Ο κος Σωτήρης Ντάλης είναι καθηγητής Διεθνών Σχέσεων-Διεθνούς Πολιτικής και Ευρωπαϊκής Ενοποίησης. Διδάσκει στο Τμήμα Μεσογειακών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αιγαίου και διευθύνει τη Μονάδα Έρευνας για την Ευρωπαϊκή Πολιτική στο πλαίσιο της οποίας εκδόθηκαν πρόσφατα δύο συλλογικοί τόμοι για τις Μετατοπίσεις Ισχύος στον Γεωπολιτικό Χάρτη της Μεσογείου και για τον Κόσμο μετά την Πανδημία (εκδ. Παπαζήση). Επίσης τις τελευταίες μέρες κυκλοφόρησαν σε δική του επιστημονική επιμέλεια ο Άτλας των Διεθνών Σχέσεων του Pascal Boniface (Εκδ. Πεδίο) και το βιβλίο του Fareed Zakaria, Δέκα μαθήματα για την εποχή μετά την πανδημία (εκδ. Επίκεντρο).
Σε συνέντευξη που παραχώρησε στη «δ» αναλύει πώς φθάσαμε στη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, σχολιάζει το ρόλο που τηρούν η Ευρώπη και η Ελλάδα και τονίζει ότι «Ο πόλεμος αλλάζει τα πάντα«. Η ρωσική εισβολή αλλάζει όχι μόνο το γεωπολιτικό τοπίο στη Γηραιά Ήπειρο, αλλά και τον ρου της διεθνούς πολιτικής.
Ακολουθεί η συνέντευξη του κ. Ντάλη αναλυτικά:
• Κύριε Ντάλη, δεν θα περίμενε κάποιος έναν πόλεμο στην καρδιά της Ευρώπης εν έτει 2022. Πώς φτάσαμε ως εδώ;
Πράγματι, ο πόλεμος στην Ευρώπη ήταν μάλλον μια υπόθεση που ανήκε στο σκοτεινό παρελθόν της Γηραιάς Ηπείρου. Ειδικότερα η σημερινή Ευρωπαϊκή Ένωση χτίστηκε κυριολεκτικά πάνω στις στάχτες και τα συντρίμμια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Ακολούθησε η ιστορική γαλλογερμανική συμφιλίωση που αποτέλεσε τον βασικό πυλώνα της ευρωπαϊκής ενοποίησης πάνω στον οποίο στηρίζεται και σήμερα η Ευρώπη των «27». Τώρα πώς φτάσαμε στη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία και στη μεγαλύτερη πολεμική σύγκρουση στην Ευρώπη μετά το 1945; Για δεύτερη φορά μέσα σε οκτώ χρόνια, η Ρωσία παραβιάζει τα σύνορα της Ουκρανίας. Μετά από την περίφημη ομιλία του Πούτιν που ήταν μνημείο ιστορικής παραποίησης και προσπάθεια αιτιολόγησης της αναθεώρησης των συνόρων που σχεδίαζε, ακολούθησε η εισβολή των τελευταίων ημερών και ο βομβαρδισμός των μεγάλων πόλεων και του Κιέβου. Ο πρόεδρος της Ρωσίας Βλαδιμίρ Πούτιν μέχρι πρόσφατα βρισκόταν ενώπιον ενός διλήμματος. Μπορούσε να επιλέξει να κάνει τη χώρα του τέτοια δύναμη που μακροπρόθεσμα θα σήμαινε μια μόνιμη στρατηγική έντασης. Μπορούσε επίσης να επιλέξει να καταστεί πρωταγωνιστής και εταίρος σε μια νέα τάξη ασφάλειας και σταθερότητας στην Ευρώπη. Έχει πλέον επιλέξει το πρώτο και εξελίσσεται σε παρία της διεθνούς κοινότητας.
