Τους στόχους της νέας πρυτανικής αρχής περιγράφει, σε συνέντευξή του στη «δ», ο νέος αντιπρύτανης του Πανεπιστημίου Αιγαίου, κ. Σπύρος Συρόπουλος.
«Στόχος μας, όπως και των προηγούμενων πρυτανικών αρχών, είναι η ενίσχυση του επιστημονικού προφίλ του Πανεπιστημίου Αιγαίου, η διεθνοποίησή του και η εντατικοποίηση της προσπάθειας για εξασφάλιση υποδομών που θα επιτρέψουν, όχι μόνο την ομαλή λειτουργία του, αλλά κυρίως τον ρόλο του ως μέσο στήριξης της νησιωτικής ανάπτυξης και της διεθνούς προβολής της χώρας.
Η επιδίωξη και εξασφάλιση νέων χρηματοδοτικών πόρων είναι μονόδρομος για το Πανεπιστήμιο γενικά. Φυσικά αυτό δεν μπορεί να γίνει δίχως τη συνεχή αρωγή της πολιτείας, η οποία θα πρέπει να αντιμετωπίζει το Πανεπιστήμιο με αίσθημα ευθύνης απέναντι σε θετικά αξιολογημένες κρατικές υποδομές, οι οποίες μπορούν να αποβούν επωφελείς και όχι ζημιογόνες».
Σε ερώτηση σχετικά με τις μετεγγραφές των φοιτητών, που έχει γίνει αιτία διενέξεων μεταξύ των πρυτάνεων και του υπουργείου Παιδείας, ο κ. Συρόπουλος δηλώνει, πως επιδιώκεται η εκπόνηση μελέτης που θα προσδιορίσει τα κριτήρια για τις μετεγγραφές: «Οφείλει να σεβαστεί κανείς την αγωνία που βιώνει η μέση ελληνική οικογένεια, καλούμενη να στηρίξει οικονομικά τις σπουδές ενός φοιτητή/μιας φοιτήτριας. Οφείλει, όμως, κανείς να αναλογιστεί και την αγωνία, τόσο του περιφερειακού Πανεπιστημίου μας, που ενδέχεται να αποδυναμωθεί σε ποσοστό ακόμη και 60%».
Η συνέντευξη του αντιπρύτανη Παν. Αιγαίου, αναλυτικά:
• Αναλάβατε τα καθήκοντά σας κανονικά πριν από λίγες ημέρες. Ποιοι είναι οι στόχοι σας για το Πανεπιστήμιο Αιγαίου;
Το Πανεπιστήμιο Αιγαίου έχει επιδείξει μία σαφή δυναμική ανάπτυξης τα τελευταία χρόνια. Η πρόσφατη διαδικασία εξωτερικής αξιολόγησης των Τμημάτων του από συναδέλφους ιδρυμάτων του εξωτερικού απέδειξε ότι στο ΠΑ προσφέρονται σπουδές υψηλού επιπέδου, παρά τις αντικειμενικές δυσκολίες που αντιμετωπίζουμε. Στόχος μας, όπως και των προηγούμενων πρυτανικών αρχών, είναι η ενίσχυση του επιστημονικού προφίλ του Πανεπιστημίου Αιγαίου, η διεθνοποίησή του και η εντατικοποίηση της προσπάθειας για εξασφάλιση υποδομών που θα επιτρέψουν, όχι μόνο την ομαλή λειτουργία του, αλλά κυρίως τον ρόλο του ως μέσο στήριξης της νησιωτικής ανάπτυξης και της διεθνούς προβολής της χώρας. Ανάμεσα στους βασικούς στόχους μας και σύμφωνα με τα ειδικότερα καθήκοντα που θα αναλάβω, θα είναι η προσέλκυση συνεργασιών τέτοιων που θα αναδείξουν τις δυνατότητές μας και θα δημιουργήσουν αφετηρίες εποικοδομητικής συνεργασίας, ωφέλιμης σε πλαίσιο τοπικό αλλά και εθνικό. Η επιδίωξη και εξασφάλιση νέων χρηματοδοτικών πόρων είναι μονόδρομος για το Πανεπιστήμιο γενικά. Φυσικά αυτό δεν μπορεί να γίνει δίχως τη συνεχή αρωγή της πολιτείας, η οποία θα πρέπει να αντιμετωπίζει το Πανεπιστήμιο με αίσθημα ευθύνης απέναντι σε θετικά αξιολογημένες κρατικές υποδομές, οι οποίες μπορούν να αποβούν επωφελείς και όχι ζημιογόνες. Δεν μιλάμε για ευσεβείς πόθους και ουτοπικές ευχολογίες. Αναλογιζόμαστε την κρίσιμη οικονομική κατάσταση, αλλά οραματιζόμαστε και ανάπτυξη. Αναγνωρίζουμε τις αντικειμενικές δυσκολίες, αλλά ορίζουμε και τις προοπτικές μας. Δεν είμαστε εδώ για να σηκώσουμε τα χέρια ψηλά και να παραδοθούμε, αλλά για να τα βάλουμε στο τραπέζι και να δουλέψουμε, συνεργατικά, μεθοδικά και στοχευμένα.
