Το έργο ORFEAS2021, βασισμένο στην όπερα «L’Orfeo» του Κλάουντιο Μοντεβέρντι, αποτελεί την πρώτη ελληνόφωνη queer όπερα και αφηγείται τους αγώνες του Ορφέα, του πρώτου γκέι πρωθυπουργού της Ελλάδας, ενάντια στην πατροπαράδοτη ιστορία καταπίεσης «Live Your Myth in Greece».
Είναι ένα μεταμοντέρνο πειραματικό έργο με στοιχεία μπαρόκ μελοδράματος, DIY κολάζ, post-internet αισθητικής και εικονικής πραγματικότητας.
Το λιμπρέτο υπογράφουν οι Αντριάνα Μίνου και Φοίβος Δούσος, και τη σκηνοθεσία και το μοντάζ ο Φιλ Ιερόπουλος. Η όπερα είναι επηρεασμένη και αφιερωμένη στη μνήμη τ@ περφόρμερ και ακτιβιστ@ Ζακ Κωστόπουλου/Zackie Oh.
Ως προς το περιεχόμενο της Οπερας, ο Ορφέας είναι ένας φιλόδοξος και επιτυχημένος ηγέτης. Ο πρώτος ανοιχτά γκέι πρωθυπουργός της Ελλάδας, χαίρει της αποδοχής του λαού (ή τουλάχιστον αυτό πιστεύει), μέχρι τη στιγμή που ένα απρόσμενο περιστατικό ανοίγει μια σειρά από ζητήματα που ο ίδιος θεωρούσε λυμένα. Αποφασισμένος να αλλάξει για πάντα τον τρόπο που γίνονται τα πράγματα στη χώρα, ο Ορφέας αποφασίζει να αναμετρηθεί με τα μεγάλα πνεύματα της ελληνικής ιστορίας…
Σε μια κατάβαση στο σκοτεινό εργαστήριο των εθνικών μύθων της ελληνικότητας, το Μουσείο Μεταφυσικής Ιστορίας, ο Ορφέας θα πρέπει να αποδείξει ότι ο ορθολογισμός του είναι ικανός να πείσει ακόμη και τις πλέον αντιδραστικές και χθόνιες δυνάμεις. Αρκεί όμως η ρητορική του δεινότητα και η λαοφιλία του για να καταφέρει μια ριζική αλλαγή του υπάρχοντος; Στο τέλος του ταξιδιού του ο Ορφέας θα έρθει αντιμέτωπος με τις δικές του αντιφάσεις και με τα όρια των δυνατοτήτων του.
Στο έργο, υπάρχουν δύο συμμετοχές από τη Ρόδο, του Σταμάτη Πακάκη ως μονωδού και τ@ Αλεξ Δημητρίου στην παραγωγή.
Το Αλεξ Δημητρίου (το ίδιο αυτοπροσδιορίζεται ως non binary), μιλά σήμερα στην πολύ ενδιαφέρουσα συνέντευξή τ@ στη «δημοκρατική» για την πρώτη ελληνόφωνη queer Οπερα, τη συμμετοχή τ@ αλλά και την τέχνη της queer κοινότητας στην Ελλάδα.
• Αλεξ, ποια είναι η σχέση σου με τη Ρόδο;
Εχω γεννηθεί στη Ρόδο. Η καταγωγή της μητέρας μου είναι από τη Ρόδο και ο πατέρας μου έχει μεγαλώσει στο νησί. Εζησα στη Ρόδο μέχρι τα 8 μου χρόνια και μετά μετακομίσαμε στην Αθήνα όπου και μεγάλωσα.
• Ερχεσαι όμως στο νησί τακτικά.
Ναι έρχομαι, περισσότερο τα τελευταία δύο χρόνια λόγω του project Sazman που διοργάνωσα στη Ρόδο το 2020.
• Να μιλήσουμε για το τελευταίο πρωτοποριακό project, την βίντεο – όπερα «Ορφέας 2021», που πήγε απροσδόκητα καλά δεδομένων και των ιδιαίτερων συνθηκών εξαιτίας της πανδημίας. Πώς ξεκίνησε αυτή η ιδέα;
Το έργο αυτό, είναι ένα concept από τα ΦΥΤΑ, του καλλιτεχνικού ντουέτου Φοίβου Δρόσου και Φιλ Ιερόπουλου, οι οποίοι είναι ενεργοί ως ΦΥΤΑ εδώ και 10 χρόνια περίπου στην queer καλλιτεχνική σκηνή της Αθήνας κυρίως αλλά και εκτός χώρας, όπως στο Λονδίνο, στο Βερολίνο και αλλού. Εγώ γνωρίζομαι με τα παιδιά πριν από τη δημιουργία του ντουέτου και συνεργάζομαι μαζί τους πάνω από 10 χρόνια. Εχουμε δουλέψει μαζί σε εκθέσεις, έχουμε συνδιοργανώσει events και πέρα από συνεργάτες είμαστε και πολύ καλοί φίλοι. Τα ΦΥΤΑ γύρω στο 2018, είχαν την ιδέα να κάνουν αυτή την όπερα κι ενώ την έγραφαν ακόμα, κάνοντας τη διασκευή από το L’Orfeo του Κλάουντιο Μοντεβέρντι, έγινε η δολοφονία του Ζακ Κωστόπουλου.
