Οταν η Τόνια Αράχωβα, ολοκληρώνοντας το Πανεπιστήμιο περνούσε την πόρτα της Εθνικής Βιβλιοθήκης για να ξεκινήσει μια διατριβή για τον Σεφέρη, δεν μπορούσε να φανταστεί ότι αυτό το βήμα ήταν η απαρχή μιας συναρπαστικής διαδρομής που το 2021 θα την οδηγούσε στην προεδρία της Παγκόσμιας Ενωσης Βιβλιοθηκών.
Πρόκειται για ένα επίτευγμα όχι μόνο προσωπικό αλλά και εθνικό, αφού είναι η πρώτη Ελληνίδα (και η πρώτη από την νοτιοανατολική λεκάνη της Μεσογείου) που κατάφερε να εκλεγεί σε αυτή τη θέση. Η νίκη του Δαυίδ εναντίον… δύο Γολιάθ – της Αμερικής και της Αυστραλίας- έδειξε και την άλλη πλευρά της Ελλάδας, την πλευρά που διαπρέπει στο εξωτερικό και μόνο τυχαία δεν μπορεί να χαρακτηριστεί.
Η Τόνια Αράχωνα έχει διατελέσει από τον Ιούνιο του 2011 έως και τον Μάρτιο του 2014 λειτουργική γενική διευθύντρια στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος της οποίας είναι στέλεχος από το 1995. Έχει πτυχίο Ελληνικής Φιλολογίας από το ΕΚΠΑ, ΜΡΑ (Μεταπτυχιακό Δίπλωμα στη Δημόσια Διοίκηση και Δημόσια Πολιτική) από τα Τμήματα Οικονομικών Σπουδών, Ευρωπαϊκών και Διεθνών Σπουδών και Διοικητικής Επιστήμης και Τεχνολογίας από το Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών και Μs (Μεταπτυχιακό Δίπλωμα στην Επικοινωνία και τα ΜΜΕ με κατεύθυνση Πολιτική Επικοινωνία) από το ΕΚΠΑ με διπλωματική εργασία στην πολιτιστική διπλωματία, τα social media και τις αμερικανικές προεδρικές βιβλιοθήκες. Η Διδακτορική της διατριβή έχει ως θέμα “Στρατηγικές για την Εφαρμογή Ηλεκτρονικών Υπηρεσιών στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος”.
Οι γνώσεις και η αγάπη της για τα βιβλία και τις βιβλιοθήκες δικαίωσε την ίδια αλλά και τη χώρα μας και στη συνέντευξή της σήμερα στη «δημοκρατική» δηλώνει ότι παρά τα άλματα της τεχνολογίας στα τελευταία χρόνια, «Οι Βιβλιοθήκες δεν θα πεθάνουν ποτέ»!
• Κυρία Αράχωβα, θα ήθελα να ξεκινήσουμε την συνέντευξη από την πρόσφατη εκλογή σας στην Παγκόσμια Ένωση Βιβλιοθηκών. Είναι η πρώτη φορά στα 94 χρόνια πορείας της Ενωσης που εκλέγεται Ελληνίδα σε αυτή την θέση.
Πράγματι, είναι η πρώτη φορά στα 94 χρόνια της Παγκόσμιας Ενωσης Βιβλιοθηκών, που εκλέγεται όχι μόνο Ελληνας αλλά κάποιος από την νοτιοανατολική λεκάνη της Μεσογείου, ως president-elect. Οι εκλογές διεξάγονται κάθε δύο χρόνια. Αρχικά ο υποψήφιος εκλέγεται ως president elect και στη συνέχεια ως president. Επισήμως αναλαμβάνω τα καθήκοντά μου ως president elect τον Αύγουστο.
• Είναι ένα επίτευγμα όχι μόνο προσωπικό αλλά και εθνικό. Είναι πολύ σημαντική η θέση στην οποία έχετε καταφέρει να εκλεγείτε και μάλιστα με ευρεία αποδοχή.
