Η Χριστίνα Σαρρή είναι συγγραφέας, είναι blogger, είναι ομιλήτρια για θέματα τυφλότητας, φεμινίστρια, υποστηρίκτρια των δικαιωμάτων των καταπιεσμένων κοινωνικών ομάδων και μειονοτήτων και είναι η πρώτη τυφλή book YouTuber στην Ελλάδα.
Αγωνίζεται ενάντια στα κοινωνικά στερεότυπα, έχει βρει τον τρόπο ζωής που την κάνει, όπως λέει στη «δημοκρατική», πολύ πολύ ευχαριστημένη και μας εξηγεί γιατί μισεί την έκφραση «τα μάτια της ψυχής»!
Στη συνέντευξή της, μας συστήνει τη Luna, αναφέρεται στις δυσκολίες που βιώνει μια ανάπηρη γυναίκα στην επαρχία, εξομολογείται τι είναι αυτό που την δυσκολεύει ως τυφλή, μιλά για τα κλισέ που απεχθάνεται να ακούει, μοιράζεται μαζί μας δύσκολες στιγμές που έχει περάσει και παροτρύνει τις ανάπηρες γυναίκες να διεκδικήσουν τη ζωή που τους αξίζει!
• Χριστίνα, είσαι ομιλήτρια για θέματα τυφλότητας, συγγραφέας, φοιτήτρια ψυχολογίας, BookTuber, blogger και υποστηρίκτρια των δικαιωμάτων των καταπιεσμένων κοινωνικών ομάδων και μειονοτήτων. Σε ποια απ’ όλα αυτά αφιερώνεις περισσότερο χρόνο και ενέργεια;
Τιμή μου που γνωρίζεις όλες αυτές τις πληροφορίες για μένα. Πράγματι, τα κάνω όλα αυτά ταυτόχρονα και τα αγαπώ όλα σχεδόν το ίδιο. Το τελευταίο εξάμηνο, όμως, τον περισσότερο χρόνο κι ενέργεια τα αφιερώνω στο blogging, στις ομιλίες, στη συγγραφή και στη δημιουργία βίντεο, με αυτήν τη σειρά.
Οι σπουδές μου και οι κοινωνικοί μου αγώνες έχουν μείνει λίγο πίσω, γιατί κάποια στιγμή πρέπει και να κοιμάμαι! Δεν τα παρατώ ούτε είμαι αδιάφορη, απλώς πραγματικά δεν θα τα προλάβαινα όλα, διαφυλάσσοντας παράλληλα και την υγεία μου, σωματική και ψυχική, πιστεύω. Προσωπικά, θα ήθελα να αφιερώνω και λίγο περισσότερο χρόνο στο κανάλι μου στο YouTube, είναι η αλήθεια. Ίσως το καταφέρω σε μερικές εβδομάδες, που δεν θα έχω πια τις ομιλίες στα σχολεία λόγω καλοκαιριού. Θα δούμε. Σημασία έχει πως τα αγαπώ όλα κι επιτέλους, ακόμη κι αν κάποιες μέρες νιώθω εξαντλημένη, στην πραγματικότητα έχω βρει τον τρόπο ζωής που με κάνει ευτυχισμένη. Ή, τουλάχιστον, πολύ πολύ ευχαριστημένη!
• Στο τρίτο κατά σειρά βιβλίο σου «Το ημερολόγιο μιας τυφλής γυναίκας, ιστορίες καθημερινού σεξισμού και μισαναπηρισμού στην Ελλάδα», εμπεριέχονται βιωματικές ιστορίες. Θέλω να μας πεις ποια είναι η ιστορία που θυμάσαι πιο έντονα.
Πολλές θυμάμαι έντονα, αλλά μια από τις χειρότερες υπήρξε εκείνη στην οποία ένας ηλικιωμένος άντρας με ακολούθησε από τη στάση του λεωφορείου κοντά στο σπίτι μου, παρέμεινε μαζί μου σε όλη τη διαδρομή ως το πανεπιστήμιο, συνέχισε να με ακολουθεί και μέσα στο χώρο του πανεπιστημίου και όλη αυτήν την ώρα μου έκανε προσωπικές ερωτήσεις με πολύ πιεστικό τρόπο. Από το αν είμαι παντρεμένη, πού μένω και ποιο είναι το τηλέφωνό μου, μέχρι το αν έχω εντονότερο οργασμό σε σχέση της μιας βραδιάς ή σε μακροχρόνια σχέση αγάπης! Ελπίζω να μη μας διαβάζουν ανήλικα άτομα! Ήταν φρικτό.