Ο Ζακ ήταν φίλος μας και έχουμε κάνει performances μαζί, τον γνώριζα πολλά χρόνια από τη σκηνή. Όταν λοιπόν δολοφονήθηκε ο Ζακ, κι ενώ η αρχική ιδέα ήταν η όπερα να έχει περισσότερα στοιχεία κωμωδίας, τα ΦΥΤΑ αποφάσισαν ότι δεν ήταν δυνατόν αυτό το τραύμα και όλο αυτό που ζούμε στην κοινότητά μας να μην περιληφθεί και να μην αποτυπωθεί στο έργο.
• Στην κοινότητα των queer;
Στην LGBΤQI κοινότητα. Κι ενώ η όπερα επρόκειτο να ανέβει στην εναλλακτική σκηνή της Λυρικής τον Μάρτιο του 2020, το lockdown τελικά δεν το επέτρεψε. Η όπερα ακυρώθηκε δύο ημέρες πριν από την πρεμιέρα όπως και πολλές άλλες παραστάσεις της Λυρικής Σκηνής.
Τότε εγώ δεν ήμουν ακόμα στην παραγωγή, θα πήγαινα ως θεατής να δω την παράσταση. Στο διάστημα των lock down προκύπτει η ιδέα από τη Λυρική Σκηνή, να βιντεοσκοπούνται κάποιες παραστάσεις και να προβάλλονται στη διαδικτυακή πλατφόρμα της. Εγινε λοιπόν η πρόταση να βιντεοσκοπηθεί η όπερα, αλλά τα ΦΥΤΑ δεν ήθελαν να ανεβάσουν την παράσταση στη σκηνή και απλώς να βιντεοσκοπηθεί. Οπότε επειδή ο ένας από τους δύο, ο Φιλ, έχει κινηματογραφικό και ακαδημαϊκό υπόβαθρο όσον αφορά στον πειραματικό κινηματογράφο αποφασίστηκε, αντί απλώς να βιντεοσκοπηθεί, να γίνει ταινία.
Κι εκεί μπήκα εγώ, διότι χρειάστηκαν ένα άτομο το οποίο να είναι από την ομάδα τους και να συνεννοείται με την Λυρική Σκηνή, οπότε ανέλαβα ουσιαστικά την οργάνωση όλης της παραγωγής. Η ταινία ORFEAS2021 ήταν μέρος του διαγωνιστικού προγράμματος του 62ου Διεθνούς Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης και έκανε την αθηναϊκή της πρεμιέρα στην Ταινιοθήκη της Ελλάδος στις 19 Ιανουαρίου με μια sold-out προβολή παρά την κατάσταση της πανδημίας. Για τους αναγνώστες που ίσως βρεθούν στην Αθήνα, θα γίνει μια τελευταία προβολή στις 2 Φεβρουαρίου στην Ταινιοθήκη και ευελπιστούμε να ταξιδέψει σύντομα και στην υπόλοιπη Ελλάδα, γιατί όχι και στη Ρόδο. Γενικά πάντως, ήταν μια αρκετά δύσκολη παραγωγή, ειδικά για εμένα που δουλεύω εδώ και αρκετά χρόνια στο Βερολίνο σε ιδιωτικές παραγωγές.
• Εσύ Αλεξ, κινείσαι μεταξύ Ελλάδας και Γερμανίας.
Ναι. Μέχρι το 2019 η βάση μου ήταν το Βερολίνο αλλά ήδη είχα αρχίσει να πυκνώνω τις επισκέψεις μου στην Ελλάδα. Μετακόμισα στο Βερολίνο το 2007 αλλά από το 2013 και μετά άρχισα να έρχομαι όλο και πιο κοντά στην Ελλάδα με διάφορα projects και performances. Ας πούμε ότι στη Γερμανία δουλεύω και στην Ελλάδα δημιουργώ.
