Τα μέλη της Ελληνικής Εταιρείας Διεθνούς Δικαίου & Διεθνών Σχέσεων και οι συμμετέχοντες, στο 4ο Συμπόσιο Διεθνούς Δικαίου και Διεθνούς Πολιτικής Ρόδου-Καστελλόριζου για το Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο, που έλαβε χώρα στις 11-13 Σεπτεμβρίου 2022, υπό την αιγίδα της Α.Ε. της Προέδρου της Δημοκρατίας Κατερίνας Σακελλαροπούλου, με θέμα «40 χρόνια από τη Σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας του Montego Bay, 1982: Ζητήματα, Εφαρμογές, Προκλήσεις», και σε μια κρίσιμη καμπή εξελίξεων της διεθνούς κοινότητας, θεωρούμε επιστημονικό μας καθήκον να θέσουμε ορισμένα ζητήματα σχετικά με τη Σύμβαση Δικαίου Θαλάσσης και άλλα συναφή με την περιοχή θέματα:
Νομικό πλαίσιο
1. Η Σύμβαση Δικαίου της Θάλασσας, το «Σύνταγμα των Θαλασσών και των Ωκεανών», αποτελεί ένα σημαντικό νομικό κεκτημένο αποδεκτό από το σύνολο της διεθνούς κοινότητας και συνάμα ένα κοινωνικό κεκτημένο με πολιτικο-οικονομική σημασία για Κράτη και Λαούς.
2. Η Ελλάδα, συμβαλλόμενο μέρος και προσανατολισμένη σε αυτό το νομικό σύστημα κανόνων, οφείλει να το εφαρμόζει και να προωθεί την εφαρμογή του. Στο πλαίσιο αυτό, έχει σημασία η πλήρης εφαρμογή των προνοιών της Σύμβασης.
3. Το σύστημα αυτών των ουσιαστικών κανόνων γίνεται αποδεκτό σήμερα από τη Διεθνή Πρακτική και Νομολογία ότι έχει και εθιμικό χαρακτήρα που αυξάνει τη δεσμευτικότητα του περιεχομένου της Σύμβασης, με ό,τι αυτό συνεπάγεται στο νομικό πεδίο.
4. Κινήσεις ορισμένων χωρών να υποβαθμίσουν την σημασία της Σύμβασης, την οικουμενικότητα και τον εθιμικό χαρακτήρα των διατάξεών της, πρέπει να αντιμετωπισθούν καίρια, προκειμένου να διασφαλισθεί ο ενιαίος χαρακτήρας της Σύμβασης και της εφαρμογής της.
5. Κατά τη Σύμβαση, όπως ερμηνεύεται και εφαρμόζεται από τη Διεθνή Νομολογία και αντανακλάται στη Διεθνή Πρακτική, όλα τα νησιά ανεξαρτήτως μεγέθους έχουν τα ίδια δικαιώματα, όπως και τα ηπειρωτικά εδάφη∙ το δικαίωμα των νήσων σε θαλάσσιες ζώνες δεν τελεί υπό αίρεση, ούτε τα νησιά αποτελούν εξ ορισμού «ειδική/σχετική περίσταση».
6. Τα δικαιώματα και οι υποχρεώσεις στο πλαίσιο της Σύμβασης δεν εξαρτώνται από τις γεωγραφικές συνθήκες της κάθε περιοχής. Οι ίδιοι κανόνες εφαρμόζονται ως προς τη θέσπιση και την οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών στις «κλειστές και ημίκλειστες θάλασσες» και στις άλλες θαλάσσιες περιοχές.
Εδαφικό καθεστώς
7. Το εδαφικό καθεστώς των νησιών στο Αιγαίο είναι σαφώς προσδιορισμένο βάσει Διεθνών Συνθηκών (Συνθήκη Ειρήνης της Λωζάννης του 1923, Συνθήκη Ειρήνης των Παρισίων του 1947, Ιταλο-τουρκικές συμφωνίες του 1932).
8. Γκρίζες ζώνες κυριαρχίας στο Αιγαίο δεν υπάρχουν.
9. Οι ισχυρισμοί της Τουρκίας περί αποστρατικοποίησης των νησιών του Ανατολικού Αιγαίου είναι αβάσιμοι. Η ασφάλεια των ελληνικών νησιών είναι δικαίωμα της Ελληνικής Δημοκρατίας ενόψει της ξεκάθαρης και παρούσας τουρκικής απειλής. Η συσχέτιση κρατικής κυριαρχίας με δήθεν αποστρατικοποίηση αποτελεί νέα, έωλη και ανυπόστατη αξίωση της Τουρκίας.
10. Απειλές και προσφυγή στη χρήση βίας είναι απαράδεκτες και απόλυτα καταδικαστέες. Η απειλή χρήσης βίας κατά της εδαφικής ακεραιότητας οιουδήποτε κράτους απαγορεύεται από τον Καταστατικό Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών (άρθρο 2, παρ. 4), ενώ προβλέπεται το δικαίωμα της ατομικής ή συλλογικής νόμιμης άμυνας (άρθρο 51). Οι διαφορές στο θαλάσσιο χώρο ανάμεσα σε παράκτια κράτη με αντικείμενες ή παρακείμενες ακτές επιλύονται με ειρηνικό τρόπο (άρθρο 33 ΧαρτΗΕ) στη βάση των κανόνων του Διεθνούς Δικαίου και ειδικότερα της Σύμβασης του Δικαίου της Θάλασσας του 1982.
