τότε που θυμάμαι τον εαυτό μου ασχολούμαι με την παράδοση. Τα γράμματα δεν τα ήθελα και από μικρός, δεν τελείωσα το δημοτικό, πήγα μέχρι την τρίτη τάξη. Αγαπούσα πολύ τις ιστορίες όμως που μου έλεγε η γιαγιά μου, όχι παραμύθια. Μου έλεγε για τους ήρωες που πολέμησαν για την πατρίδα μας, τον Κατσαντώνη, τον Παλαιών Πατρών Γερμανό, για την έξοδο του Μεσολογγίου, κι όσο μου έλεγε, εγώ τόσο ήθελα να μαθαίνω. Η μάνα μου, είχε αργαλειό και τη θυμάμαι να υφαίνει για ώρες, έκανε υφαντά επαγγελματικά. Η μοίρα τα έφερε έτσι που τελικά βέβαια ασχολήθηκα πολύ αργότερα.
• Πώς έγινε αυτό;
Ηθελα πάντα ως παιδί να παρελάσω. Ελεγα στη μητέρα μου να με γράψει στην παρέλαση για την έξοδο του Μεσολογγίου αλλά δεν το έκανε! Είχα ήδη αφήσει το σχολείο και δεν ήταν εύκολο. Ωσπου πήγαινα κρυφά μόνος μου να βρω τις υπηρεσίες στο Μεσολόγγι, χτυπούσα πόρτες από δω, πόρτες από εκεί μέχρι που έβγαλα άκρη. Μού ζήτησαν να παρουσιαστώ σε μια εβδομάδα με την φορεσιά μου, αλλά εγώ φορεσιά δεν είχα. Είπα ψέματα ότι έχω! Πήγα και δανείστηκα μια φορεσιά, από ένα διπλανό χωριό και πήγα στην παρέλαση. Δεν ήθελα να τη βγάλω από πάνω μου. Την επόμενη χρονιά πήγα σε ένα παραδιπλανό χωριό για να πάρω τα επιστήθια κοσμήματα που έπρεπε να έχει πάνω η στολή μου, τα δανείστηκα από έναν παππού. Εγώ τότε δούλευα σε ένα συνεργείο αυτοκινήτων. Ερχόταν στο συνεργείο, που είχα εργαλεία για να τον βοηθήσω να κολλήσει κάποια κοσμήματα που έφτιαχνε και του είπα ότι θέλω να φτιάξω κι εγώ κοσμήματα. Πράγματι έφτιαξα, του πήγα να τα δει και μου είπε ότι είναι καλύτερα από τα δικά του παρότι μου βρήκε κάποια λαθάκια. Την επόμενη φορά, τα έκανα ακόμα καλύτερα. Ηρθε ένα Πάσχα μια θεία εδώ στο σπίτι, της τα έδειξα και μου είπε την επόμενη φορά που θα πάω στην Αθήνα να τα πάρω μαζί για να τα κάνουμε επάργυρα ή επίχρυσα, στη βιοτεχνία φο μπιζού που δούλευε. Το αφεντικό εκεί ήταν χορευτής του θεάτρου της Δώρας Στράτου από το 1957. Επί 13 χρόνια πήγαινα εκεί και δεν μου πήρε ποτέ ούτε μια δραχμή… Με καθοδήγησε πώς να τα φτιάχνω πιο σωστά, με τα σωστά εργαλεία και τα σωστά υλικά και το ένα έφερνε το άλλο… Κάθε φορεσιά έχει τα δικά της κοσμήματα.
• Με τις φορεσιές πότε ξεκινήσατε να ασχολείστε;
Προσπαθούσα παιδί ακόμα, να ράψω στα κρυφά στην παλιά ραπτομηχανή της γιαγιάς μου, αλλά δεν είχα ιδέα! Φώναζα τη γειτόνισσα από το παράθυρο κι ερχόταν να με βοηθήσει. Όταν καταλάβαινε η μητέρα μου ότι προσπαθούσα να μάθω να ράβω… μου πετούσε το «drone» της εποχής! Μια λαστιχένια παντόφλα! Δεν ήθελε να γίνω «μόδιστρος», άλλες εποχές τότε, άλλες αντιλήψεις. Όταν τελείωσα από φαντάρος, ήθελα να ασχοληθώ με δική μου δουλειά. Ο πατέρας μου ήθελε να με κάνει αγρότη, εγώ δεν ήθελα με τίποτα… Αποφάσισα να ανοίξω μαγαζί με είδη δώρων. Ο χώρος ήταν μικρός αλλά παρόλα αυτά, ξεχώρισα έναν μικρό χώρο όπου έβαλα την ραπτομηχανή της γιαγιάς και μια μικρή καρέκλα.