Με είχε κάνει να νιώσω τόσο άβολα, με έφερε σε τόσο δύσκολη θέση.
Πλησίαζε πολύ κοντά μου, με άγγιζε δήθεν φιλικά, επέμενε να με συνοδεύει ενώ περπατούσα και μου έδινε συμβουλές για τα ερωτικά μου χωρίς να του τις ζητάω. Με κάλεσε μέχρι και στο εξοχικό του, αν και άφησε να εννοηθεί πως ως φιλοξενούμενη θα έπρεπε κι εγώ κάπως να ανταποδώσω. Όλα αυτά από έναν άντρα σχεδόν εξήντα χρόνια μεγαλύτερό μου, άγνωστο, επειδή απλώς είχα την ατυχία να τον συναντήσω στη στάση του αστικού.
Στο μεταξύ προσπαθούσα να κάνω νοήματα στους συμφοιτητές μου και στους επιτηρητές, αφού ήταν ημέρα που θα εξεταζόμουν σε μάθημα, αλλά κανείς τους δεν είχε αντιληφθεί ότι αυτός ο άντρας δεν ήταν συνοδός μου και ότι, όχι απλώς δεν ήθελα να τον έχω κοντά μου, αλλά με (παρ)ενοχλούσε κιόλας. Όλοι νόμιζαν πως ήμασταν μαζί, πως με συνόδευε αυτός στο πανεπιστήμιο, πως με βοηθούσε. Ήταν πραγματικά τρομαχτικό. Κι ήταν σε μια περίοδο που ακόμη ένιωθα πως αν αντιδράσω έντονα σε μια τέτοια συμπεριφορά γίνομαι αγενής. Αλλά, ακόμη και τώρα, μετά κι από άλλες παρενοχλήσεις πλέον, ακόμη νιώθω να τα χάνω σε αυτές τις περιπτώσεις. Οι παρενοχλητές ξέρουν πολύ καλά πώς να είναι χειριστικοί και να κάνουν εσένα να αισθάνεσαι άβολα, αντί να ντρέπονται εκείνοι! Αυτή είναι η μεγαλύτερη σε έκταση και η δυσκολότερη ιστορία του βιβλίου μου. Μισούσα τις ώρες που πέρασα γράφοντάς την και αναβιώνοντας τα πάντα!
• Ποια ή ποιες ερωτήσεις που σου απευθύνουν είναι εκείνες που σε ενοχλούν;
Δε νομίζω πως με ενοχλεί κάποια ερώτηση, αναφορικά με την τυφλότητα τουλάχιστον. Αντιθέτως, παροτρύνω τον κόσμο και τα παιδιά στα σχολεία που επισκέπτομαι να μου κάνουν ερωτήσεις, ακόμη και να μου τις στέλνουν στα social media εκ των υστέρων. Χαίρομαι να απαντώ σε απορίες και, μάλιστα, τις βλέπω και ως έμπνευση για νέο περιεχόμενο στο κανάλι και στο blog μου.
Μόνο οι αδιάκριτες ερωτήσεις με ενοχλούν, όπως όλους τους ανθρώπους, υποθέτω. «Τι ψηφίζεις; Πότε θα παντρευτείς; Πού πηγαίνεις; Ποιος ήταν στο τηλέφωνο; Πόσα χρήματα είναι το επίδομα που παίρνεις;». Τέτοιες ερωτήσεις, ναι, δε μου αρέσουν ιδιαίτερα. Ειδικά όταν γίνονται από ανθρώπους που μόλις γνώρισα ή από περιέργεια και κουτσομπολιό.
