Για την κατάσταση όπως έχει δημιουργηθεί με την πανδημία του κορωνοϊού και για τις κοινωνικές της συνέπειες, μιλάει σήμερα, στην «δημοκρατική» ο τέως Κοσμήτορας της Θεολογικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών κ. Μάριος Μπέγζος.
Επίσης αναφέρεται στον ρόλο της Εκκλησίας και της θρησκείας στην ζωή του σημερινού ανθρώπου και από πού πηγάζει η ανάγκη της ύπαρξης των θρησκειών.
Ο κ. Μπέγζος, που αρθρογραφεί τακτικά σε πολλά έντυπα, και είναι τακτικός συνεργάτης επιστημονικών λεξικών και εγκυκλοπαιδειών στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, υπήρξε διευθυντής της σειράς «Θρησκειολογία» των εκδόσεων Ελληνικά Γράμματα, έχει συγγράψει τριάντα μονογραφίες και περίπου τετρακόσια άρθρα σε επιστημονικά περιοδικά, πανεπιστημιακές επετηρίδες και αφιερωματικούς τόμους.
Το δοκιμιακό έργο του έχει διακριθεί, ενώ μελετήματά του έχουν μεταφραστεί σε πολλές άλλες γλώσσες.
Τέλος, μιλάει για την κατάσταση, όπως αυτή έχει δημιουργηθεί με την διακοπή της κοινωνίας μεταξύ των Πατριαρχείων Μόσχας και Κωνσταντινουπόλεως, ενώ θεωρεί πολύ σημαντική την επίσκεψη του Πάπα Φραγκίσκου σε Ελλάδα και Κύπρο, με ανθρωπιστική αλλά και πολιτική βαρύτητα.
• Κύριε καθηγητά, θα ήθελα να ξεκινήσουμε από αυτό που ζούμε στα τελευταία δύο χρόνια, με την πανδημία του κορωνοϊού που πλήττει τον πλανήτη. Τελικά, οι περιορισμοί, οι εγκλεισμοί, η ελευθερία κινήσεων και επαφών, τι δημιούργησε μέχρι σήμερα κατά την άποψή σας;
Κατ’ αρχήν είναι ό,τι πιο αφύσικο, διότι στερεί από τον άνθρωπο την κίνηση. Ζωντανός είναι αυτός που κινείται. Όταν αρρωσταίνουμε, κινούμαστε λιγότερο και όταν τελειώνει η ζωή μας, δεν κινούμαστε καθόλου. Άρα μπαίνουμε σε μία αφύσικη κατάσταση αναγκαστικής, υποχρεωτικής ακινησίας, αφενός για να ζήσουμε και αφετέρου στερούμεθα την αίσθηση της αφής. Ξέρετε, από τις πέντε αισθήσεις, οι δύο πιο σημαντικές για τον άνθρωπο –το έχουν πει και οι αρχαίοι αυτό- είναι η όραση και η αφή. Και μάλιστα η αφή, που είναι και περιφρονημένη, δεν μας εγκαταλείπει ποτέ και δε νοσεί, παρά σπάνια.
Συνεπώς, το να πεις σε έναν άνθρωπο ότι δεν μπορείς καν να δώσεις μια χειραψία, να αγγίξεις, να αγκαλιάσεις, να φιλήσεις, να έχεις υστέρηση της αφής και της επαφής, είναι ό,τι χειρότερο μπορεί να συμβεί στον άνθρωπο. Σκεφτείτε ότι οι άνθρωποι γεννιούνται, επειδή δύο άλλοι άνθρωποι έρχονται σε στενή επαφή. Από εκεί και πέρα, αντιλαμβάνεστε πόση σχέση έχει η αφή με τη ζωή και πώς ο άνθρωπος αντιδρά σε αυτό που συμβαίνει. Υποφέρει, από την μία καταθλίβεται και από την άλλη, οργίζεται.
Ακόμη και αυτοί οι παραλογισμοί ‘είμαι αντι-εμβολιαστής, δεν θέλω να απογραφώ’ είναι εκδηλώσεις θυμού. Οι άνθρωποι αυτοί έχουν το ίδιο μυαλό που έχουμε κι εμείς, δεν είναι αυτό το θέμα. Είναι κουρασμένοι, ταλαιπωρημένοι και αντιδρούν με αυτό τον τρόπο.
