Ο Enrico Corradini, ένας δημοσιογράφος της εφημερίδας «Corriere della Sera», το 1912, μερικούς μήνες μετά τη κατάληψη της Δωδεκανήσου από τους Ιταλούς, έκανε ένα ταξίδι στα νησιά μας και έγραψε ένα βιβλίο: «Sopra le vie del nuovo impero, dall’emigrazione di Tunisi alla guerra nell’Egeo, Milano, Fratelli Treves Editori, 1912», (Πάνω στους δρόμους της νέας Αυτοκρατορίας, από την μετανάστευση στη Τυνησία μέχρι το πόλεμο στο Αιγαίο). Οι Ιταλοί είχαν καταλάβει τότε τα νησιά για να εκβιάσουν τους Τούρκους, ώστε να σταματήσουν τον πόλεμο στη Τυνησία. Υποτίθεται, πως η πρόθεση τους ήταν να τους τα επιστρέψουν αφού θα σταματούσαν οι Τούρκοι το πόλεμο στη Τυνησία.
Σ’ αυτό το βιβλίο του, ο Corradini, μεταξύ άλλων επιχειρηματολογούσε γιατί η Ιταλία έπρεπε να κρατήσει τουλάχιστον τη Ρόδο και να μην επιστραφεί στη Τουρκία. Συμπεραίνοντας έγραφε ότι: «Εμείς οι Ιταλοί μπήκαμε στη Αφρική, αλλά στην Τούρκικη Ασία όπου οι Γάλλοι, οι Άγγλοι, οι Γερμανοί και οι άλλοι ανταγωνίζονται, εμείς είμαστε απόντες. Μεταξύ των οικονομικών συμφερόντων των ευρωπαίων δεν υπάρχουν εκεί τα δικά μας, και μεταξύ των μελλοντικών ευρωπαϊκών κατακτήσεων δεν υπήρχε σημειωμένη μέχρι χθες η δική μας. Ωστόσο μόνο όταν αποβιβαστήκαμε εδώ στη Ρόδο εμείς προωθήσαμε προς την Ασία την πρώτη εμπροσθοφυλακή της δύναμής μας. Η Ρόδος είναι ένα σκάφος που ετοιμάζεται να προσεγγίσει το λιμάνι της απέραντης Ασίας. Εμείς είμαστε στην πλώρη. Ήδη τα μάτια μας είναι στραμμένα στην Ασία. Αύριο θα αποβιβαστούμε».
Η Ρόδος λοιπόν, ήταν και είναι ένα σκάφος που μπορεί να προσεγγίσει την απέραντη Ασία, την Αφρική και την Ευρώπη όπως εκτιμούσαν τότε οι Ιταλοί. Οι Ιταλοί, είχαν πάρει στα χέρια τους μια υποβαθμισμένη από τους Τούρκους πόλη και την έκαναν μια βάση για να αλλάξουν τα γεωπολιτικά δεδομένα της Μεσογείου και θα το κατάφερναν. Όμως οι μεγάλες αλλαγές που έφερε ο δεύτερος παγκόσμιος πόλεμος χάλασαν τα σχέδια τους. Η πολιτική τους να εξιταλίσουν τους Έλληνες, που τους είχαν ανάγκη για να τους οδηγήσουν στη Ανατολή, δεν πέτυχε και οι ευρύτερες γεωπολιτικές αλλαγές που προέκυψαν έκαναν πλέον δυνατή την προαιώνια επιθυμία των κατοίκων των νησιών να ενωθούν με την μητέρα τους Ελλάδα. Τώρα στη πλώρη του σκάφους είμαστε εμείς, οι κάτοικοι αυτού του τόπου. Τώρα εμείς πρέπει να οδηγήσουμε αυτό το σκάφος στα λιμάνια της Ανατολής και της Δύσης. Όχι βέβαια με την αλαζονική Ιταλική νοοτροπία, αλλά με την Ελληνική. Εμείς λοιπόν πρέπει να κερδίσουμε αυτό το στοίχημα!
Ο κόσμος σήμερα αλλάζει! Τα δόγματα με τα οποία διοικούνταν ο κόσμος τους τελευταίους αιώνες κατέρρευσαν. Οι δρόμοι που ενώνουν την Ανατολή με τη Δύση αλλάζουν σπουδαιότητα και η Ρόδος βρίσκεται πάλι στο κέντρο των κεντρικών αρτηριών. Είναι σίγουρο πως η ιστορία δεν επαναλαμβάνεται, αλλά είναι το ίδιο σίγουρο πως μας διδάσκει. Η γνώση της ιστορίας, είναι ο μόνος τρόπος για να δούμε το μέλλον ενός τόπου και για να καταλάβουμε ποιος είναι ο καλύτερος τρόπος για να τον οδηγήσουμε στην ανάπτυξη. Μια επιτυχημένη συνταγή του παρελθόντος είναι χρήσιμη ως βάση για τις προβλέψεις του μέλλοντος.
