Για τις προκλήσεις και τις ευκαιρίες της επόμενης ημέρας στον τουρισμό, μέσα σε ένα τοπίο το οποίο συνεχώς μεταβάλλεται, μιλά σήμερα στη «δημοκρατική» ο περιφερειακός διευθυντής για την Ευρώπη και τη Β. Αφρική του Παγκοσμίου Συμβουλίου Ταξιδίων και Τουρισμού (Regional Director World Travel & Tourism Council – WTTC) και πρώην γενικός γραμματέας του Υπουργείου Τουρισμού κ. Γιώργος Τζιάλλας.
Στην πολύ ενδιαφέρουσα συνέντευξή του ο κ. Γ. Τζιάλλας οριοθετεί την επόμενη ημέρα, αναφέρεται στο νέο τοπίο που διαμορφώνουν η πανδημία και ο πόλεμος στην Ουκρανία, μιλά για τον ρόλο της πολιτείας και της τοπικής αυτοδιοίκησης και στο στήριγμα που πρέπει να δώσουν στις επιχειρήσεις για να λειτουργήσουν και εξηγεί γιατί θα πρέπει οι προορισμοί να το δουν ως ευκαιρία εκσυγχρονισμού του τουριστικού προϊόντος και εναρμόνισης με τις καινούριες ανάγκες και απαιτήσεις των επισκεπτών.
• Κύριε Τζιάλλα όλοι ακούμε, διαβάζουμε, μιλάμε για την επόμενη ημέρα στον τουρισμό και θα ήθελα να σας ρωτήσω, ποια είναι τελικά η επόμενη ημέρα, πώς οριοθετείται.
Η επόμενη ημέρα στον τουρισμό, είναι μια πολύ σχετική έννοια. Επόμενη μέρα όπως θυμάστε χαρακτηρίζαμε και την πρώτη σεζόν εν μέσω κορωνοϊού, επόμενη μέρα χαρακτηρίζαμε και την περσινή σεζόν που ομολογουμένως πήγαμε καλά και σήμερα μιλάμε πάλι για την επόμενη ημέρα στον τουρισμό. Αυτή λοιπόν η επόμενη ημέρα διαρκώς μετατοπίζεται αναλόγως των εξελίξεων, σε συνάρτηση πάντα με τους περιορισμούς στα ταξίδια, τα υγειονομικά πρωτόκολλα, τα επιβαλλόμενα μέτρα.
Οι ανάγκες κάθε φορά είναι διαφορετικές. Στην Ελλάδα έχουμε παντού ήλιο, έχουμε παντού θάλασσα, έχουμε υψηλή ποιότητα παροχής υπηρεσιών στα ξενοδοχεία και καταλύματα, που στη Ρόδο για παράδειγμα τα στοιχεία αυτά στη δεκαετία του ‘80 και του ‘90, έδωσαν μια τεράστια ώθηση στον τουρισμό. Και βεβαίως πρόκειται για εξαιρετικά στοιχεία τα οποία πάντα θα προσελκύουν κόσμο σε συνδυασμό με τις καλές ξενοδοχειακές υποδομές και τις ποιοτικές υπηρεσίες.
Όμως ο τουρισμός που βασίζεται μόνο σε αυτούς τους άξονες αφορά στους επισκέπτες του Ιουλίου και κυρίως του Αυγούστου γι’ αυτό και ο μαζικός τουρισμός είναι αναπόφευκτος αυτή την περίοδο. Αυτά δεν είναι όμως αρκετά για την επόμενη ημέρα στον τουρισμό.
• Σήμερα, μετά από δύο χρόνια πανδημίας και με περισσότερα «όπλα» απέναντι στον κορωνοϊό, μιλάμε πάλι για την επόμενη ημέρα.
Σωστά. Πριν από τον πόλεμο στην Ουκρανία, οι προκλήσεις και οι ευκαιρίες της επόμενης ημέρας εστιάζονταν στην επανεκκίνηση των ταξιδιών με τους αερομεταφορείς και τα μέτρα ασφαλείας να είναι σε πρώτο πλάνο, σε ευρωπαϊκό επίπεδο τουλάχιστον.
