Με αφορμή την πρωτοβουλία της ελληνικής κυβέρνησης για τα “GR- ECO Islands” και τη θετική διάθεση του Δήμου Χάλκης να καταστεί το πρώτο ενεργειακά αυτόνομο νησί της Δωδεκανήσου, απαλλαγμένο από τους ρύπους του διοξειδίου του άνθρακα, δεν υπάρχει καταλληλότερος άνθρωπος από τον δικηγόρο κ. Μιχάλη Παπαγεωργίου (Διδάκτωρ Συνταγματικού και Διοικητικού Δικαίου με ειδίκευση στο Δίκαιο της Βιώσιμης Ανάπτυξης), να μας κατατοπίσει ως προς τις νομικές βάσεις και τις θεσμικές προοπτικές αυτού προγράμματος. Ο ίδιος, έχει αναλάβει για τον Δήμο Χάλκης, την όλη νομική επεξεργασία και το νομικό κέλυφος διαφύλαξης αυτών των δράσεων.
• Κύριε Παπαγεωργίου, μιλήστε μας για το πολύ-προβεβλημένο ενεργειακό πρόγραμμα της Χάλκης.
Οι παρεμβάσεις και οι ενέργειες στο όμορφο νησί της Χάλκης αποτελούν την εκπλήρωση ενός πρότυπου Μνημονίου Συνεργασίας που υπεγράφη τον περασμένο Ιούλιο, υπό την αιγίδα του υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας, με την αρωγή της ΠΝΑι, την υποστήριξη της Γαλλικής Πρεσβείας και με τη δυναμική διαθεσιμότητα του Δήμου Χάλκης. Αφορά ουσιαστικά ένα ρεαλιστικό εγχείρημα που δεν θα μείνει σε διακηρυκτικές κατευθύνσεις, αλλά που ήδη υλοποιείται με την καθοριστική συμμετοχή ενός συγκροτημένου δικτύου σοβαρών και αξιόπιστων επενδυτικών ομίλων από την Δ.Ε.Η. Α.Ε. και εταιρείες από το χώρο της Ενέργειας μέχρι επενδυτικά projects από το χώρο της αυτοκινητοβιομηχανίας και των τηλεπικοινωνιών για τον πολύπλευρο «πράσινο» εκσυγχρονισμό και μετασχηματισμό του νησιού.
Πρωταγωνιστής σε αυτό το εγχείρημα είναι η εγκατάσταση και η λειτουργία ενός φωτοβολταϊκού σταθμού ισχύος 1 MW, όπου η παραγωγικότητά του θα διοχετεύεται στο κεντρικό δίκτυο με σπουδαία ανταποδοτικά οφέλη για την τοπική κοινωνία, κυρίως και καταρχάς, υπό το δομικό πλαίσιο του «εικονικού ενεργειακού συμψηφισμού» (γνωστού ως “net metering”). Εξασφαλίζοντας, δηλαδή, από την αρχή της παραγωγής του, κατά πολύ φθηνότερο κόστος ηλεκτρικού ρεύματος για τους κατοίκους του Δήμου Χάλκης και δη για τα μέλη της ήδη ιδρυθείσας Ενεργειακής Κοινότητας της Χάλκης με την επωνυμία «Κάλχιον» -“ChalkiΟn”.
Από τον Δήμο Χάλκης, τον Αθλητικό Σύλλογο Χάλκης και από τους πρώτους ενδιαφερόμενους ενεργούς πολίτες της νησιού, ιδρύθηκε η πρώτη Ενεργειακή Κοινότητα στα Δωδεκάνησα.
• Υπάρχει η ευελιξία και η πρόθεση να δημιουργηθούν Ενεργειακές Κοινότητες και σε άλλα νησιά του Νοτίου Αιγαίου και πόσο σημαντικό είναι να συμμετέχουν οι Δήμοι σε αυτές;
Πρέπει να γίνει ξεκάθαρο πως τα θεσμικά και τα πρακτικά αναπτυξιακά πλεονεκτήματα είναι πολλά και αποτελούν μία χρυσή ευκαιρία για τις τοπικές κοινωνίες με πολλαπλά οφέλη. Καθώς με τις σωστές κινήσεις, οι θετικές αναδιανεμητικές παρεμβάσεις μέσω των Ενεργειακών Κοινοτήτων ανάμεσα στο φυσικό και στο οικονομικό κεφάλαιο δεν περιορίζονται μόνο στην σταθερότητα, στην εξασφάλιση του «ενεργειακού συμψηφισμού» και στο φθηνότερο ρεύμα (που είναι και αυτό από μόνο του άκρως σηματοδοτικό για την ανάπτυξη ενός τόπου), αλλά επιδιώκουν και συνεκτικότερες συνέργειες γύρω από την προστασία του περιβάλλοντος, ειδικά των νησιωτικών μας περιοχών, που ως επί το πλείστον, είναι και οικολογικά επαυξημένα προστατευμένες υπό το δίκτυο Natura 2000 με την αντίστοιχη κινητοποίηση της ευρύτερης κοινωνικής ευημερίας και των συνθηκών καλής και ποιοτικής διαβίωσης.