Είναι πραγματικά σημαντική γιατί πρόκειται για έναν πολύ σημαντικό διεθνή οργανισμό. Δημιουργήθηκε για πρώτη φορά το 1927 στο Εδιμβούργο στη συνέχεια, το 1971, έλαβε την έδρα στη Χάγη. Πρόκειται για τον σημαντικότερο οργανισμό παγκοσμίως στο χώρο των Βιβλιοθηκών, δεδομένου ότι έχει θέση παρατηρητή στα Ηνωμένα Εθνη, επίσης έχει θέση παρατηρητή στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου και θέση παρατηρητή στον Παγκόσμιο Οργανισμό Πνευματικής Ιδιοκτησίας. Συγχρόνως έχει θέση associate στην UNESCO και στο International Council of Science Unions. Γίνεται λοιπόν αντιληπτή η σπουδαιότητα του Οργανισμού και του σημαντικού ρόλου που διαδραματίζει διεθνώς. Οπως προείπα, οι εκλογές γίνονται κάθε δύο χρόνια και είναι ξεχωριστές για τον πρόεδρο, ξεχωριστές για το διοικητικό συμβούλιο και ξεχωριστές για τα διάφορα άλλα τμήματα. Το παρόν διοικητικό συμβούλιο -του οποίου έχω την τιμή να υπηρετώ ως οικονομική διαχειρίστρια, που είναι η τρίτη θέση στην ιεραρχία- έχει ένα ιστορικό έργο, να αναθεωρήσει τη δομή της IFLA.
Για πρώτη φορά είχαμε τη δημιουργία του λεγόμενου Regional Council το οποίο απαρτίζεται από έξι Regional Divisions, ανάλογα με τις ηπείρους έτσι όπως αυτές είναι χωρισμένες στα Ηνωμένα Εθνη. Υπήρχαν 800 διαθέσιμες θέσεις προς εκλογή, εκτός του προέδρου και υπήρχαν γύρω στις 2.000 υποψηφιότητες, γεγονός που αποτελεί ρεκόρ! Για πρώτη φορά στην ιστορία της IFLA, ήταν τρεις υποψήφιες για τη θέση του προέδρου κι αυτό καταδεικνύει πόσο μεγάλο ενδιαφέρον υπήρχε για την συγκεκριμένη θέση. Οι άλλες δύο υποψήφιες ήταν η μία Αμερικανή και η άλλη Αυστραλή… Ουσιαστικά ο Δαυίδ έπρεπε να παλέψει εναντίον δύο… Γολιάθ! Οι εκλογές είναι περίπλοκες και χρονοβόρες. Για να μπορέσεις να είσαι υποψήφιος θα πρέπει να έχεις περάσει πρώτα τη διαδικασία των υποστηρικτών. Και μάλιστα και εδώ είχαμε ρεκόρ καθώς, η υποψηφιότητα μου συγκέντρωσε 146 υποστηρικτές! Αρκεί να σκεφτείτε ότι η νυν πρόεδρος από την Αυστραλία είχε συγκεντρώσει 66 υποστηρικτές και η Γερμανίδα πρόεδρος η που αναλαμβάνει τον Αύγουστο, είχε συγκεντρώσει 59 υποστηρικτές, οπότε καταλαβαίνετε ότι το 146 ήταν ένα μαγικό νούμερο! Το ιστορικό αυτό ρεκόρ υποστηρικτών ήταν που μου έδινε την ελπίδα ότι ενδεχομένως και να καταφέρω να εκλεγώ.
• Είχατε αμφιβολίες παρά τον αριθμό ρεκόρ των 146 υποστηρικτών;
Ναι, ίσως είναι και θέμα χαρακτήρα… Με την ευκαιρία που μου δίνετε, θα ήθελα να ευχαριστήσω την υπουργό Παιδείας Νίκη Κεραμέως για την υποστήριξή της και πρωτίστως τον πρωθυπουργό ο οποίος έπειτα από συνάντησή μας, εξέδωσε μια επιστολή υποστήριξης προς τους Βιβλιοθηκονόμους και τις Βιβλιοθήκες, κι αυτό αποτυπώνει την έννοια του εθνικού χαρακτήρα της υποψηφιότητάς μου.