Ήμασταν προετοιμασμένοι να τη διαχειριστούμε και να προσαρμοστούμε στα νέα δεδομένα και να σχεδιάσουμε βάσει αυτών. Εκτιμήσαμε λοιπόν ότι φέτος ο κόσμος θα μπορεί να ταξιδεύει περισσότερο, με μεγαλύτερη ασφάλεια και με την τεχνολογία σε αυτά τα δύο χρόνια να κάνει άλματα, σε επίπεδο βιομετρικών εργαλείων και άρα να διευκολύνει σημαντικά τη διαδικασία.
Ωστόσο, ο πόλεμος στην Ουκρανία είναι μια έκτακτη συνθήκη που σαφώς διαφοροποιεί τα δεδομένα.
Ο πόλεμος έχει οικονομικές επιπτώσεις σε όλους τους κλάδους της οικονομίας, με τις βαρύτερες να εντοπίζονται στον τομέα της ενέργειας. Τις επιπτώσεις του πολέμου στον τομέα του τουρισμού δεν τις έχουμε δει ακόμα σε όλο το φάσμα τους, πέρα από τη μείωση στις αφίξεις Ρώσων, Πολωνών και των όμορων χωρών που αποτελούν μια υπολογίσιμη δύναμη για την Ελλάδα.
Σε δεύτερο επίπεδο, ως απόρροια του πολέμου, οι αυξήσεις στα καύσιμα θα επιφέρουν όπως είναι λογικό αυξήσεις στις τιμές των εισιτηρίων και σε αυτή θα πρέπει να συνυπολογιστεί και η συρρίκνωση του εισοδήματος των επισκεπτών, η οποία σαφώς και θα επηρεάσει τα ταξίδια και τις διακοπές. Μέχρι πρότινος ήταν η πανδημία αυτή που επηρέαζε τις διακοπές, στο εξής θα είναι η ακρίβεια. Δεν συζητώ καν για τον εσωτερικό τουρισμό και πόσο θα πληγεί από την δραματική οικονομική κατάσταση στην οποία έχει περιέλθει το μέσο ελληνικό νοικοκυριό. Μια τετραμελής οικογένεια για να κάνει ολιγοήμερες διακοπές στην Ελλάδα, θέλει 2.000 ευρώ. Και βεβαίως να σημειώσω ότι δεν έχουμε ξεμπερδέψει με τον κορωνοϊό. Επίσης δεν θα πρέπει να παραβλέπουμε τον ανταγωνισμό από χώρες που αναπτύσσονται δίπλα μας, όπως είναι για παράδειγμα το Μαυροβούνιο, η Κροατία και η Αλβανία.
• Πώς, λοιπόν, μέσα σε αυτό το τοπίο βλέπετε να διαμορφώνεται ο τουρισμός στην επόμενη ημέρα;
Το βέβαιον είναι ότι την επόμενη ημέρα οι τουρίστες ταξιδεύουν πιο στοχευμένα. Θέλουν να νιώθουν ασφάλεια στον προορισμό τους σε χώρες που έχουν προστατεύσει την υγειονομική τους εικόνα και όπου βεβαίως η μετακίνηση γίνεται εύκολα.
Πλέον, η παγκόσμια τάση που εδραιώθηκε στην περίοδο της πανδημίας, είναι ο επισκέπτης να διαλέγει ένα περιβάλλον στο οποίο θα μπορεί να ξεκουραστεί, να χαλαρώσει, να ζήσει αυθεντικές εμπειρίες.
Υπάρχουν πάντα και οι ομάδες ταξιδιωτών που θα έχουν ως κριτήριο τη διασκέδαση και την έντονη νυκτερινή ζωή, αλλά αυτό δεν αφορά τη γενική τάση των επισκεπτών που αποζητούν ησυχία και να βιώσουν εμπειρίες που δεν μπορούν στη χώρα τους.