Ωστόσο, σε καμία περίπτωση, η όλη πρωτοβουλία δεν μπορεί να γίνεται με προχειρότητα και προς εξυπηρέτηση μικρο-σκοπιμοτήτων και συγκυριακών συμφερόντων, αφού επιβάλλεται ένας συνεπής και αποκεντρωμένος διακυβερνητικός και μεταρρυθμιστικός εκσυγχρονισμός. Επί τούτου, για τις σχετικές δημοτικές πρωτοβουλίες, το απαραίτητο πλαίσιο σήμερα υφίσταται και στην ελληνική έννομη τάξη ως κεκτημένο σε κοινό νομοθετικό, σε ευρωπαϊκό και φυσικά σε συνταγματικό επίπεδο, μένει να φανεί η ουσιαστική βούληση και η εύρυθμη αποτελεσματικότητα όλων των παραπάνω για την πετυχημένη υλοποίησή τους σε εθνικό και δη σε τοπικό επίπεδο.
Ενώ, σε δεύτερο επίπεδο, εξίσου κρίσιμο είναι να ενημερωθεί ο κόσμος περαιτέρω στις τοπικές κοινωνίες ακόμα και για τον τρόπο και για τους όρους κατάρτισης των Δημόσιων Συμβάσεων επιπλέον πιο διάφανα και πιο ουσιαστικά, αφού αποτελεί ένα πεδίο που… κυκλοφορούν τεράστια ποσά δημόσιου χρήματος προς εξυπηρέτηση των δημόσιων αναγκών, και καθίστανται κατ’ ουσία υποχρεωτικά ολοένα και πιο «Πράσινες», δεσμεύοντας και προσανατολίζοντας τους Δήμους και τους λοιπούς φορείς του Δημοσίου για τις αντίστοιχες εφαρμογές και επιλογές με τον αντίστοιχο έλεγχο από την Κοινωνία των Πολιτών.
Εχω έρθει σε επαφή και υπάρχει έμπρακτο ενδιαφέρον από τουλάχιστον 3 νησιωτικούς δήμους της Δωδεκανήσου, που επιθυμούν να εκκινήσουν μία αντίστοιχη πρωτοβουλία με αυτή της Χάλκης, με βάση τις δικές τους ανάγκες και επιδιώξεις.
Σε οργανωτικό – νομιμοποιητικό επίπεδο, η συμμετοχή ενός δήμου σε Ενεργειακό Συνεταιρισμό/Κοινότητα στηρίζεται βάσιμα και διασφαλιστικά σ’ ένα σύνολο ειδικών αλλά και γενικών διατάξεων, τόσο από τον Κώδικα Δήμων και Κοινοτήτων, όσο και από τη νομοθεσία του γνωστού σε όλους μας «Καλλικράτη».
• Τι είναι οι Ενεργειακές Κοινότητες και πώς προχώρησε ο Δήμος Χάλκης στην ίδρυσή της;
Οι Ενεργειακές Κοινότητες επί της ουσίας είναι Αστικοί Συνεταιρισμοί αποκλειστικού σκοπού που προάγουν: α) την ανταγωνιστική προοπτική της Κοινωνικής και Αλληλέγγυας Οικονομίας, β) την καινοτομία στον ενεργειακό παραγωγικό τομέα, γ) την αντιμετώπιση της ενεργειακής ένδειας και ανεπάρκειας, δ) τους όρους και τη δυναμική της βιώσιμης ανάπτυξης και ε) την ιδιοκατανάλωση και την παραγωγική ενεργειακή αυτονομία, αυτάρκεια και ασφάλεια, όπως και τη βελτίωση της ενεργειακής αποδοτικότητας στην τελική χρήση σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο μέσω της αξιοποίησης των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας.
Μπορούμε συνεπώς να μιλήσουμε ευθέως για την καθιέρωση μίας «Ενεργειακής Δημοκρατίας», καθώς σε μία ανοιχτή, προς τους πολίτες ενός δήμου ή μίας ευρύτερης περιφέρειας, Ενεργειακής Κοινότητας, τα μέλη της, δηλαδή, πλήθος πολιτών-καταναλωτών, που διαχρονικά επιβαρύνονται υπέρμετρα για την κάλυψη των αναγκών τους σε ενέργεια και ρεύμα, αλλάζουν τελείως ρόλο και θέση. Αφού μετατρέπονται πλέον με ασφάλεια και χωρίς ιδιαίτερο επενδυτικό κόστος για ένα «μέσο νοικοκυριό» σε παραγωγούς ενέργειας.