• Γενικά πάντως εσύ κινείσαι στον ευρύτερο καλλιτεχνικό χώρο, δημιουργείς, σχεδιάζεις, πειραματίζεσαι…
Όταν έφυγα από την Ελλάδα, στα 25 μου χρόνια, σχεδόν δεν ήξερα τι ήθελα. Αυτό που είχα κατά νου είναι ότι ήθελα να ασχοληθώ με τη διοργάνωση events, με την τέχνη, με αυτό τον χώρο γενικά. Στο Βερολίνο, σχεδόν μόλις πήγα, γνώρισα έναν άνθρωπο, τον Jürgen Brüning, με τον οποίο συνεργάζομαι από τότε και μέχρι σήμερα ο οποίος είναι κινηματογραφικός παραγωγός, έκανε κυρίως παραγωγές του Bruce LaBruce ο οποίος είναι ένας αρκετά γνωστός Καναδός σκηνοθέτης που ασχολείται κυρίως με gay και queer θεματολογία και ήταν ιδιαίτερα δραστήριος στα ’90s και ’00s.
Εγώ δούλευα και δουλεύω με τον παραγωγό που έκανε ταινίες του LaBruce και μέσα σε όλα αυτά έκανε και κάνει ένα Φεστιβάλ στο Βερολίνο που λέγεται Porn Film Festival το οποίο αφορά στην πορνογραφία, στη σεξουαλική έκφραση, στην ενδυνάμωση, στη φεμινιστική πορνογραφία… Δεν είναι ένα Φεστιβάλ που δείχνει ταινίες πορνό, είναι ένα Φεστιβάλ που ανοίγει τη συζήτηση σχετικά με το τι σημαίνει πορνογραφία, σεξεργασία, queer politics, body politics, και μια σειρά από άλλα θέματα. Σε αυτό το Φεστιβάλ δούλευα για περίπου 11 χρόνια και μέσα από αυτό, ήρθα πιο κοντά στην queer φιλοσοφία.
Εχω κάνει ένα master στις σπουδές φύλου και απομένει μόνο η πτυχιακή μου. Κι επειδή κι εγώ αυτοπροσδιορίζομαι ως queer ταίριαξα πολύ σε αυτή τη σκηνή. Πριν φύγω για το Βερολίνο, λίγο πριν τελειώσω την ΑΣΟΕΕ, δούλευα σε έναν συναυλιακό χώρο, στο Gagarin στην οδό Λιοσίων όπου ήταν υπεύθυνος ο Νικόλας Τριανταφυλλίδης, ο γιος του Χάρρυ Κλιν.
Εμένα το όνειρό μου ως παιδί ήταν να διοργανώνω συναυλίες, οπότε ήμουν πολύ χαρούμενη που βρήκα δουλειά σε ένα αντικείμενο που αγαπούσα. Εκεί γνώρισα τη γνωστή λεσβία ακτιβίστρια Μαρία Cyber η οποία έφερε στην Αθήνα το Porn Festival του Βερολίνου κι από εκεί ξεκίνησε η δική μου πορεία στον χώρο, από εκεί μού μπήκε το μικρόβιο και καλλιτεχνικά και προσωπικά.
• Πάντως Αλεξ, τόσο εσύ όσο και τα ΦΥΤΑ έχετε συμβάλει στην ανάδειξη της queer τέχνης στην Ελλάδα.
Θεωρώ ότι έχουμε συμβάλει να παρουσιάσουμε την queer τέχνη σε ένα πιο ευρύ κοινό. Μέχρι τότε γίνονταν πράγματα αλλά μέσα από πιο αναρχικές και κλειστές καταστάσεις διότι δεν είναι εύκολο να εκτίθεσαι. Ειδικά στην περίοδο της μεγάλης οικονομικής κρίσης, που η Χρυσή Αυγή είχε μεγάλα ποσοστά και έκανε διάφορα πογκρόμ, δεν ήταν εύκολο να εκτεθείς ως queer, δεχόμασταν πόλεμο και όχι μόνο από τη Χ.Α. Βέβαια, όπως λέμε και στον Ορφέα, μπορεί να θεωρούμε τους Χρυσαυγίτες επικίνδυνους, αλλά πιο επικίνδυνοι είναι οι «νοικοκυραίοι», αυτοί δηλαδή που σκότωσαν και τον Ζακ. Την ημέρα που έγινε η δολοφονία, εμείς διοργανώναμε ένα Φεστιβάλ στη Σχολή Καλών Τεχνών, ήμασταν όλα εκεί και δεν είχαμε ιδέα τι είχε συμβεί στο κέντρο.
Μάλιστα αναρωτιόμασταν γιατί δεν είχε φανεί ακόμα ο Ζακ… Κι εντέλει, την επόμενη ημέρα μάθαμε ότι «το πρεζάκι που πήγε να κλέψει», όπως τον αποκάλεσαν οι «νοικοκυραίοι», ήταν ο Ζακ και σοκαριστήκαμε όλα εμείς που τον γνωρίζαμε.
ΦΩΤΟ: Giannis Drakoulidis, Andreas Simopoulos, Μιχάλης Γκατζόγιας