• Η εκλογή σας, πέρα από προσωπικό επίτευγμα κυρία Αράχωβα, είναι και εθνικό. Ο στόχος που έχετε θέσει ποιος είναι;
Βασικοί μου στόχοι είναι δύο. Ο πρώτος στόχος είναι η IFLA να αποκτήσει έναν περισσότερο συμπεριληπτικό χαρακτήρα, αυτό που στα αγγλικά ονομάζουμε inclusion και μια μεγαλύτερη εκπροσώπηση της όποιας διαφορετικότητας. Να εκπροσωπείται δηλαδή περισσότερο η φωνή της Αφρικής, της Ασίας, χωρών που δεν έχουν τις δυνατότητες να ακουστούν όπως οι μεγάλες χώρες ή ήπειροι όπως η Ευρώπη και η Αμερική. Η IFLA στόχο έχει την παροχή υψηλού επιπέδου πληροφοριακών υπηρεσιών στους πολίτες μέσω των βιβλιοθηκών ανεξαρτήτως της φυλής, της γλώσσας, του φύλου, της εθνικότητας και της πολιτικής φιλοσοφίας. Αυτό που θεωρούμε είναι ότι η γνώση θα πρέπει να μεταδίδεται εξυπηρετώντας άλλωστε και τους στόχους της βιώσιμης ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών. Ο πρώτος μου στόχος είναι αυτός. Και ο δεύτερος βασικός στόχος είναι η προσπάθεια να αποκτήσει η IFLA έναν ακόμα πιο δυναμικό αντιπροσωπευτικό χαρακτήρα, μια πιο δυναμική παρουσία σε διεθνές επίπεδο μέσω συγκεκριμένων προγραμμάτων και παρεμβάσεων εξακτινώνοντας τις συνεργασίες της κι αυτό βεβαίως να έχει αντανάκλαση τόσο σε περιφερειακό όσο και σε εθνικό και σε τοπικό επίπεδο στις βιβλιοθήκες των χωρών.• Η υποστήριξη από τον πρωθυπουργό, την υπουργό Παιδείας και βεβαίως από 146 υποστηρικτές για την υποψηφιότητά σας, προφανέστατα είναι το αποτέλεσμα σκληρής δουλειάς και μεγάλης αγάπης για το αντικείμενο με σημείο αναφοράς και τη μακρά πορεία σας στην Εθνική Βιβλιοθήκη.
Είμαι 20 χρόνια στην IFLA, δεν παρουσιάστηκα ως κομήτης. Η πρώτη φορά που συμμετείχα σε συνέδριο ήταν το 2001 στη Βοστώνη και στο οποίο κάθε Αύγουστο που διοργανώνεται, συγκεντρώνονται περισσότεροι από 5.000 συμμετέχοντες από όλο τον κόσμο. Οπως καταλαβαίνετε, για εμένα ήταν μια μοναδική εμπειρία και στη συνέχεια με μικρά βηματάκια έφτασα εδώ που είμαι σήμερα, υπηρετώντας προηγουμένως σε μια σειρά από θέσεις. Μάλιστα, όταν εξελέγην στο ΔΣ. το 2017, ήμουν και πάλι το πρώτο μέλος από την Ελλάδα στην ιστορία του οργανισμού.