• Νησιωτικότητα και ενεργειακή κρίση. Σύμφωνα με αυτά που μας αναφέρετε, μπορούν τα νησιά μας να προσπεράσουν τον σκόπελο της ενεργειακής αβεβαιότητας στον παγκόσμιο ανταγωνισμό;
Οι προοπτικές της νησιωτικότητας ταυτίζονται με την εκπλήρωση των όρων της Βιώσιμης Ανάπτυξης.
Στη δομική λογική της Βιώσιμης Ανάπτυξης δεν «χωρά» η Ενεργειακή Κρίση και η ενεργειακή αβεβαιότητα, αφού ειδικά με την συνολική «πράσινη» αναπτυξιακή δυναμική και με την ισορροπημένη καθιέρωση των ΑΠΕ διασφαλίζεται όχι μόνο η ενεργειακή ασφάλεια, αυτάρκεια και αυτονομία, αλλά και η προοπτική των νησιών και της χώρας μας εν γένει, ώστε να καταστεί στρατηγικός παραγωγός «καθαρής» και «πράσινης» ενέργειας, απαλλαγμένης από τα δεσμά των γεωπολιτικών συσχετισμών και… εκβιασμών.
Δεν σημαίνει βέβαια πως η διάχυση των Α.Π.Ε. μέσω της αειφόρου κάρπωσης του ήλιου, του αέρα και των θαλάσσιων υδάτων μας, θα γίνει με μία de facto άνευ όρων νομιμοποίηση. Καθώς η ανάδειξη της Φέρουσας Ικανότητας κάθε τόπου, οι συναφείς νόμιμες, τεχνοκρατικά βέλτιστες και κοινωνικά αποδεκτές και πλήρως αιτιολογημένες επιστημονικές ΜΠΕ και οι αντίστοιχα εμπεριστατωμένοι Χωροταξικοί Σχεδιασμοί είναι οι θεσμικοί και εγγυητικοί καταλύτες σε ένα σύγχρονο ευρωπαϊκό κράτος δικαίου για τη βιωσιμότητα του αναπτυξιακού του προγραμματισμού και την εναρμονισμένη ενσωμάτωση των σχετικών παραγωγικών παρεμβάσεων των ΑΠΕ στην ελληνική επικράτεια.
Όσο δε πιο ώριμα ενεργητική και συμμετοχική είναι η Κοινωνία των Πολιτών σε όλες αυτές τις συναρτήσεις, τόσο με πιο δόκιμο τρόπο θα προσαρμοστεί και η ενεργειακή οικονομία της αγοράς σε αυτές τις απαιτήσεις. Κάνοντας συμμέτοχους στον ενεργειακό ανταγωνισμό τους ίδιους τους πολίτες.
• Η Ελλάδα θεσμικά και οργανωτικά προλαβαίνει να ανέβει στο άρμα της Βιώσιμης Ανάπτυξης και της Κυκλικής Οικονομίας;
Η Ελλάδα ως εθνική οικονομία και έννομη τάξη έχει αθροιστικά την ακριβότερη ενεργειακή παραγωγή και κατανάλωση στην Ευρώπη, τόσο για το συνολικό κόστος που επιβαρύνονται τα Δημόσια Ταμεία, όσο και για κάθε επιμέρους νοικοκυριό, αποτελώντας ένα βασικό ζήτημα βιωσιμότητας της εθνικής οικονομίας και ανάπτυξης.
Η «απολιγνιτοποίηση» λοιπόν και η αποδέσμευσή μας από τα κοστοβόρα ορυκτά καύσιμα, στρεφόμενοι προς εναλλακτικές πηγές ενέργειες με πλουραλισμό, συνθετότητα και ευελιξία επιβάλλεται να οργανωθεί επιτακτικά άμεσα, όχι μόνο για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και την εξοικονόμηση πόρων σε κάθε κλίμακα. Αλλά και για την ίδια την αναπτυξιακή προοπτική της χώρας μας, άκρως ανταγωνιστικά μέσω της ισόρροπης και δίκαιης μετάβασης στην «πράσινη» οικονομία και στην «πράσινη» ενέργεια των ΑΠΕ. Με τρόπο βέβαια εξορθολογισμένο, ασφαλή, διάφανο και πολυεπίπεδα περιβαλλοντικά, οικονομικά και κοινωνικά εναρμονισμένο.
Εστιάζοντας στην «πράσινη» ανάπτυξη ως το μόνο μονόδρομο της βιωσιμότητας και τη «χρυσή» ευκαιρία για την ανάπτυξη και τη ριζική αναδιάρθρωση της πατρίδας μας. Με συνέπεια και σύνεση αξιοποιώντας τις θεσμικές και νομικές παρακαταθήκες σε μία χρηστή και… επιτελούς δίκαιη προσαρμογή του Κράτους μας στις παγκόσμιες εξελίξεις…
«δρώντας τοπικά, σκεπτόμενοι παγκόσμια», κατά το γνωστό ρητό “act locally, think globally”.
Βιώσιμη Ανάπτυξη, Πράσινη Ενέργεια και Νησιωτικότητα