Μία από αυτές είναι και η γαστρονομία, που στο Νότιο Αιγαίο είναι σε υψηλό επίπεδο. Άρα λοιπόν, αυτό που έχει σημασία είναι να δώσουμε πολλές επιλογές εμπειριών στους επισκέπτες μας, κρατώντας βέβαια ως βασικό συστατικό τον ήλιο και τη θάλασσα. Στο περιβάλλον της επόμενης ημέρας δεν θα πρέπει να παραβλέπουμε και τις ραγδαίες εξελίξεις στην κλιματική αλλαγή.
Το Sustainability λοιπόν το οποίο ακούμε όλο και πιο συχνά, πέρα από το περιβάλλον, περιλαμβάνει την ενέργεια, την κλιματική αλλαγή και την αειφορία σε οικονομικούς όρους. Η αειφορία για τις τουριστικές επιχειρήσεις σημαίνει ότι θα πρέπει να φροντίσουν να βρουν τρόπους να διατηρήσουν το προσωπικό τους. Να φροντίσουν δηλαδή αντί να κάνουν απολύσεις επειδή δεν μπορεί το προσωπικό να ακολουθήσει τις εξελίξεις, μέσα από εκπαίδευση να αποκτά καινούριες δεξιότητες, να εκπαιδεύεται και να προχωρά στην επόμενη μέρα. Το κοινωνικό sustainability αφορά στην εμπλοκή της κοινωνίας, σε δραστηριότητες με τους τουρίστες, μέσω της φιλοξενίας που έτσι κι αλλιώς στην Ελλάδα είναι αναπτυγμένη.
• Για να γίνει αυτό όμως κ. Τζιάλλα δεν απαιτείται και η συνδρομή της Πολιτείας μέσω των αρμοδίων φορέων, με δεδομένο ότι εργαζόμενοι και επιχειρηματίες στον τουρισμό δοκιμάστηκαν και δοκιμάζονται ακόμα στην περίοδο της πανδημίας;
Σαφέστατα. Το Υπουργείο, η Πολιτεία, η κυβέρνηση, πρέπει να απλουστεύσουν τις διαδικασίες στην επιχειρηματικότητα του τουρισμού, να σχεδιάσουν προγράμματα αλλά και να αξιοποιήσουν τα χρηματοδοτικά εργαλεία όπως παραδείγματος χάριν μέσα από το Ταμείο Ανάκαμψης και το ΕΣΠΑ, προς αυτή την κατεύθυνση. Μπορεί τα μέχρι στιγμής δεδομένα να προμηνύουν μια καλή τουριστική σεζόν από πλευράς αφίξεων, αλλά γνωρίζουμε όλοι πόσο εύθραυστο προϊόν είναι ο τουρισμός. Οι επιχειρήσεις καλούνται να λειτουργήσουν μέσα σε ένα εξαιρετικά σφικτό οικονομικό περιβάλλον, με σχεδόν τριπλάσια λειτουργικά έξοδα και να είστε βέβαιη ότι αν δεν υπήρχε και αυτός ο σκόπελος πολλές επιχειρήσεις που κατέβασαν ρολά στην περίοδο του κορωνοϊού θα επαναλειτουργούσαν ή θα άνοιγαν και νέες. Ο ιδιωτικός τομέας πρέπει να ενισχυθεί διότι αυτός είναι που θα πάρει στις πλάτες του την ανάπτυξη του τουρισμού, κι αυτό ήταν πάντα που υποστήριζα σε όλη τη διάρκεια της θητείας μου ως γενικός γραμματέας στο Υπουργείο Τουρισμού. Ο ιδιωτικός τομέας πρέπει να δημιουργήσει τις προϋποθέσεις και το περιβάλλον για την επόμενη ημέρα, δεν φτάνει ένα ωραίο δωμάτιο, με ωραίο πρωινό και μια ξαπλώστρα δίπλα στη θάλασσα. Επόμενη ημέρα σημαίνει αναβάθμιση υπηρεσιών, καλύτερες δεξιότητες για τους εργαζόμενους στον τουρισμό, νέα προϊόντα στα ήδη υπάρχοντα που θα ικανοποιούν τον τουρίστα, ο οποίος θα περάσει καλά και θα πρέπει να φύγει με την αίσθηση ότι τα χρήματα που έδωσε ανταποκρίνονται σε αυτό που ήθελε να ζήσει ως εμπειρία. Η χρηματοδότηση των επιχειρήσεων για να αναπτυχθούν και να λειτουργήσουν στο νέο περιβάλλον που διαμορφώνεται την επόμενη ημέρα αναπτύσσοντας επιπλέον δραστηριότητες σε συνεργασία και με την Τοπική Αυτοδιοίκηση είναι η απάντηση στις τάσεις που διαμορφώνονται την επόμενη ημέρα.
