Αυτές οι φωτογραφίες ελήφθησαν από τους εικονολήπτες της χαρτογραφικής υπηρεσίας της Ελληνικής Στρατιάς της Μικράς Ασίας και εκτέθηκαν για πρώτη φορά το 1922 στο Ζάππειο. Ακολούθως, την άνοιξη της ίδιας χρονιάς μεταφέρθηκαν στη Σμύρνη για μια έκθεση, που έμελλε να είναι η τελευταία για την ιστορική πόλη. Λίγες εβδομάδες αργότερα το ανατολικό μέτωπο κατέρρεε και η Μικρασιατική καταστροφή βρισκόταν προ των πυλών.
Αντίγραφα από το πολύτιμο πρωτογενές υλικό του Εθνικού Ιστορικού Μουσείου εκτίθενται από προχθές, Τρίτη 25 Οκτωβρίου 2022, στην Νέα Πτέρυγα του Μουσείου Νεοελληνικής Τέχνης Ρόδου «Ιωάννης & Πάολα Νεστορίδη» σε μια έκθεση – υπενθύμιση της πολιτικής ιστορίας όπως αυτή κάνει κύκλους και κάθε φορά προκαλεί πληγές στους λαούς.
«Θάβουμε τους τιμημένους νεκρούς μας. Σε λίγο κάποιοι πρόχειροι Σταυροί, γεμίζουν τον χώρον αυτόν. Ευλαβικά σκύβω στον κάθε σταυρό και διαβάζω τα περήφανα ονόματα των υπέρ πατρίδος πεσόντων. Με σταματά η επιγραφή ενός σταυρού: «ΑΓΝΩΣΤΟΣ». Άγνωστος! Η θυσία του μου φαίνεται τώρα πιο μεγάλη… Για τον άγνωστον μου αυτόν εδώ, καμμιά πολυτέλεια μαρμάρου, φιλντισιού και χρυσαφιού. Μονάχα λίγα αγριολούλουδα. Κι ένας στοργικός ουρανός από πάνω». Στενωπό, Καρακιοΐ, 16 Μαρτιου 1921, Κώστας Μισαηλίδης.
Η επιμελήτρια (μία εκ των τριών) της έκθεσης του φωτογραφικού αρχείου του Εθνικού Ιστορικού Μουσείου κα. Ανδρονίκη Μαρκασιώτη εξήγησε ότι «οι εικονολήπτες της Χαρτογραφικής Υπηρεσίας της Στρατιάς της Μικράς Ασίας κατέγραφαν την εκστρατεία προς τη Μικρά Ασία και αποτύπωναν την καθημερινότητα των στρατιωτών». Αν και το αρχικό σύνολο αποτελούσε πλούσιο υλικό 7000 φωτογραφιών και επιστολών, μεγάλο μέρος αυτού καταστράφηκε το ’22 στη Σμύρνη. Το τι ακριβώς διεσώθη, το πώς διεσώθη και το τι περιλαμβάνει, αποτελούν από μόνα τους μια μεγάλη ιστορία, μέρος κι αυτή του μεγάλου έργου που επιτέλεσε το Εθνικό Ιστορικό Μουσείο.
Το φωτογραφικό υλικό της έκθεσης συνοδεύεται από κείμενα και προσωπικές αφηγήσεις των ίδιων των πρωταγωνιστών εκείνης της περιόδου, δίνοντας έτσι στον επισκέπτη μια συνολική εικόνα για τα όσα συνέβησαν στην τριετία 1919 – 1922.
«Συνοδεύω τον φίλο μου αξιωματικό σ’ έναν αιφνηδιασμό του στα προχωρημένα φυλάκια. Ακίνητος ο σκοπός, ακουμβώντας στ’ όπλο του, βυθίζει τα μάτια του στο σκοτάδι, πέρα προς τ’ αντικρυνά υψώματα. Στέκομαι και τον καμαρώνω. Στα μάτια του νοιώθω το ακοίμητο φως της Φυλής που ξανοίγει τον ολόφωτο δρόμο της ως τα πιο βαθειά τα πιο ωραία, πέρα κι’ ακόμα πέρα, πάνω στα φτερά των άσβυστων πόθων, των εσώτατων ελπίδων. Ένα Σύμβολον ο Σκοπός αυτός στην ψυχή μου, στα μάτια μου. Παραστάται κοντά του και πίσω του όλοι, πιστοί ή άπιστοι, ταπεινοί ή μεγάλοι, φτερωμένοι ή μικρόψυχοι. Κι’ όλοι γίνονται μεγάλοι στα χάδια της μιας ιδεολογίας». Πολεμικά Φύλλα από τη Μικρασιατική Εκστρατεία, Κώστας Μισαηλίδης.
Η σπουδαία αυτή έκθεση εγκαινιάσθηκε το βράδυ της περασμένης Τρίτης, στο πλαίσιο των «Νεστορίδειων 2022», με αφορμή την επετειακή εκδήλωση – τιμή στη μνήμη της δωρήτριας Πάολας Νεστορίδου. Η οργάνωσή της έγινε από το Νεστορίδειο Ίδρυμα, τις Λέσχες Lions Ρόδου και Κω, το Εθνικό Ιστορικό Μουσείο, την Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου και τη διοίκηση του Μουσείου Νεοελληνικής Τέχνης Ρόδου.