Στο τόπο μας, υπάρχουν πολλές δυνάμεις που θα μπορούσαν να οδηγήσουν το σκάφος της Ρόδου εκεί που πρέπει. Το μόνο που μένει είναι να παρέμβουν αυτοί που έχουν την δυνατότητα και την αρμοδιότητα για να συντονίσουν αυτές τις δυνάμεις. Να καθορίσουν τους στόχους και τα μέσα, ώστε το σκάφος μας να κινηθεί στη σωστή ρώτα. Να επανατοποθετηθεί η Ρόδος στη γεωπολιτική θέση που της ανήκει και από όπου οι «επιβολές» των μεγάλων την εκτόπισαν.
Οι προκλήσεις είναι πολύπλοκες και δεν αντιμετωπίζονται με απλοϊκότητα. Θέλει πολλές και εξειδικευμένες γνώσεις για να υπηρετήσουμε αυτό το στόχο. Ο Δήμος, το Τεχνικό Επιμελητήριο και
όποιος άλλος νομίζει ότι μπορεί να συμβάλει, θα πρέπει να ξεκινήσουν ένα διάλογο. Ένα διάλογο που θα πρέπει να συμπεριλάβει και άλλους συνομιλητές. Εξειδικευμένους επιστήμονες, για να αναλύσουν τις επερχόμενες αλλαγές και τις δυνατότητες μας να συμμετέχουμε στις επερχόμενες προκλήσεις. Πως δηλαδή θα πρέπει να διαμορφωθεί το θεσμικό πλαίσιο και οι υποδομές της Ρόδου, ώστε να είναι σε θέση να ανταποκριθούν στα νέα δεδομένα που έχουν ήδη δημιουργηθεί και σε εκείνα που ενδεχόμενα θα μας οδηγήσει η τύχη!
Ο τουρισμός στη Ρόδο ήρθε χωρίς σχεδιασμό και τα αποτελέσματα δεν ήταν τα καλύτερα που θα μπορούσαμε να έχουμε. Η Ρόδος βέβαια είναι ένας ευλογημένος τόπος και ότι κάνουμε έχει αποτέλεσμα. Όμως αυτή τη στιγμή θα πρέπει να προετοιμάσουμε τη πόλη μας και ολόκληρο το νησί μας να δεχτεί την νέα εποχή όπως θα του άξιζε. Δεν πρέπει πια να ποντάρουμε στη τύχη. Τα βήματα μας πρέπει να είναι μελετημένα και μετρημένα με μεγάλη προσοχή.
Τα νησιά μας, μετά το δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, δεν μπήκαν στη Ελλάδα όπως θα έπρεπε. Παρόλα αυτά όμως, οι κάτοικοι αυτού του τόπου ήξεραν και εκμεταλλεύτηκαν πολύ σωστά τους καιρούς. Τα νησιά μας πρωτοπορούν στη βιομηχανία του τουρισμού. Τώρα όμως μας δίνεται η ευκαιρία να πάψουμε να είμαστε η εσχατιά της Ευρώπης. Να επιστρέψουμε στο κέντρο και να διεκδικήσουμε το ρόλο μας.
Όλα αυτά όμως θέλουν δουλειά, θέλουν γνώσεις και θέλουν θέληση. Πάντα θα υπάρχουν και οι ουραγοί. Αυτοί που ενδιαφέρονται μόνο για τα προσωπικά τους οφέλη. Ας τους αφήσουμε πίσω μας και ας προχωρήσουμε μπροστά όσοι μπορούμε και θέλουμε…
Όλα τα παραπάνω φαίνονται αόριστα, για το λόγο αυτό θα επανέλθω σε ένα θέμα που είχα θίξει πριν δέκα περίπου χρόνια και το θεωρούσα και συνεχίζω να το θεωρώ ως μεγάλη παράληψη των πολιτικών μας που δεν ασχολήθηκαν τότε με αυτό. Ένα θέμα που δεν έχει μόνον οικονομική σημασία αλλά πρωτίστως γεωπολιτική, αφού θα αναβαθμίσει σε μεγάλο βαθμό το νησί της Ρόδου στα πλαίσια της Ευρώπης και γενικότερα του κόσμου. Όλα ξεκίνησαν το 1992 όταν τέθηκε η βάση για τη διαμόρφωση μιας ενιαίας Ευρωπαϊκής πολιτικής μεταφορών με τη συνθήκη του Μάαστριχ, η οποία εισήγαγε την έννοια του Διευρωπαϊκού δικτύου μεταφορών συμπληρώνοντας το τρίπτυχο των αντίστοιχων δικτύων ενέργειας και τηλεπικοινωνιών. Η «Λευκή Βίβλος» των Μεταφορών, που δημοσιεύτηκε το Δεκέμβριο του ίδιου έτους, ενίσχυσε περαιτέρω αυτή την πολιτική μέσω της απελευθέρωσης της αγοράς των μεταφορών, ενώ κατά τη διάσκεψη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου το 1996 τέθηκαν δέκα πιο σαφείς στόχοι για την ανάπτυξη του Διευρωπαϊκού δικτύου μεταφορών θέτοντας ως χρονικό ορίζοντα το 2010. Ένας εξ αυτών εστίαζε συγκεκριμένα στην ανάπτυξη πολύ-τροπικών κόμβων για την αποτελεσματική διασύνδεση νησιωτικών, απομακρυσμένων ηπειρωτικών και περιφερειακών περιοχών με περιοχές της κεντρικής Ευρώπης. Δηλαδή αυτή η χωροταξική κατεύθυνση άλλαξε τις πολιτικές των Μεγάλων Δυνάμεων, που είχαν εγκαινιαστεί τον 19ο αιώνα και που άφηναν το Αιγαίο έξω από τους στρατηγικούς δρόμους παγκόσμιας σημασίας.