• Δηλώσατε σε πρόσφατη παρέμβασή σας, ότι η ρωσική εισβολή αλλάζει όχι μόνο το γεωπολιτικό τοπίο στη Γηραιά Ήπειρο, αλλά και τον ρου της διεθνούς πολιτικής… Φαίνεται ότι εκτός από τη γεωπολιτική σταθερότητα στην Ευρώπη υπάρχουν πολλές απειλές, από το Διεθνές Δίκαιο μέχρι την ενεργειακή ισορροπία…
– Ο πόλεμος αλλάζει τα πάντα. Η ρωσική εισβολή αλλάζει όχι μόνο το γεωπολιτικό τοπίο στη Γηραιά Ήπειρο, αλλά και τον ρου της διεθνούς πολιτικής. Αν οι ισχυρές και αυταρχικές δυνάμεις αρχίσουν και πάλι να καταπίνουν τους αδύναμους γείτονές τους, τότε θα αλλάξει ριζικά και ο τρόπος που αισθάνονται και συμπεριφέρονται οι άνθρωποι σε όλον τον κόσμο, έγραφε πρόσφατα στον Economist, o Ισραηλινός φιλόσοφος και ιστορικός Γιουβάλ Χαράρι. Θα επιστρέψουμε άραγε σε άναρχες συμπεριφορές όπου πολλά κράτη θα δώσουν μεγαλύτερη έμφαση στους εξοπλισμούς; Θα υπονομευτεί η παγκόσμια συνεργασία για την αντιμετώπιση προβλημάτων όπως η κλιματική αλλαγή και η ρύθμιση τεχνολογιών όπως η τεχνητή νοημοσύνη; Μήπως υπονομευτεί η διεθνής συνεργασία για την αντιμετώπιση παγκόσμιων προβλημάτων; Βρισκόμαστε μπροστά σε κομβικά ερωτήματα γιατί ο πόλεμος αλλάζει τα πάντα.
• Πώς σχολιάζετε τη στάση που τηρεί η ΕΕ με τη συντονισμένη βοήθεια στην Ουκρανία και την επιβολή κυρώσεων στη Ρωσία; Θα λέγατε ότι έχει ενισχυθεί το επίπεδο συνοχής της; Βιώνει μια άμεση γεωπολιτική ενηλικίωση στο στρατηγικό και αμυντικό επίπεδο;
Για την ΕΕ ο πόλεμος στην Ουκρανία είναι και μια άσκηση κοινής εξωτερικής πολιτικής και κοινής πολιτικής άμυνας. Χώρες που δεν είχαν θετική στάση απέναντι σε αυτό το κομβικό ζήτημα (βλ. Πολωνία, Ουγγαρία) τώρα διέβησαν τον Ρουβίκωνα και βιώνουν κι αυτές τη γεωπολιτική ενηλικίωση της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αυτό θα ενισχύσει τη συνοχή της Ένωσης η οποία μετά τον ρωσο-ουκρανικό πόλεμο δεν θα είναι μόνο μια ήπια δύναμη.
• Υπάρχουν πάντως φωνές που κάνουν λόγο για έλλειμμα ηγεσίας στην Ευρώπη. Τι απαντάτε;
Όντως υπάρχει αυτή η συζήτηση τα τελευταία χρόνια. Όμως η Ένωση μέσα από τις δυο προηγούμενες κρίσεις της τελευταίας δεκαετίας, την οικονομική κρίση και την υγειονομική κρίση της πανδημίας, έγινε καλύτερη και ενίσχυσε τη συνοχή της, ειδικά μέσω της διαχείρισης της πανδημίας. Έτσι θα γίνει και με την ουκρανική κρίση. Θα πάμε σε μια καλύτερη Ευρώπη και πιο πολιτική. Κι αυτό θα ενισχυθεί με την ιστορική στροφή της Γερμανίας σε σχέση με την πολιτική που είχαν χαράξει τα τελευταία είκοσι χρόνια Σρέντερ και Μέρκελ. Θα μπορούσα να την χαρακτηρίσω και γεωπολιτική ενηλικίωση της Γερμανίας που θα είναι καθοριστική για την πολιτική ενοποίηση της Ευρώπης.