• Έχει δοθεί λύση στο πρόβλημα που δημιουργήθηκε με τις μετεγγραφές; Θεωρείτε πως τα περιφερειακά ΑΕΙ, όπως το Πανεπιστήμιο Αιγαίου, θα αποδυναμωθούν;
Οι μετεγγραφές των φοιτητών είναι ένα μάλλον αναπόφευκτο και αναμενόμενο βήμα προς μία κοινωνική πολιτική από πλευράς πολιτικής ηγεσίας. Είναι επίσης εύλογο ότι το κόστος στα περιφερειακά ΑΕΙ όπως το Πανεπιστήμιο Αιγαίου, είναι πολύ υψηλό. Η νομοθετική ρύθμιση του 2011 που επέτρεπε σε ειδικές κατηγορίες φοιτητών να επιλέξουν εξ’ αρχής το Τμήμα στο οποίο θα φοιτήσουν, αναιρέθηκε από το Συμβούλιο της Επικρατείας, αφού η διάταξη κρίθηκε αντισυνταγματική. Η κατάσταση έγινε πιο δύσκολη για τα Πανεπιστήμια από το γεγονός ότι δεν υπάρχει ουσιαστικά περιορισμός του ποσοστού των εισακτέων που θα μπορούν να μετεγγράφονται, εφόσον πληρούν τα απαραίτητα κριτήρια. Οφείλει να σεβαστεί κανείς την αγωνία που βιώνει η μέση ελληνική οικογένεια, καλούμενη να στηρίξει οικονομικά τις σπουδές ενός φοιτητή/μιας φοιτήτριας. Οφείλει, όμως, κανείς να αναλογιστεί και την αγωνία, τόσο του περιφερειακού Πανεπιστημίου μας, που ενδέχεται να αποδυναμωθεί σε ποσοστό ακόμη και 60%, όσο και του κεντρικού Πανεπιστημίου, που ενδέχεται να υποδεχθεί αριθμό φοιτητών τέτοιον που να δυσχεραίνεται η λειτουργία του, λόγω έλλειψης ικανοποιητικών χώρων διδασκαλίας, εργαστηρίων, φοιτητικών εστιών, ακόμη και διδασκόντων.