Φέτος που έθεσα υποψηφιότητα για την προεδρία, συμπληρώθηκαν 20 χρόνια από την πρώτη συμμετοχή μου και δεν θα το έκανα αν δεν είχα διεθνή υποστήριξη από ανθρώπους με τους οποίους εργάζομαι πολύ στενά στα τελευταία χρόνια, γνωρίζουν τον τρόπο που εργάζομαι και πραγματικά αυτό που μπορώ να πω για τον εαυτό μου είναι ότι δουλεύω πάρα πολύ σκληρά και η αγάπη μου για τις βιβλιοθήκες είναι αδιαπραγμάτευτη. Εχω κλείσει 26 χρόνια στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδας, εκεί είναι η μόνιμή μου θέση, έχω διατελέσει γενική διευθύντρια για τρία χρόνια και συγχρόνως υπήρξα και υπεύθυνη της Βιβλιοθήκης στο Προεδρικό Μέγαρο. Εχω επίσης μια πενταετή πορεία από το 2004 έως το 2009 ως επιστημονική συνεργάτης στο Ευρωπαϊκο Κοινοβούλιο, οπότε όλο αυτό ήταν ένα μείγμα που μου έδωσε το εργασιακό υπόβαθρο και τη γνώση, για να μπορέσω να υποβάλω την υποψηφιότητά μου και να έχει αυτό το εκπληκτικό αποτέλεσμα, δεδομένου μάλιστα ότι έλαβα τις διπλάσιες ψήφους -κι αυτό επίσης συνέβη για πρώτη φορά- από την δεύτερη που ήταν Αμερικανίδα.
• Κυρία Αράχωβα, με την μεγάλη εμπειρία που έχετε στο χώρο των βιβλιοθηκών, τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό, θα ήθελα να σας ρωτήσω ποια είναι η θέση τους στην εποχή της τεχνολογίας που όλα περιστρέφονται γύρω από το διαδίκτυο και ποιο ρόλο μπορούν να διαδραματίσουν στη σύγχρονη κοινωνία.
Είναι πολύ εύστοχο το ερώτημά σας και σας ευχαριστώ που το θέτετε. Στο διαδίκτυο δεν μπορείς ποτέ να είσαι σίγουρος αν η πληροφορία που λαμβάνεις είναι ακριβής. Οι βιβλιοθήκες είναι οι επίσημοι έγκυροι φορείς, που μπορούν να παράσχουν πληροφορίες από αξιόπιστες πηγές κι αυτή είναι η θεμελιώδης διαφορά. Οι βιβλιοθήκες χρησιμοποιούν ωστόσο την τεχνολογία για προγράμματα ψηφιοποίησης, συντήρησης καθώς επίσης και για προγράμματα ανταλλαγής δεδομένων διαδανεισμού. Επομένως η τεχνολογία είναι ένα πολύ μεγάλο όπλο για τις βιβλιοθήκες και ιδιαίτερα διευκολύνει τόσο στις συνεργασίες των βιβλιοθηκών όσο και στην εξοικονόμηση πόρων. Η τεχνολογία είναι ένα εργαλείο και το πώς το χρησιμοποιείς ορίζει αν είναι καλό ή κακό.
• Στην Ελλάδα, θα λέγατε ότι εκτιμούμε αρκούντως τον πλούτο και την προσφορά των βιβλίων και των βιβλιοθηκών;
Επειδή πριν από πέντε ημέρες ανέλαβα επισήμως ως πρόεδρος του Γενικού Συμβουλίου των Βιβλιοθηκών στο Υπουργείο Παιδείας, ένας από τους άμεσους στόχους μου είναι η ενδυνάμωση της σχέσης των πολιτών με τις ελληνικές βιβλιοθήκες. Για να είμαστε ειλικρινείς, είμαστε μια χώρα η οποία εκτιμά πάρα πολύ τα μουσεία της όχι όμως και τις βιβλιοθήκες της στον ίδιο βαθμό. Ενας από τους στόχους τους δικούς μου, είναι η ενίσχυση των σχέσεων των βιβλιοθηκών με τους πολίτες, η καλλιέργεια μιας άλλης νοοτροπίας των Ελλήνων για το τι είναι οι Βιβλιοθήκες, αλλά αυτό εξαρτάται από τις υπηρεσίες που μπορούν να παρέχουν προς τους πολίτες.