• Πώς σχολιάζετε τη στάση της χώρας μας στη ρωσο-ουκρανική κρίση (βλ. αποστολή αμυντικού υλικού); Κινδυνεύει να γίνει στόχος «αντιποίνων» της Ρωσίας, όπως υποστηρίζουν συγκεκριμένες πλευρές;
Κύριε Γκαρτζώνη, η χώρα μας δεν υπήρξε ποτέ «ισαποστάκιας» μπροστά στα παγκόσμια προβλήματα και βρέθηκε πάντα από τη σωστή πλευρά της Ιστορίας (Α’ και Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος, συμμετοχή στην ΕΟΚ/ΕΕ). Η Ελλάδα, δεν είναι μεταξύ Ανατολής και Δύσης, όπως υποστηρίζουν αρκετοί, ούτε ουδέτερη είναι, ούτε ίσες αποστάσεις τηρεί. Τις δυτικές αξίες ενστερνίζεται και τα δυτικά συμφέροντα υπερασπίζεται. Είναι μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Ευρωζώνης (ευτυχώς) και αποτελεί εγγυητή της ειρήνης, της ασφάλειας και της συνεργασίας στην περιοχή. Και αυτό είναι κομβικής σημασίας για την ευρωπαϊκή κυριαρχία στη σημερινή γεωπολιτική στιγμή. Όσο για τη στάση της Ρωσίας σήμερα και της ΕΣΣΔ παλαιότερα δεν παρατηρήθηκε ποτέ κάποιος ουσιαστικός ρόλος υπέρ των ελληνικών συμφερόντων. Ειδικότερα στο Κυπριακό ειδικοί μελετητές έχουν μιλήσει και για αρνητικό ρόλο.
• Κλείνοντας, κύριε Ντάλη τη συζήτησή μας, η Τουρκία ενεργοποιεί τη Συνθήκη του Μοντρέ και κλείνει τα στενά του Βοσπόρου για τα πολεμικά πλοία. Την ίδια στιγμή ο υπουργός Εθνικής Άμυνας της Τουρκίας, Χουλουσί Ακάρ, υποστηρίζει ότι οι Έλληνες χρησιμοποιούν τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία για να πιέσουν τη Τουρκία. Μπορεί η ουκρανική κρίση να «πυροδοτήσει» μία ελληνοτουρκική κρίση;
Η Τουρκία προχωράει έστω και με βαριά καρδιά σε επίδειξη δυτικού προσανατολισμού έστω και με επιφυλάξεις για τις σκληρές κυρώσεις που επέβαλε η Δύση στη Ρωσία. Όμως αυτό κρύβει κι έναν κίνδυνο εγκλωβισμού της. Δεν μπορεί να εφαρμόζει τη Συνθήκη του Μοντρέ και να αμφισβητεί τη Συνθήκη της Λοζάνης, συμπλήρωμα της οποίας είναι η Συνθήκη του Μοντρέ. Βλέπει τη γεωπολιτική ενηλικίωση της Ένωσης με την Ελλάδα να είναι στην πρωτοπορία εκείνων των κρατών μαζί με τη Γαλλία που εργάζονται για τη στρατηγική αυτονομία της Ευρώπης. Όντως, αυτή η εξέλιξη ενισχύει τα ελληνικά συμφέροντα και μάλλον ενόχλησε τον κο Ακάρ. Επίσης, βλέπει την Ουκρανία εν μέσω πολεμικών συγκρούσεων να ζητάει την ένταξή της στην ΕΕ και να βρίσκει θετική αντίδραση στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Και η Τουρκία έχει θέση στη μεγάλη ευρωπαϊκή οικογένεια αρκεί να προσαρμοστεί στο κοινοτικό κεκτημένο που σημαίνει μεταξύ πολλών άλλων υποχρεώσεων, πλήρης ομαλοποίηση των σχέσεών της με την Ελλάδα, αποχώρηση του τουρκικού στρατού κατοχής από τη Βόρεια Κύπρο και αναγνώριση της Κυπριακής Δημοκρατίας.