• Ποιος θα πρέπει τελικά να έχει τον πρώτο λόγο στις μετεγγραφές των φοιτητών προκειμένου να μην δημιουργούνται προβλήματα;
Τόσο το Πανεπιστήμιο που υποδέχεται φοιτητές όσο και το Πανεπιστήμιο από το οποίο θα μετεγγραφούν φοιτητές, θα πρέπει να έχουν λόγο. Πιο σημαντικό, είναι να αναζητήσουμε γόνιμες λύσεις, με σαφή κοινωνικό προβληματισμό αλλά και εφικτές προτάσεις. Για να μπορέσει ο φοιτητής/φοιτήτρια να φοιτήσει μακριά από το σπίτι του/της (έτσι ώστε να μειωθούν οι ανάγκες για μεταγραφές) θα πρέπει να υπάρξουν υποδομές τέτοιες (σίτιση, στέγαση, μειωμένα εισιτήρια), που θα ελαφρύνουν το βάρος των οικογενειών. Φυσικά, οι παροχές αυτές πρέπει να δίνονται με βάση πραγματικά οικονομικά και κοινωνικά κριτήρια, που θα αποδεικνύονται τεκμηριωμένα. Πάντως από τον Μάιο του 2014 με τον νόμο 4246, είχε προβλεφθεί δυνατότητα ελεύθερων μετεγγραφών σε ειδικές κατηγορίες, όπου κύριο λόγο έχουν τα κοινωνικά κριτήρια (τρίτεκνοι, πολύτεκνοι, κλπ). Ο υπουργός πρόσθεσε ακόμη την οικονομική κατηγορία όσων καταθέτουν κατά κεφαλήν εισόδημα κάτω των 9.000 ευρώ. Σε δελτίο τύπου της 30.8.14 ο Υπουργός τόνισε τα προβλήματα στην ισχύουσα νομοθεσία περί μετεγγραφών: «Πρέπει να συμβιβαστούν δύο αλήθειες χωρίς ρητορικές επικοινωνιακές για να κάνουμε τον έξυπνο. Πρέπει να συμβιβαστεί η πραγματικότητα της φτώχειας που ταλαιπωρεί τις ελληνικές οικογένειες με την πραγματικότητα της ανάγκης της εύρυθμης λειτουργίας των Πανεπιστημίων και των ΤΕΙ, που δέχονται ένα διπλό χτύπημα. Στα περιφερειακά θα λιγοστέψουν οι φοιτητές και στα κεντρικά δεν θα έχουν που να τους βάλουν». Ηδη ο νέος Πρύτανης επεξεργάζεται συγκεκριμένη πρόταση για να τεθεί στη Σύνοδο Πρυτάνεων, που αφορά στην καταγραφή του αριθμού φοιτητών/φοιτητριών που αντικειμενικά μπορούν να φοιτούν ανά Τμήμα και εν συνεχεία να αναληφθεί μελέτη που θα προσδιορίσει τα κριτήρια για τις μεταγραφές και να κατατεθεί στο Υπουργείο Παιδείας. Αυτό θα ορίσει ένα «όριο ασφαλείας» των φοιτητών ενός Τμήματος/Πανεπιστημίου, κάτω ή πάνω από το οποίο θα δημιουργείται πρόβλημα στη λειτουργία του.
• Είναι στη σωστή κατεύθυνση οι αποφάσεις που έχουν ληφθεί για τη διαγραφή των φοιτητών που λιμνάζουν;
Πρόκειται για ένα θέμα που είναι αρκετά ευαίσθητο αλλά και πολύπλοκο. Σίγουρα η Πολιτεία ενδιαφέρεται για ένα ξεκαθάρισμα του φοιτητικού τοπίου. Είναι λογικό να γνωρίζει τόσο η Πολιτεία όσο και το Πανεπιστήμιο τον πραγματικό αριθμό ενεργών φοιτητών. Η διαγραφή φοιτητών που είναι ανενεργοί είναι ένα λογικό βήμα. Η πολυπλοκότητα, όμως, του ζητήματος είναι δεδομένη. Σίγουρα δεν υπάρχει νόημα στο να είναι εγγεγραμμένοι φοιτητές που προτίμησαν να ξαναδώσουν εξετάσεις και να περάσουν σε άλλο Τμήμα, ενδεχομένως πραγματικής αρεσκείας τους, δίχως να διαγραφούν ποτέ από το προηγούμενο. Δεν υπάρχει νόημα στο να διαγραφούν φοιτητές/φοιτήτριες που δεν έχουν επιδείξει ενδιαφέρον και συμμετοχή σε μαθήματα και εξετάσεις. Αυτό ισχύει και στο εξωτερικό. Όμως, πρέπει να ληφθούν υπόψη και πολλές ιδιαίτερες περιπτώσεις: φοιτητές/φοιτήτριες που λόγω κάποιου προβλήματος σοβαρού (υγείας ή άλλο) που δεν μπόρεσαν να παρακολουθήσουν για κάποιο διάστημα αλλά έχουν αποδείξει με τη συμμετοχή τους σε πρόσφατες εξεταστικές ότι ενδιαφέρονται να ολοκληρώσουν τις σπουδές τους, δεν μπορούν να χάσουν το δικαίωμα αυτό. Στο σχέδιο του νέου Οργανισμού του Πανεπιστημίου Αιγαίου που έχει ήδη κατατεθεί στο Υπουργείο Παιδείας, προβλέπονται με πολύ αναλυτικό τρόπο οι διαδικασίες διαγραφής λιμναζόντων φοιτητών/φοιτητριών – ακόμη πιο αναλυτικό και ορθολογικό από ό,τι προβλέπεται στην κείμενη νομοθεσία.