• Θέλω να μου μιλήσεις για τα κλισέ και τα στερεότυπα, τα οποία χρησιμοποιούμε για τους τυφλούς ή τους ανθρώπους με προβλήματα όρασης και τα οποία θα ήθελες να εξαφανίσεις από το λεξιλόγιο!
«Τα μάτια της ψυχής» είναι το πρώτο και καλύτερο που μου έρχεται. Το μισώ! Όλοι οι τυφλοί το μισούμε. Ήταν μια όμορφη έκφραση που όμως έχει χάσει πια το νόημά της.
Έχει χρησιμοποιηθεί πάρα πολύ από τα media όταν γίνεται αναφορά σε κάποιο τυφλό πρόσωπο, αλλά δεν είναι πια ούτε εντυπωσιακή, ούτε πρωτότυπη, ούτε χαριτωμένη. Δε βλέπουμε με τα μάτια της ψυχής, αλήθεια! Ούτε έχουμε ανάγκη να βλέπουμε με κανενός είδους μάτια ντε και καλά. Μπορούμε να υπάρχουμε και χωρίς την όραση.
Οι υπόλοιπες εκφράσεις που σκέφτομαι απευθύνονται, νομίζω, σε ανθρώπους με όλων των ειδών τις βλάβες. «Μεγαλείο ψυχής, παραδίδει μαθήματα ζωής, μας δείχνει ποια είναι τα πραγματικά προβλήματα, μας εμπνέει, μας κάνει καλύτερους» και δε συμμαζεύεται. Όχι, όχι και όχι! Ξέρω ότι είναι ωραίες και πομπώδεις εκφράσεις, αλλά είναι υπερβολικές και στην πλειοψηφία τους ψευδείς! Για να μην πω και προσβλητικές, ειδικά αυτή με τα πραγματικά προβλήματα της ζωής. Ας μη συνεχίσω. Δε θέλω να γίνομαι δυσάρεστη. Αλλά στ’ αλήθεια, δε μας κολακεύουν όλα αυτά.
Τα βρίσκουμε αστεία και στις παρέες μεταξύ μας τα χρησιμοποιούμε σαν ανέκδοτα!
• Μίλησέ μας για τη Luna!
Δεν ξέρω τι να πω γι’ αυτό το πλάσμα που να μην ακουστεί κοινότυπο. Την αγαπώ απεριόριστα. Πραγματικά δυσκολεύομαι να θυμηθώ πώς ήταν η ζωή μου πριν από τη Luna. Πρέπει να ήταν πολύ βαρετά!
Δε θέλω να μιλήσω τόσο γι’ αυτά που μπορεί να διαβάσει κανείς στο διαδίκτυο και στη σελίδα μου, για την εκπαίδευση, το τι ξέρει να κάνει, τα διαδικαστικά και τα νομικά που θα έπρεπε να είναι αυτονόητα. Θέλω να πω αυτά που λέω και στις ομιλίες μου στα σχολεία, που δεν τα βρίσκει κανείς ανάμεσα στις πληροφορίες για τους σκύλους οδηγούς.
Ότι η Luna μου έχει αλλάξει τη ζωή! Χάρη σ’ αυτήν έχω κίνητρο να βγω από το σπίτι, ακόμη και τις μέρες που δεν έχω και τόση όρεξη. Ότι με έκανε πιο κοινωνική, πιο εξωστρεφή, αλλά και πιο διεκδικητική. Ότι χάρη στη Luna ξεπερνώ κολλήματα και φοβίες που είχα και με κρατούσαν πίσω. Ότι δεν έχω νιώσει ποτέ ξανά μόνη απ’ τη στιγμή που την απέκτησα κι ότι ακόμη κι οι γονείς μου είναι πιο ήσυχοι που ξέρουν ότι κυκλοφορώ μαζί της.
Η Luna είναι το θέμα για το οποίο θα μπορούσα να μιλάω ακατάπαυστα, όχι απαντώντας σε μια ερώτηση, αλλά σε ολόκληρη, ξεχωριστή συνέντευξη. Θα της είμαι πάντα ευγνώμων γι’ αυτά που μου προσφέρει, το ίδιο και στο Κέντρο Σκύλοι Οδηγοί Ελλάδος που την εκπαίδευσε, μου την παρέδωσε και πλέον μου δίνει την ευκαιρία να μιλάω στα σχολεία κι όχι μόνο γι’ αυτήν την υπέροχη εμπειρία!