11. Καινοφανείς και σαθροί ισχυρισμοί περί Ελληνικής «κατοχής» (sic) των νήσων του Ανατολικού Αιγαίου αποτελούν πρωτοφανή στρέβλωση του Διεθνούς Δικαίου και ειδικότερα της Συνθήκης της Λωζάννης.
12. Εισηγούμεθα στην Ελληνική Κυβέρνηση να προχωρήσει, με τη δέουσα προετοιμασία, στην περαιτέρω εφαρμογή των διατάξεων της Σύμβασης στο σύνολο του Ελληνικού θαλάσσιου χώρου. Στο πλαίσιο αυτό χρήσιμη είναι και η αναφορά στο νόμο 4001/2011.
Προστασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος και της θαλάσσιας βιοποικιλότητας
13. Εκφράζουμε την ανησυχία μας, ότι λόγω και της ενεργειακής κρίσης τα κράτη προσφεύγουν σε δράσεις επιβαρυντικές για το θαλάσσιο περιβάλλον, οι οποίες σε συνδυασμό με τις επιπτώσεις από την κλιματική αλλαγή, την άνοδο της στάθμης της θάλασσας, την υπεραλίευση, συμπεριλαμβανομένης της παράνομης, λαθραίας και άναρχης αλιείας, την ατμοσφαιρική ρύπανση, τη ρύπανση από χερσαίες πηγές, τη ρύπανση από πλαστικά, μικροπλαστικά και νανοπλαστικά, την ηχητική ρύπανση και την αλόγιστη χρήση νέων τεχνολογιών σε μέχρι πρότινος απροσπέλαστες περιοχές, θα έχουν ανυπολόγιστες συνέπειες για τη θαλάσσια βιοποικιλότητα, αλλά και για την διατροφική ασφάλεια, την ανθρώπινη υγεία και ευμάρεια.
14. Παρακολουθούμε με ενδιαφέρον τις εργασίες της Διακυβερνητικής Διάσκεψης των Ηνωμένων Εθνών για την εκπόνηση της τρίτης Συμφωνίας Εφαρμογής της Σύμβασης για το Δίκαιο της Θάλασσας σχετικά με την προστασία της θαλάσσιας βιοποικιλότητας σε περιοχές εκτός εθνικής δικαιοδοσίας.
15. Στο πλαίσιο αυτό, υπογραμμίζουμε την ανάγκη η Ελλάδα να αναλάβει πρωτοβουλίες για την προστασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος και της θαλάσσιας βιοποικιλότητας και στον ελληνικό θαλάσσιο χώρο, συμπεριλαμβανομένης της θέσπισης θαλάσσιων προστατευόμενων περιοχών, προκειμένου να διατηρηθεί η ανθεκτικότητα των θαλάσσιων οικοσυστημάτων και να αντιμετωπισθούν οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής. Στο πνεύμα αυτό, χαιρετίζουμε την ανάληψη από την Ελλάδα της Διεθνούς Διάσκεψης «Our Ocean Greece 2024».
16. Καταδικάζουμε απερίφραστα την έντονη τουρκική προκλητικότητα και παραβατικότητα στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου και την διεκδίκηση από την τουρκική πλευρά θαλασσίων ζωνών, βάσει παράνομων, αυθαίρετων και πλασματικών χαράξεων, συμπεριλαμβανομένου του παράνομου τουρκο-λιβυκού μνημονίου, κατά παράβαση θεμελιωδών κανόνων του Διεθνούς Δικαίου, αγνοώντας πλήρως την παρουσία των νησιών της Ελλάδας, καθώς και την ΑΟΖ της Κυπριακής Δημοκρατίας στην περιοχή.
17. Η Ελλάδα παραμένει προσηλωμένη στις αρχές του Διεθνούς Δικαίου και στην εφαρμογή των διατάξεων της Σύμβασης Δικαίου της Θάλασσας, οι οποίες από πλευράς ουσιαστικού δικαίου δεσμεύουν και την Τουρκία ως εθιμικό δίκαιο. Εξάλλου, η Σύμβαση αποτελεί μέρος του ευρωενωσιακού κεκτημένου, το οποίο η Τουρκία οφείλει να σεβαστεί ως υποψήφια προς ένταξη χώρα.
Η Ελληνική Εταιρεία Διεθνούς Δικαίου & Διεθνών Σχέσεων:
– συνεπής με τις καταστατικές της αρχές και τα προτάγματα πολιτικής για τη διεθνή δικαιοταξία,
– ενόψει της πολλαπλής ενεργειακής, κλιματικής, διατροφικής και ανθρωπιστικής κρίσης,
– προσβλέπει στο σεβασμό του Καταστατικού Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών, της Σύμβασης για το Δίκαιο της Θάλασσας, της Συμφωνίας των Παρισίων για την Κλιματική Αλλαγή, της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, του ευρωενωσιακού κεκτημένου, ιδιαίτερα της Πολιτικής Γειτονίας, ώστε το Αιγαίο και η Ανατολική Μεσόγειος να αποτελέσουν χώρο ειρήνης, συνεργασίας, ευημερίας και σεβασμού της διεθνούς έννομης τάξης.
Ρόδος, 13 Σεπτεμβρίου 2022