• Η παρουσία της Εκκλησίας και της θρησκείας τι ρόλο μπορούν να διαδραματίσουν στη ζωή του σημερινού ανθρώπου, στον 21ο αιώνα;
Θα έλεγα πολύ μεγάλο ρόλο. Ίσως και πολύ μεγαλύτερο ρόλο από ό,τι στην παραδοσιακή κοινωνία η οποία ήταν δεσμευμένη, δεσμευτική και περιορισμένη κι επομένως η παρουσία της θρησκείας ήταν αυτονόητη. Τώρα, σε μια κοινωνία απελευθερωμένη, χειραφετημένη, τόσο η Εκκλησία όσο και η θρησκεία, έχουν να διεκδικήσουν την παρουσία τους –όχι απαιτώντας την, αλλά προσφέροντας τις ανθρωπιστικές τους υπηρεσίες και κατόπιν τις κοινωνικές τους υπηρεσίες δίνοντας νόημα στη ζωή των ανθρώπων, και από την πλούσια σοφία του παρελθόντος και της παράδοσης να δώσουν πλαίσια αναφοράς μέσα στα οποία ο σύγχρονος άνθρωπος μπορεί να αντιμετωπίσει τα προβληματά του και να ελαφρυνθεί. Όχι όμως να λύσει τα προβλήματά του.
• Η αλήθεια είναι ότι οι θρησκείες υπήρχαν από τα αρχαία χρόνια. Συνεπώς, φανερώνουν και την ανάγκη του ανθρώπου να πιστεύει σε κάτι.
Σε κάθε περίπτωση, ο άνθρωπος νιώθει έναν φόβο. Διότι η φύση είναι παντοδύναμη –τόσο που ο άνθρωπος να τα βάλει μαζί της. Παράδειγμα, η πανδημία που ζούμε: είμαστε στο απόγειο της τεχνολογίας και της ιατρικής και δεν μπορούμε να βρούμε ένα αποτελεσματικό μέσο για να αντιμετωπίσουμε αυτό το πρόβλημα. Έτσι λοιπόν, ο φόβος απέναντι στη φύση κάνει τους ανθρώπους να βρίσκουν μέσα τους αμυντικούς μηχανισμούς. Κι ένας τέτοιος μηχανισμός, είναι η θρησκεία η οποία διδάσκει το δρόμο που μπορεί κανείς να στραφεί στα δεινά της φύσης. Με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, οι δυτικές θρησκείες έχουν διάφορες απαντήσεις.
• Ν’ αλλάξουμε θέμα. Να μιλήσουμε σχετικά με το ζήτημα που έχει δημιουργηθεί με την Ουκρανία και το Σχίσμα ανάμεσα στο Πατριαρχείο Μόσχας και στο Οικουμενικό. Στις πρόσφατες επισκέψεις του, ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος στο Κίεβο και μετά στις ΗΠΑ και στην Αθήνα, ξεκαθάρισε ότι δεν τον ενδιαφέρει η κατάσταση που έχει δημιουργηθεί. Τελικά, έκανε λάθος με την υπογραφή του Τόμου της Αυτοκεφαλίας;
Κοιτάξτε, επί 30 χρόνια από το 1991 που έγινε η αλλαγή στο ανατολικό μπλοκ οι Ουκρανοί, ζητούσαν την Αυτοκεφαλία τους και το Οικουμενικό Πατριαρχείο, το αρνείτο –ακριβώς επειδή για όλα αυτά τα χρόνια, ήξερε ότι η χώρα θα αιματοκυλιστεί και επιπλέον, δεν χρειαζόταν να δημιουργηθεί ακόμη μία εθνική εκκλησία. Σοφά ποιώντας το Οικουμενικό Πατριαρχείο, δεν απαντούσε στις εκκλήσεις των Ουκρανών, παρέπεμπε το θέμα στις καλένδες και καθυστερούσε. Τώρα, εντελώς ξαφνικά, αλλάζει στάση και τοποθέτηση.
Το θέμα δεν είναι εάν ο Πατριάρχης Μόσχας, μνημονεύει τον Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως ή όχι. Δεν είναι προσωπικό το θέμα. Το θέμα είναι ότι οι μισοί ορθόδοξοι, δεν επικοινωνούν με τους άλλους μισούς ενώ υπάρχουν βίαιες συγκρούσεις μεταξύ των πιστών στο ουκρανικό έδαφος. Και αυτό είναι ‘Σχίσμα’.