Και μέσα σε αυτό το παραβάν έμαθα να ράβω, είμαι αυτοδίδακτος. Εφτασα μέχρι το Θέατρο της Δώρας Στράτου όπου έβλεπα φορεσιές, κι έπαιρνα ιδέες. Εραβα, ξήλωνα και πάλι από την αρχή. Στην Ελλάδα δεν υπάρχει σχολή ούτε τεχνίτης να σε μάθει. Είχα πείσμα και επιμονή για να μάθω να το κάνω σωστά, εξελίχθηκα, διάβασα, ταξίδεψα. Βλέπω σήμερα κάποιες μοδίστρες, οι οποίες κάνουν καρναβαλίστικες φορεσιές, και στενοχωριέμαι για το αποτέλεσμα. Κάποτε, ο πρόεδρος του Θεάτρου της Δώρας Στράτου μού είπε να έχω στο μυαλό μου, την αντιγραφή της φορεσιάς να την κάνω 70%, παραπάνω δεν γίνεται μου είπε, γιατί δεν υπάρχουν τα ίδια υλικά, η ίδια τεχνική… Γιατί αν κάνουμε αλλαγές, λίγο εγώ, λίγο ο άλλος, σε κάποια στιγμή στο μέλλον δεν θα έχει μείνει τίποτα από το αυθεντικό…
• Χρησιμοποιείτε τα παραδοσιακά πατρόν μέχρι σήμερα;
Εχουμε μηχανές βέβαια σήμερα, αλλά χρησιμοποιούμε τα ίδια πατρόν γιατί δεν θέλω να αλλάξω τίποτα από τον παραδοσιακό τρόπο κατασκευής μιας στολής. Εχω επισκεφθεί τα πιο πολλά μέρη, πριν ράψω παραδοσιακές φορεσιές, για να τις δω από κοντά. Και στα Δωδεκάνησα έχω έρθει πολλές φορές.
• Υπάρχουν διαφορές στις φορεσιές των νησιών με αυτές της ηπειρωτικής χώρας;
Βέβαια, τεράστιες διαφορές. Τα νησιά συνήθως έχουν φορεσιές από ελαφριά υφάσματα, βαμβακερά και πολλά μεταξωτά και τα πιο πολλά ήταν εισαγωγής, που τα έφερναν με τα καράβια. Μην ξεχνάμε ότι είναι άλλες οι κλιματολογικές συνθήκες στα νησιά, δεν είχαν χιόνια όπως στην Ηπειρο για παράδειγμα. Κι αυτό επηρέασε τις φορεσιές. Εχω ράψει φορεσιές για την Ολυμπο της Καρπάθου, για τη Σύμη, για τη Ρόδο, για την Τήλο, για την Νίσυρο, την Κάλυμνο, σχεδόν από όλο το Αιγαίο έχω κάνει στολές. Θέλω να κάνω και της Αστυπάλαιας μια στολή, πρέπει να δανειστώ μια αυθεντική για 10 ημέρες και θα την επιστρέψω. Με την ευκαιρία και της συνέντευξής μας, αν κάποιος έχει αυθεντική στολή της Αστυπάλαιας και έχει την καλή διάθεση να μου την δανείσει για να φτιάξω ένα πιστό αντίγραφο θα μου έδινε μεγάλη χαρά.
• Πόσες στολές έχετε φτιάξει μέχρι σήμερα;
Πρέπει να είναι μερικές…χιλιάδες! Εχουν περάσει από τα χέρια μου πολλά χρήματα, αλλά τα έχω επενδύσει όλα στις αγορές αυθεντικών φορεσιών και αυθεντικών παραδοσιακών αντικειμένων και κοσμημάτων. Συλλέγω κομμάτια από παλιές αυθεντικές φορεσιές, κοσμήματα, όπλα… Δεν ήθελα να καταλήξουν σε χέρια που δεν τα εκτιμούν. Εχω καταφέρει να συγκεντρώσω αρκετές αυθεντικές φορεσιές και πολλά κοσμήματα ή μεμονωμένα τεμάχια, και περισσότερες από 1.000 φορεσιές, αντιγραφές από διάφορες περιοχές της χώρας. Προτιμούσα να δίνω τα χρήματά μου εκεί, παρά για να φτιάξω το σπίτι μου το οποίο όταν έβρεχε έμπαζε νερά από παντού. Κοιμόμουν 11 χρόνια μέσα σε μια αποθήκη!
• Αυτά τα αντικείμενα και τις φορεσιές πού τις έχετε;
Κάποια στο σπίτι μου, τις φορεσιές σε έναν χώρο που έχω ενοικιάσει και τις έχω σε κρεμάστρες και μπαούλα. Το όνειρό μου είναι να κάνω ένα Λαογραφικό Σχολείο, όχι Μουσείο. Ένα Λαογραφικό Σχολείο για να έρχεται να τα βλέπει όποιος ενδιαφέρεται αλλά και για να μην χαθεί η τέχνη του ελληνοράφτη.
• Η πιο περίτεχνη φορεσιά ποια είναι;
Η γυναικεία φορεσιά της Αττικής. Από τα πιο φτωχά χωριά τότε, γιατί η Αττική τότε, είχε γύρω γύρω αρβανιτοχώρια, αλλά είχαν την πιο πλούσια φορεσιά. Ξεπουλούσαν τα πάντα για να βγάλουν τη γυναίκα στολισμένη από το σπίτι.