• Θεωρείτε πως οι αλλαγές που έχουν δρομολογηθεί για τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση δημιουργούν προβλήματα στην τριτοβάθμια;
Υπάρχουν δύο τρόποι να το δει κανείς. Μία άποψη είναι ότι οι νέοι τρόποι διεξαγωγής των εξετάσεων, ουσιαστικά, στις τάξεις της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, συρρικνώνουν τον αριθμό μαθητών που θα φτάσει να δώσει εξετάσεις και να πετύχει είσοδο σε πανεπιστημιακές σχολές. Λιγότεροι επιτυχόντες, ίσον μικρότερος αριθμός εισακτέων, που ενδεχομένως να οδηγήσει σε μαρασμό ορισμένα Τμήματα που ίσως μείνουν χωρίς εισακτέους. Από την άλλη, η θετική άποψη είναι ότι θα φτάνουν στην τριτοβάθμια εκπαίδευση μόνοι όσοι και όσες αποδεικνύονται πραγματικά ικανοί. Αυτοί θα πετυχαίνουν στις σχολές που θέλουν, χωρίς να χρειάζεται να μεταγράφονται αργότερα ή απλά να μην ολοκληρώνουν τις σπουδές τους. Δεν είναι εύκολο να ζυγίσεις τα δύο, αλλά θα έλεγα οι επιπτώσεις αυτών των αλλαγών θα γίνουν σύντομα εμφανείς στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Από ακαδημαϊκή άποψη, όμως, θα προσπαθούσα και σε αυτό το ζήτημα να δω προοπτικές και όχι προβλήματα μόνο.
• Πρέπει να υπάρχει στα πανεπιστήμια το λεγόμενο αυτοδιοίκητο ή είναι πολύ νωρίς ακόμη για κάτι τέτοιο στην Ελλάδα;
Το αυτοδιοίκητο του Πανεπιστημίου είναι συνταγματικά θεσπισμένο: Στο άρθρο 16, παράγραφος 5, του ισχύοντος Συντάγματος της Ελλάδας, ορίζεται ρητά ότι:
«Η ανώτατη εκπαίδευση στην Ελλάδα παρέχεται αποκλειστικά από πρόσωπα δημοσίου δικαίου με πλήρη αυτοδιοίκηση».
Η έννοια του αυτοδιοίκητου στα Πανεπιστήμια είναι πολύ σχετική, εφόσον και πριν από την παρούσα κατάσταση, υπήρχαν πολλοί τρόποι να ακούγονται εξω-πανεπιστημιακές φωνές στην άσκηση διοίκησης (φοιτητικές νεολαίες, οργανώσεις διδασκόντων). Από το 2011, με την εφαρμογή του νόμου 4009, άτομα που δεν έχουν σχέση με το Πανεπιστήμιο μπορούσαν να ασχοληθούν με τη διοίκησή του. Παρόλο που στο κεφάλαιο Α΄, άρθρο 1, παρ. 1 «Διάρθρωση της ανώτατης Εκπαίδευσης – Νομική μορφή των Α.Ε.Ι», δηλώνεται ότι «τα Α.Ε.Ι. είναι νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου πλήρως αυτοδιοικούμενα», η πανεπιστημιακή κοινότητα έχει διχαστεί.