• Από τις ομιλίες που πραγματοποιείς στα σχολεία -και όχι μόνο- ποιο είναι το μήνυμα που προσπαθείς να περάσεις στα παιδιά; Υπάρχει ανταπόκριση;
Τρία είναι τα κυριότερα μηνύματα που προσπαθώ να περνώ στα σχολεία: Πρώτον, ότι οι σκύλοι-οδηγοί δεν είναι απλώς κατοικίδια. Είναι σκύλοι εργασίας, είναι τα μάτια μας και ακριβώς γι’ αυτό η είσοδός τους επιτρέπεται παντού βάσει του νόμου 3868/2010. Δεν είναι πολυτέλεια, ούτε τους παίρνουμε παρεούλα από καπρίτσιο. Είναι πολύτιμοι συνοδοί κι έχουν εκπαιδευτεί με πολύ κόπο και χρήμα για να μπορούν να το κάνουν αυτό. Δεν είναι δυνατόν να ακυρώνει κάποιος όλο αυτό το έργο ανθρώπων και ζώων με το έτσι θέλω.
Δεύτερον, όσο οι σκύλοι αυτοί φορούν το ειδικό γιλέκο με τη λαβή, εργάζονται και δεν επιτρέπεται να τους αποσπούμε την προσοχή με κανέναν τρόπο. Δεν αγγίζουμε, δεν ταΐζουμε και δεν απευθυνόμαστε στο σκύλο εκείνη την ώρα, κι αν έχουμε κατοικίδιο το κρατάμε μακριά. Όταν λέμε πως εργάζονται δεν το λέμε χαριτολογώντας. Ο σκύλος στ’ αλήθεια εργάζεται και πρέπει να παραμένει συγκεντρωμένος. Αν αποσπαστεί η προσοχή του, υπάρχει περίπτωση να κινδυνεύσει το τυφλό άτομο που συνοδεύει, αλλά και ο ίδιος ο σκύλος.
Το τρίτο και σημαντικότερο μήνυμα που προσπαθώ να περνώ στα παιδιά είναι πως τα τυφλά άτομα δεν είναι ένα πράγμα, ένα μοντέλο που έχει βγει από το ίδιο καλούπι. Είναι πολυποίκιλοι άνθρωποι, όπως κάθε άνθρωπος στον πλανήτη. Έχουν πολλά και διαφορετικά ενδιαφέροντα, άλλοι εργάζονται κι άλλοι όχι, άλλοι κάνουν οικογένειες κι άλλοι όχι, άλλοι είναι straight κι άλλοι όχι, άλλοι προτιμούν να κινούνται με σκύλο κι άλλοι με λευκό μπαστούνι, κάποιοι διευκολύνονται με το να τους προσφέρεται βοήθεια και κάποιοι προτιμούν την αυτονομία τους. Γενικά, τίποτα δεν είναι δεδομένο. Κάθε τυφλός, όπως κάθε άνθρωπος, είναι διαφορετικός και μοναδικός. Και τα τυφλά άτομα υπάρχουμε εκεί έξω, ζούμε ανάμεσα στους βλέποντες. Κι αν μας δοθούν οι ευκαιρίες και η πρόσβαση, μπορούμε να προσφέρουμε κι εμείς στο σύνολο.
Νομίζω πως ναι, περνούν τα μηνύματα. Τα παιδιά ρουφάνε σαν σφουγγάρια τις πληροφορίες και είναι πολύ ελπιδοφόρο το γεγονός πως, όταν συναντούν μέλη του Κέντρου μας μετά από χρόνια, θυμούνται ότι είχαμε βρεθεί στο σχολείο τους και θυμούνται πώς πρέπει να συμπεριφερθούν σε εμάς και τους σκύλους μας. Αυτό σημαίνει πολλά για εμάς!