• Πόσο κοστίζει μια παραδοσιακή φορεσιά;
Εξαρτάται από τα υφάσματα, τα υλικά, το κέντημα, τα κοσμήματα. Από πολλά. Η πιο ακριβή φορεσιά μπορεί να φτάσει και τα 4.500 ευρώ.
• Σήμερα ποιοι παραγγέλνουν παραδοσιακές φορεσιές;
Πολλοί που αγαπούν την παράδοση, μεταξύ των οποίων και νέοι άνθρωποι, χορευτικοί σύλλογοι και πολλοί παραδοσιακοί σύλλογοι που θέλουν να κρατήσουν ζωντανή την παράδοση και βεβαίως πολλοί ομογενείς του εξωτερικού.
• Υπάρχει κάποια στολή που ξεχωρίζετε;
Όχι! Είναι σαν να ζητάς σε μια μάνα να ξεχωρίσει τα παιδιά της… Ολες οι στολές όταν είναι σωστά φτιαγμένες και φορεμένες, είναι όμορφες.
• Νέοι άνθρωποι που να αγαπούν το ίδιο με εσάς την παράδοση και να θέλουν να μάθουν την τέχνη του ελληνοράφτη υπάρχουν;
Όχι, κι αυτό με στενοχωρεί αφάνταστα. Αφιέρωσα όλη μου τη ζωή στην παράδοση και σήμερα σας εξομολογούμαι, πως νιώθω ότι αν δεν μάθει κάποιος την τέχνη, αυτή η θυσία -μεγάλη ή μικρή όπως το θεωρεί ο καθένας- θα πάει χαμένη… Θα πάει χαμένη η τέχνη της φορεσιάς, των κοσμημάτων, των όπλων -φτιάχνω και παραδοσιακά όπλα. Μπορεί όμως να ζήσει κόσμος μέσα από αυτή την τέχνη, αρκεί να βρεθούν νέοι να την μάθουν… Γι αυτό επιμένω στην ίδρυση Λαογραφικού Σχολείου.
• Μου προκαλεί εντύπωση πώς με τόσους θησαυρούς της παράδοσής μας στην κατοχή σας, δεν βρίσκει ανταπόκριση η πρότασή σας, κυρίως από τους τοπικούς φορείς εκεί, τον Δήμο, την Περιφέρεια…
Από το εξωτερικό, πολλοί σύλλογοι μού πρότειναν να μεταναστεύσω και να εγκατασταθώ είτε στη Βοστόνη, είτε στην Μελβούρνη, στο Ιλινόις, στην Ινδιανάπολη… Εδώ στην Ελλάδα, κανένας. Φέτος, που γιορτάζουμε τα 200 χρόνια από την Ελληνική Επανάσταση, προσπάθησα να κάνω αίτηση στην πλατφόρμα της Περιφέρειάς μας για να εκθέσω παραδοσιακά αυθεντικά αντικείμενα που έχω στην κατοχή μου από την περίοδο της Επανάστασης και δεν με δεχόταν το σύστημα, επειδή είμαι ιδιώτης.
• Για τις εκδηλώσεις των 200 ετών, δεν ήρθε κανείς σε επαφή μαζί σας ενώ έχετε στα χέρια σας ακόμα και όπλα που χρησιμοποιήθηκαν τότε;
Κανένας. Τις προηγούμενες ημέρες, με ενημέρωσε η γραμματέας της κ. Γιάννας Αγγελοπούλου ότι ήθελε να έρθει η πρόεδρος εδώ στο εργαστήριό μου μιας και θα παρακολουθούσε τις εκδηλώσεις για την επέτειο από την έξοδο του Μεσολογγίου, αλλά τελικά επειδή το χωριό μας είναι λίγο μακριά, με ενημέρωσαν ότι δεν προλάβαινε. Μάλιστα, μου παρήγγειλαν μέσω του δημοσιογράφου του Νίκου Αλιάγα, ότι ήθελε η κ. Αγγελοπούλου να με δει με τη φορεσιά μου στις εκδηλώσεις του Μεσολογγίου, αλλά λόγω κορωνοϊού δεν έγιναν. Ηθελα να κάνω μια έκθεση για την Κυρά-Βασιλική του Αλή Πασά, που έμενε εδώ στο χωριό μας στα τελευταία χρόνια της ζωής της και ήρθαν στην κατοχή μου τρία ρούχα τα οποία πιθανολογούνται ότι είναι δικά της. Με τόσο χρυσό που έχουν πάνω πάντως, είναι εξαιρετικά πιθανόν να είναι δικά της. Τώρα σε συνεργασία με ένα παιδί, τελειώνουμε το ένα βιβλίο για την ιστορία της, κι αν βρούμε τα χρήματα θα το εκδώσουμε. Γι΄αυτό λέω, ότι όταν εγώ δεν θα είμαι εδώ, θα πρέπει να βρεθεί χώρος για να στεγαστούν, δεν θέλω να καταλήξουν σε κάδους…