Πρέπει να σημειωθεί ότι η συγκεκριμένη έκθεση, είχε αρχικά σχεδιαστεί και υλοποιηθεί στην Κω, από τη Λέσχη Lions «Ιπποκράτης», με τη συνεργασία του Δήμου Κω, της Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου, της γενικής γραμματείας Απόδημου Ελληνισμού και του Εθνικού Ιστορικού Μουσείου.
Ακολούθως, με πρωτοβουλία της Λέσχης Lions της Ρόδου και με αφορμή τα «Νεστορίδεια 2022» έγινε η μεταφορά της στη Νέα Πτέρυγα του Μουσείου Νεοελληνικής Τέχνης Ρόδου, όπου θα παραμείνει για περίπου 20 ημέρες, ώστε να την επισκεφθούν όσο το δυνατόν περισσότεροι μαθητές και μαθήτριες των σχολείων του νησιού.
Τα διδάγματα της ιστορίας
Κεντρικός προσκεκλημένος ομιλητής της εκδήλωσης, ήταν κ. Σωτήρης Ντάλης, αναπληρωτής καθηγητής και επικεφαλής του τμήματος Μεσογειακών Σπουδών του πανεπιστημίου Αιγαίου. Στην ομιλία του ανέλυσε τα νοήματα της εκατονταετούς ιστορίας από το 1922 στο 2022 και στάθηκε ιδιαίτερα στα διδάγματα, όπως αυτά αβίαστα προκύπτουν:
«Τα όσα μεσολάβησαν στα μόλις τρία χρόνια μεταξύ της συνθήκης των Σεβρών και της συνθήκης της Λωζάνης μας διδάσκουν ότι οι σχέσεις μεταξύ των κρατών μπορεί να αλλάζουν γρήγορα και ριζικά. […] Οι δύο εθνικοί ακρωτηριασμοί: της Σμύρνης και της Κύπρου συνέβησαν κάθε φορά που η Ελλάδα ήταν απομονωμένη από τους συμμάχους της» τόνισε, ενισχύοντας με τον τρόπο αυτό τη θέση του περί της σπουδαιότητας της απόφασης του Κωνσταντίνου Καραμανλή για ένταξη της Ελλάδας στην ΕΟΚ (και εν συνεχεία στην Ευρωπαϊκή Ένωση). Ο κ. Ντάλης έκανε εκτενή αναφορά στις σχέσεις Ελλάδας – Τουρκίας, στο ρόλο που καλείται να διαδραματίσει η Ε.Ε. λειτουργώντας ως παράγοντας διασφάλισης της σταθερότητας μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία και στις «τραυματισμένες σχέσεις» (όπως ο ίδιος τις χαρακτήρισε) Ελλάδας – Ρωσίας.
Η εκτενής ομιλία του καθηγητή Σωτήρη Ντάλη θα παρουσιαστεί αυτοτελής σε επόμενο φύλλο της «δημοκρατικής».
Όλα έτοιμα για το «Γηροκομείο Απόρων», Πάολας Νεστορίδου
Αποτέλεσε την τελευταία επιθυμία της μεγάλης δωρήτριας Πάολας Νεστορίδου, από την περιουσία της να δημιουργηθεί ένα κέντρο φροντίδας απόρων ηλικιωμένων και οι κ.κ. Ευαγόρας Νικολάου και Νίκος Φρόνας, πρόεδρος και αντιπρόεδρος του Ιδρύματος Νεστορίδου, στην εκδήλωση της περασμένης Τρίτης, έδωσαν την ευχάριστη είδηση:
«Η γραφειοκρατία ήταν τέτοια ώστε απαίτησε από το δ.σ. του Ιδρύματος ατελείωτη επιμονή και υπομονή. Ευτυχώς, μετά από όλα αυτά τα χρόνια των προσπαθειών, τα καταφέραμε. Ολοκληρώσαμε το σύνολο των απαιτουμένων εγγράφων, λάβαμε όλες τις απαραίτητες αδειοδοτήσεις, υπογράψαμε προγραμματική σύμβαση με την Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου ώστε να διασφαλιστεί η διαφάνεια στην ολοκλήρωση του έργου και πλέον απομένει στον επίτροπο να εγκρίνει την διαδικασία. Εντός του προσεχούς Νοεμβρίου, θα γίνει η προκήρυξη του έργου δημιουργίας μονάδος φροντίδας απόρων ηλικιωμένων, με χρηματοδότηση από τη διαθήκη της μεγάλης δωρήτριας Πάολας Νεστορίδου».
Η μονάδα θα λειτουργήσει στα Κολύμπια, με δυναμικότητα 15 κλίνες και μία ακόμα, εντός του Χαραλάμπειου γηροκομείου με δυναμικότητα 7 κλινών.