• Χριστίνα, εσένα ως τυφλή γυναίκα τι είναι εκείνο που σε δυσκολεύει περισσότερο;
Ένα πράγμα που στην κυριολεξία κάνει τη ζωή μου δύσκολη καθημερινά είναι η επιμονή κάποιων ανθρώπων να μου προσφέρουν βοήθεια, ενώ την αρνούμαι. Μιλάω πολύ συχνά γι’ αυτό. Δεν είναι ένας και δυο. Είναι η πλειοψηφία. Καταλαβαίνω ότι δεν το κάνουν με κακή πρόθεση, αλλά στο τέλος αυτό που μένει είναι πως έχουν διακόψει τη ροή της πορείας μου, έχουν αποσυντονίσει τη Luna, με έχουν μετακινήσει άγαρμπα, ή ακόμη και μου έχουν αλλάξει κατεύθυνση, βάζοντάς με έτσι σε δυσκολότερες διαδικασίες.
Εκείνοι νομίζουν πως βοήθησαν κι εγώ απομένω με σπασμένα τα νεύρα και μερικές φορές με ένα καινούργιο πρόβλημα προς επίλυση.
Έχω παρατηρήσει, μάλιστα, πως πολλοί τείνουν να το κάνουν όταν τυγχάνει να με ακούν να δίνω κάποια εντολή στη Luna. Έρχονται, με γραπώνουν απ’ όπου μπορούν, και φέρονται λες και ζήτησα κάτι απ’ τους ίδιους. Μα έχω το σκύλο μου ακριβώς γι’ αυτόν το σκοπό. Η Luna πρέπει να το κάνει. Γι’ αυτό έχει εκπαιδευτεί! Στην τελική, αν χρειάζομαι βοήθεια, θα την ζητήσω η ίδια. Ναι, χωρίς δεύτερη σκέψη, αυτό είναι όντως κάτι που με ταλαιπωρεί κάθε μέρα, συνδυαστικά με το ό,τι το σώμα μου δεν έχει τον ίδιο όγκο με το σώμα ενός άντρα, οπότε φαίνεται κι ευκολότερο για κάποιον να με μετακινήσει, θέλω δε θέλω!
Κατά τα άλλα, θα έλεγα πως τα προβλήματά μου είναι παρόμοια με αυτά των υπόλοιπων γυναικών. Έχω βιώσει και σεξουαλικές παρενοχλήσεις, έχω αισθανθεί φόβο επιστρέφοντας σπίτι το βράδυ, έχω αγχωθεί για την ασφάλειά μου σε εκάστοτε φλερτ και πρώτα ραντεβού. Η διαφορά μας είναι ότι, σε αντίθεση με μια βλέπουσα γυναίκα, εγώ δεν έχω τη δυνατότητα να τρέξω, αν χρειαστεί, δεν μπορώ να αμυνθώ το ίδιο αποτελεσματικά και, πράγμα που μου έχει τύχει, δεν μπορώ να περιγράψω την όψη του ανθρώπου από τον οποίο ενδεχομένως κινδύνευσα, ώστε να τον αναγνωρίσουν.
• Παρακολουθώντας την πορεία σου όλο αυτό το διάστημα, θέλω να σε ρωτήσω ποιος είναι ο στόχος που επιθυμείς να εκπληρώσεις.
Όπως ανέφερα και στην αρχή, αυτήν την περίοδο κάνω κάτι που αγαπώ πολύ και που με γεμίζει: Γράφω και μιλάω για πράγματα που ξέρω πάρα πολύ καλά. Κι αυτά που γνωρίζω πάρα πολύ καλά είναι η εμπειρία του να κινείσαι με σκύλο οδηγό και η εμπειρία της τυφλότητας, συχνά και μέσα από ένα φεμινιστικό πρίσμα. Κάποιες φορές τυγχάνει να ταξιδεύω, προκειμένου να δώσω σχετικές ομιλίες γι’ αυτά τα θέματα. Πιστεύω πως αν μπορούσα να βρω τρόπο να αμείβομαι και, ιδανικά, να βιοπορίζομαι μέσα από αυτές τις δραστηριότητες, αξιοποιώντας παράλληλα και τα social media, αυτό θα ήταν ένα μεγάλο μου όνειρο που θα γινόταν πραγματικότητα. Το ελπίζω και είμαι σε αναζήτηση τρόπων για να το πετύχω. Δεν ξέρω αν θα τα καταφέρω, αλλά ξέρω πόσο πολύ το θέλω και πόσο διατεθειμένη είμαι να το προσπαθήσω.