• Οι οποίες τάσεις συνοψίζοντας ποιες θα λέγατε ότι είναι;
Η τάση είναι safe slow tourism. Τουρισμός εμπλουτισμένος με εμπειρίες value for money και επειδή πλέον το χρήμα έχει περισσότερη αξία, ο επισκέπτης αναζητά το κάτι παραπάνω σε κάθε προορισμό που επισκέπτεται. Επίσης και λόγω της πανδημίας, διαμορφώνονται νέες τάσεις όπως είναι το workation (work και vacation), να μπορεί ο επισκέπτης δηλαδή να συνδυάζει την εργασία του παράλληλα με τις διακοπές του. Μια ακόμα τάση που θα βρούμε μπροστά μας, είναι η εικονική πραγματικότητα που όσο κι αν δεν μας αρέσει ως προοπτική δεν μπορούμε να την παραβλέψουμε. Ο χρήστης θα έχει τη δυνατότητα να «περιηγηθεί» σε έναν προορισμό μέσω ενός περιβάλλοντος εικονικής πραγματικότητας. Βέβαια η αυθεντική εμπειρία δεν έχει καμία σχέση με την εικονική πραγματικότητα, αλλά είναι μια τάση που μάλιστα θα κυριαρχήσει σε θέματα προβολής και προώθησης του προορισμού και θα πρέπει κι εμείς στην Ελλάδα να την εκμεταλλευτούμε. Δεν μπορεί πλέον η προβολή και προώθηση ενός προορισμού να βασίζεται σε αφίσες και φυλλάδια, όπως γινόταν επί πολλά χρόνια στο παρελθόν. Πλέον η πληροφορία θα πρέπει να παρέχεται άμεσα, μέσω QR Code, να την έχει ο επισκέπτης στο κινητό του και να μπορεί να ανατρέξει στα δεδομένα σε σύντομο χρόνο. Άρα θα πρέπει οι προορισμοί να μπορούν να προσαρμόσουν την προβολή, την προώθηση και την παροχή υπηρεσιών σε ένα νέο περιβάλλον ψηφιακής πραγματικότητας.
• Ουσιαστικά μιλάμε για αναθεώρηση εκ βάθρων.
Αυτά τα οποία γνωρίζαμε για τον τουρισμό μέχρι την πανδημία, αναθεωρούνται από όλες τις απόψεις και σε όλα τα επίπεδα, από τις επιθυμίες των τουριστών μέχρι τα ταξίδια και τον τρόπο που αυτά γίνονται. Σημαντικό ρόλο στην επόμενη μέρα έχει πλέον και η τεχνολογία η οποία θα διευκολύνει και θα απλοποιήσει κάποιες από τις διαδικασίες των ταξιδιών παγκοσμίως. Βεβαίως, έχουμε πλέον περισσότερα εργαλεία για να αντιμετωπίσουμε τον κορωνοϊό και να μπορούμε να ταξιδεύουμε. Τα υγειονομικά πρωτόκολλα είναι βασικό στοιχείο της επόμενης ημέρας η οποία επιβάλλει και προτρέπει τη χρήση νέας τεχνολογίας σε όλα τα επίπεδα για τη διευκόλυνση της μετακίνησης, του ταξιδιού και την ικανοποίηση των τουριστών. Αυτό που πρέπει να γίνει αντιληπτό είναι ότι αλλάζει το είδος του τουρίστα σε σχέση με τις επιθυμίες και τις απαιτήσεις του από έναν προορισμό και διαμορφώνονται νέες συνθήκες και στις επιχειρήσεις του τουρισμού. Δείτε για παράδειγμα τον συνεδριακό τουρισμό, ο οποίος μετά την πανδημία έχει αλλάξει δια παντός.