Με την νέα αυτή κατεύθυνση που έθεσε η Ευρώπη, καθόρισε τέσσερις κύριους άξονες που απαρτίζουν τις θαλάσσιες αρτηρίες της, συμπληρώνοντας αποτελεσματικά τους χερσαίους διαδρόμους του Διευρωπαϊκού δικτύου μεταφορών και συντελώντας καθοριστικά στην απρόσκοπτη πολύ-τροπική εξυπηρέτηση των εμπορευματικών ροών στην Ευρώπη. Οι τέσσερεις αυτοί άξονες είναι: η Θαλάσσια αρτηρία της Βαλτικής Θάλασσας, η Θαλάσσια αρτηρία της Δυτικής Ευρώπης, η Θαλάσσια αρτηρία της Δυτικής Μεσογείου και η Θαλάσσια αρτηρία της Ανατολικής Μεσογείου. Αυτή που ενδιαφέρει εμάς είναι η περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου. Όπως φαίνεται στο συνημμένο χάρτη, η Ρόδος είναι εκ των πραγμάτων ο κόμβος που ενώνει όλες τις επί μέρους αρτηρίες τη Ανατολικής Μεσογείου. Δηλαδή, το μόνο που έχουμε να κάνουμε για να μετατρέψουμε τη Ρόδο σε μεταφορικό κόμβο, και όχι μόνο, είναι να διαμορφώσουμε το έδαφος και το θεσμικό καθεστώς για να δεχτούμε αυτή τη λειτουργία.
Οι θαλάσσιοι αυτοί διάδρομοι που περνούν από τη Ρόδο και συνδέουν την Αδριατική Θάλασσα, το Ιόνιο και το Αιγαίο Πέλαγος, τη Μαύρη Θάλασσα και ανατολικά τη Κύπρο και το Σουέζ, είναι οι κυριότεροι άξονες μεταφοράς αγαθών της Ευρώπης. Μάλιστα τα νέα γεωπολιτικά δεδομένα τους καθιστούν και τους πλέον ανταγωνιστικούς οικονομικά. Η μετατροπή της Ρόδου ως κόμβου για την
ανάπτυξη των διαδρόμων της ανατολικής Μεσογείου αναμένεται να προσδώσει πολλαπλά οφέλη στη πόλη και στο νησί, που ουσιαστικά θα λειτουργήσει ως κέντρο βάρους της συγκεκριμένης περιοχής. Επιπλέον η δημιουργία μιας υποδομής για να υποδεχτεί αυτή τη λειτουργία θα προσδώσει στη Ρόδο και άλλες δυνατότητες πέρα από τις οικονομικές.
Πρέπει να σημειώσω ότι, στην υπό εξέλιξη τότε μελέτη του ΓΠΣ της πόλης της Ρόδου, που ξεκίνησε το 2002, είχαμε ενδελεχώς διεισδύσει στο πρόβλημα και είχαμε προδιαγράψει τις υποδομές για τη συμμετοχή της Ρόδου σε αυτό το πρόγραμμα. Οι πολιτικαντισμοί του παρελθόντος δεν άφησαν όμως τα περιθώρια για να συνεχιστεί η προσπάθεια εκείνη. Τώρα λοιπόν θα πρέπει να δούμε τα πράγματα από την αρχή και να τα κατευθύνουμε εκεί που πρέπει. Δεν αξίζει στη Ρόδο να μένει εγκλωβισμένη στις ενδοσκοπήσεις της.
ΝΙΚΟΛΟΣ ΦΑΡΜΑΚΙΔΗΣ
ΠΟΛΙΤΙΚΟΣ ΜΗΧΑΝΙΚΟΣ