• Στις γυναίκες με αναπηρία, που ζουν στην περιφέρεια και πιθανότατα δεν έχουν τα ίδια ερεθίσματα με εσένα ή τις ίδιες ευκαιρίες που θα είχαν αν ζούσαν σε μια μεγαλύτερη πόλη, τι θα ήθελες να πεις;
Έχω ζήσει το μεγαλύτερο μέρος της ζωής μου σε επαρχιακές κωμοπόλεις, ξέρω εκ των έσω πώς είναι. Θα τους έλεγα ότι όλες μας έχουμε μονάχα μια ζωή. Μια ευκαιρία να περάσουμε απ’ αυτόν τον κόσμο, να τον απολαύσουμε, ίσως να αφήσουμε κάτι πίσω μας και να αποχωρήσουμε. Αντέχουν να ζήσουμε μια ζωή ούσες μονίμως εξαρτημένες από τις οικογένειές τους; Αντέχουν να ζήσουν μια ζωή στην οποία να αισθάνονται πως δε χωρούν πουθενά; Αντέχουν να εισπράττουν διαρκώς περίεργα βλέμματα και επιφωνήματα οίκτου; Αντέχουν να είναι οι μοναδικές ή από τις ελάχιστες ανάπηρες στον τόπο τους και να αποτελούν θέαμα;
Λυπάμαι, αλλά εγώ αυτό έχω αποκομίσει από την ελληνική επαρχία. Ακόμη κι όταν επιστρέφω στον τόπο καταγωγής μου, έπειτα από τόσα χρόνια ανεξάρτητης διαβίωσης, εκεί εξακολουθώ να είμαι περιορισμένη. Εκεί γίνομαι ανάπηρη. Αχρηστεύομαι εγώ, αχρηστεύεται ο σκύλος μου, αχρηστεύονται τα εργαλεία κι οι δεξιότητες που έχω, απλούστατα γιατί στην επαρχία δεν υπάρχουν ούτε οι υποδομές ούτε η κουλτούρα κι η νοοτροπία των μεγαλουπόλεων.
Το αντέχουν αυτό; Μπορούν να ζήσουν τη ζωή τους έτσι, με αυτές τις συνθήκες; Αν υπάρχει κάτι εκεί που αγαπούν τόσο πολύ, ώστε να μπορούν να τα παραβλέψουν όλα αυτά, τότε ίσως αξίζει να κάνουν αυτήν τη θυσία και να μείνουν. Διαφορετικά, εγώ δε βλέπω το λόγο να μη θέλει μια ανάπηρη γυναίκα να ζήσει σε ένα μεγάλο αστικό κέντρο. Είμαι σίγουρη ότι έχει τόσα όμορφα πράγματα κι εμπειρίες να ζήσει, τόσες ευκαιρίες να αξιοποιήσει και τόσα κι ακόμη περισσότερα να προσφέρει σε όλους κι όλες μας. Γιατί να στερηθεί αυτό το δικαίωμα;
Ας μιλήσει στο διαδίκτυο με ανθρώπους με παρόμοιες βλάβες. Ας ενημερωθεί για όσα δικαιούται. Ας ρωτήσει, αν δεν ξέρει ήδη, πώς μπορεί να ζήσει αυτόνομη; Άλλα άτομα με τη δική της βλάβη μπορούν; Τα καταφέρνουν; Εκείνη γιατί όχι; Ας το προσπαθήσει, έστω. Αυτή είναι η δική μου γνώμη. Αμφιβάλω αν η ελληνική επαρχία είναι σε θέση να χωρέσει μια ανάπηρη γυναίκα, ακόμη και σήμερα. Όλες αυτές οι ανάπηρες γυναίκες αξίζουν μια ζωή σαν των υπολοίπων. Ας την διεκδικήσουν!