Τα υβριδικά συνέδρια έχουν διαφοροποιήσει όσα γνωρίζαμε μέχρι σήμερα για τον συνεδριακό τουρισμό αλλάζοντας το τοπίο στο οποίο θα πρέπει να προσαρμοστούν οι επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται σε αυτόν τον τομέα.
• Αυτό βέβαια είναι ταυτόχρονα και πλεονέκτημα και μειονέκτημα γιατί ο κάθε προορισμός έχει την ευκαιρία να δημιουργήσει μια νέα ταυτότητα στο περιβάλλον της επόμενης ημέρας, αλλά την ίδια στιγμή είναι και παγίδα γιατί δεν υπάρχει προηγούμενο, άρα δεν υπάρχει το know how.
Έτσι είναι. Πλεονέκτημα διότι είναι επιτακτική ανάγκη να αποφασίσουν πιο γρήγορα οι προορισμοί να αναπτύξουν τέτοιες δραστηριότητες και προϊόντα, αλλά είναι και μειονέκτημα διότι αν οι επιχειρήσεις δεν έχουν τις ροές που είχαμε προ πανδημίας δεν θα μπορέσουν να είναι βιώσιμες. Η αειφορία δεν αφορά μόνο στο περιβάλλον, όπως είπαμε.
Δεν θα πρέπει να ξεχνάμε επίσης, ότι το συντριπτικό ποσοστό των επιχειρήσεων στον τουρισμό -και δεν αναφέρομαι μόνο στα καταλύματα- αφορά μικρομεσαίες οικογενειακές επιχειρήσεις. Άρα λοιπόν στην Ελλάδα πρέπει να δοθούν χρηματοδοτήσεις για να μπορεί να τονωθεί η μικρομεσαία επιχειρηματικότητα που σημαίνει ότι με την ανάπτυξή τους οι επιχειρήσεις αυτές θα ανοίξουν επιπλέον θέσεις εργασίας και οι επισκέπτες θα τύχουν καλύτερης παροχής υπηρεσιών.
Μέσω αυτής της οδού θα επιτευχθεί και η περιβόητη επιμήκυνση της τουριστικής περιόδου διότι αν από τα 25 εκατομμύρια τουρίστες, θέλουμε να ξαναπάμε στα 35 και ενδεχομένως στα 40 εκατομμύρια είναι αυτονόητο ότι δεν θα μπορέσουν να εξυπηρετηθούν τον Ιούλιο, Αύγουστο και Σεπτέμβριο.
Αφού λοιπόν έχουμε καλό καιρό στο μεγαλύτερο διάστημα του χρόνου, για να μην πούμε και για τις χειμερινές δραστηριότητες που ακόμη δεν είναι γνωστές σε πολλούς επισκέπτες από το εξωτερικό, θα πρέπει να αναπτύξουμε θεματικές δραστηριότητες για τους επισκέπτες μας, τις οποίες θα μπορούσαμε να «απλώσουμε στο χρόνο». Αν δεν γίνει αυτό, οι επισκέπτες μας θα φεύγουν δυσαρεστημένοι. Ο τουρισμός είναι εθνική υπόθεση, υπερκομματική, έτσι πρέπει να αντιμετωπίζεται και υπό αυτό το πρίσμα πρέπει να δουλέψουμε όλοι, με συνεργασία του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα για να πετύχουμε αυτή την επόμενη μέρα, κάθε φορά που έρχεται αυτή.
Γιώργος Τζιάλλας: Οι προκλήσεις και οι ευκαιρίες της επόμενης ημέρας στον τουρισμό