Εγώ προσωπικά, δεν μπορώ να αισθανθώ αδιάφορος απέναντι σε αυτή την κατάσταση. Και σας λέω ότι δεν είναι θέμα ποιος μνημονεύει ποιον. Το ζήτημα εδώ είναι, οι άνθρωποι στην Ουκρανία να μην σφαγιάζονται μεταξύ τους (όπως συμβαίνει). Ειδικά στην Ουκρανία, από τον καιρό της ναζιστικής κατοχής κι έπειτα υπάρχουν πολλά μέτωπα και πολλές μερίδες. Τόσο μέσα στην χώρα, όσο και στους απόδημους Ουκρανούς. Το θέμα είναι πάρα πολύ σοβαρό και γι αυτό είναι λυπηρό το ό,τι ζούμε ένα τέτοιο εσωτερικό Σχίσμα.
• Βέβαια, όταν σήμερα μιλάμε για Σχίσμα δεν έχει την ίδια έννοια με το Σχίσμα του 1054 (Σχίσμα των δύο Εκκλησιών που ήταν η διαίρεση και διάσπαση της κοινωνίας μεταξύ της Δυτικής και της Ανατολικής Χριστιανικής Εκκλησίας). Αυτό που σημειώθηκε αφορά στους κόλπους της Ανατολικής Χριστιανικής Εκκλησίας.
Είχαμε το Σχίσμα του 1054 και 500 χρόνια αργότερα είχαμε τη μεταρρύθμιση που κι αυτό ήταν ένα εσωτερικό Σχίσμα της Δυτικής Εκκλησίας. Τώρα, δυστυχώς μπορούμε ζούμε ένα εσωτερικό Σχίσμα της Ανατολικής Χριστιανικής Εκκλησίας το οποίο έπρεπε να προληφθεί και να αποτραπεί.
Θέλω να ελπίζω ότι με το πέρασμα του χρόνου, μπορεί να πράγματα να εξομαλυνθούν.
• Υπάρχει περιθώριο για διάλογο κατά την άποψή σας; Υπάρχει προοπτική για την εξεύρεση λύσης;
Ο διάλογος… προϋποθέτει επιθυμία για διάλογο! Εάν λές στον άλλον ότι δεν μ’ ενδιαφέρει, τι διάλογος θα γίνει; Ο διάλογος είναι σαν τον χορό. Θέλει δύο!
• Για να κλείσουμε, θα ήθελα να στείλετε ένα μήνυμα στους αναγνώστες μας και με την ευκαιρία της επίσκεψης του Πάπα της Ρώμης Φραγκίσκου στην Ελλάδα στις 4, 5 και 6 Δεκεμβρίου 2021.
Με την ευκαιρία της επίσκεψης του Πάπα Φραγκίσκου στην Ελλάδα και μάλιστα σε Κύπρο και Λέσβο, που είναι νησιά προσφύγων (αφού και η Κύπρος έχει εσωτερικούς πρόσφυγες ενώ η Λέσβος έχει τους αλλοεθνείς και αλλόθρησκους πρόσφυγες) θέλω να σημειώσω ότι είναι σημαντική για δύο λόγους: α. ως ανθρωπιστική χειρονομία συμπαράστασης σε ανθρώπους που δοκιμάζονται –μην ξεχνάμε ότι κι εμείς οι Έλληνες πριν το 1922 ήμασταν πρόσφυγες και εκπατρισμένοι και β. ως πολιτική γιατί δείχνει ότι η Ελλάδα είναι μια χώρα που λόγω της γεωγραφίας της, πιέζεται φοβερά και πρέπει οι μεγάλες δυνάμεις, να συμπαρασταθούν.
Ο Πάπας Φραγκίσκος που έχει τη δική του διπλωματική υπηρεσία σε κάθε χώρα, μπορεί να φανεί χρήσιμος προεκτείνοντας την συμβολική χειρονομία σε μια άλλη πολιτική και διπλωματική χειρονομία. Είναι ευχάριστο το γεγονός πως επιλέγει να έρθει σε αυτά τα δύο μέρη και μάλιστα λίγες εβδομάδες πριν τα Χριστούγεννα!