• Φαίνεται πάντως ότι ο Ελληνας αγαπάει το βιβλίο και ίσως με το κατάλληλο έναυσμα να το εντάξει στην καθημερινότητά του.
Οι Ελληνες αγαπάμε το βιβλίο, αν και δεν διαβάζουμε τόσο πολύ. Στο εξωτερικό και ιδιαίτερα στις δυτικές κοινωνίες, η βιβλιοθήκη αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της κοινωνίας και έχει πλέον μετεξελιχθεί. Δεν είναι μόνο χώροι όπου υπάρχον βιβλία κάθε είδους αλλά πλέον είναι πολυχώροι που μπορούν να προσφέρουν πάρα πολλές υπηρεσίες. Αν δούμε τις βιβλιοθήκες ως ελκυστικό χώρο, τότε θα μπορούν να προσελκύσουν κοινό. Είναι πολύ σημαντικό το παιδί να βλέπει τον γονιό του να επισκέπτεται τη βιβλιοθήκη… Και δεν έχει καμία σημασία το μορφωτικό ή το κοινωνικό επίπεδο του γονιού, υπάρχουν άνθρωποι που επισκέπτονται τις βιβλιοθήκες και οι οποίοι ξέρουν μόνο γραφή και ανάγνωση. Ιδιαίτερα στην περίοδο του κορωνοϊού σε πολλές χώρες αλλά και στην Ελλάδα, βιβλιοθήκες λειτούργησαν όχι μόνο ανακουφιστικά αλλά έπαιξαν καταλυτικό ρόλο στους ανθρώπους που ήταν μόνοι τους και είχαν τη δυνατότητα να παραλάβουν βιβλία για να περάσουν παραγωγικά τον χρόνο τους. Αυτή την δύσκολη περίοδο λοιπόν είχαμε την ευκαιρία να δούμε και τον κοινωνικό ρόλο των βιβλιοθηκών, ο οποίος είναι πάρα πολύ σημαντικός.
• Πάντως είναι εντυπωσιακό ότι παρά την αλματώδη εξέλιξη της τεχνολογίας οι βιβλιοθήκες αντέχουν ακόμα χάρις στους φανατικούς υποστηρικτές όλων των ηλικιών.
Δεν θα μπορούσα να σας δώσω μια αντικειμενική απάντηση σε αυτό το ερώτημα γιατί εγώ έχω μια διαστροφή όσον αφορά στα βιβλία και τις βιβλιοθήκες. Θα πρέπει να σας πω ότι η ενασχόλησή μου με τις βιβλιοθήκες έγινε εντελώς τυχαία όταν είχα τελειώσει το Πανεπιστήμιο και πήγαινα στην Εθνική Βιβλιοθήκη για να ξεκινήσω μια διατριβή για τον Σεφέρη. Εκεί ήταν ένας από τους παλιούς βιβλιοθηκάριους, ο οποίος δεν ζει πλέον, που μου είπε ότι έχει βγει προκήρυξη για μια θέση φιλολόγου με σύμβαση ενός έτους, για τη διόρθωση κειμένων του 18ου αιώνα. Οπότε, το ουδέν μονιμότερον του προσωρινού είναι ενδεικτικό παράδειγμα για το τι συνέβη. Ημουν άνθρωπος των βιβλιοθηκών, συνεχίζω να είμαι και θα είμαι για πάντα. Και να σας πω, είμαι πάρα πολύ αισιόδοξη ότι οι βιβλιοθήκες δεν πρόκειται να πεθάνουν ποτέ όχι μόνο γιατί υπάρχουν μερικοί σαν κι εμένα που έχουμε αυτή τη διαστροφή, αλλά γιατί η βιβλιοθήκη είναι ένας ιδιαίτερος, μοναδικός οργανισμός που έχει εκπαιδευτικό, πολιτιστικό και κοινωνικό ρόλο όπου ο κάθε ένας μπορεί να βρει δωρεάν την πληροφορία. Είμαι πάρα πολύ αισιόδοξη για το μέλλον των βιβλιοθηκών.