Ο ίδιος νόμος θέσπισε και τα Συμβούλια διοίκησης που τόσο δίχασαν την πανεπιστημιακή κοινότητα. Δόθηκε ουσιαστικά δυνατότητα να ασκείται διοίκηση κατά το ήμισυ από εξωπανεπιστημιακούς. Επίσης, καταργήθηκαν τα Πρυτανικά Συμβούλια, παρόλο που ήταν εκλεγμένα θεσμικά όργανα. Δεν είναι ελληνικό φαινόμενο αυτό. Ακόμη και στα παραδοσιακά μεγάλα ιδρύματα της Αγγλίας το ίδιο συνέβη. Τα Πανεπιστήμια κλήθηκαν κάποια στιγμή να λειτουργήσουν με όρους παραγωγικότητας και απόδοσης και θεωρητικά κάποια στελέχη εκτός Πανεπιστημιακής κοινότητας θα έφερναν αυτή τη νέα διάσταση.
Το ερώτημα πρέπει να είναι αντίστροφο. Μήπως είναι νωρίς για το μη αυτοδιοίκητο των Πανεπιστημίων στην Ελλάδα; Σίγουρα θα περάσει καιρός για να το απαντήσουμε και ακόμη περισσότερος προτού η απάντηση αυτή δοθεί ομόφωνα από την Πανεπιστημιακή κοινότητα.
• Θεωρείτε πως με την πολιτική που εφαρμόζεται από την κυβέρνηση έχει ενδυναμωθεί η λειτουργία των ΑΕΙ ή εξαιτίας της μείωσης των χρηματοδοτήσεων δημιουργούνται προβλήματα;
Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι δημιουργούνται προβλήματα. Η μείωση της χρηματοδότησης στα ΑΕΙ δημιουργεί εγγενή προβλήματα, αλλά και δυσκολίες που με αφετηρία κοινωνικές και οικονομικές παραμέτρους έχουν αντίκτυπο στην ομαλή λειτουργία των Πανεπιστημιακών Ιδρυμάτων. Η αδυναμία προκήρυξης νέων θέσεων διδασκαλίας, ώστε να καλύπτεται πλήρως ο οδηγός σπουδών κάθε τμήματος είναι το προφανές πρόβλημα. Η συνταξιοδότηση καθηγητών δεν εξισορροπείται από νέες προσλήψεις. Οι διορισμοί ήδη εκλεγμένων συναδέλφων που καθυστερούν λόγω έλλειψης πόρων, η αδυναμία ανανέωσης βιβλιοθηκών (νέοι τόμοι, συνδρομή σε επιστημονικά περιοδικά) αποτελούν τροχοπέδη στην ομαλή λειτουργία του Πανεπιστημίου. Η Σύγκλητος του Πανεπιστημίου μας συζήτησε ήδη διάφορα σενάρια δυνατότητας πρόσληψης έκτακτου εκπαιδευτικού προσωπικού. Εκκρεμούν, όμως, αρκετά διαδικαστικά θέματα ακόμη, όπως πρόσφατα επεσήμανε και ο Πρύτανης κ. Γκρίτζαλης (π.χ. έκδοση Κοινής Υπουργικής Απόφασης για το ύψος της αμοιβής τους, Πράξη Υπουργικού Συμβουλίου για προσλήψεις προσωπικού με σχέση εργασίας ΙΔΟΧ, διευκρινίσεις περί του εργασιακού καθεστώτος του προσωπικού αυτού κ.λπ.).
Σε κοινωνικό επίπεδο, προβλήματα που ήδη ανέφερα σχετίζονται με την υποχρηματοδότηση του Πανεπιστημίου: ελλιπής σίτιση και στέγαση, οδηγούν σε μαρασμό τα περιφερειακά Πανεπιστήμια και δυσχεραίνουν τα Πανεπιστήμια υποδοχής.Οφείλει, βέβαια και το Πανεπιστήμιο να αναζητήσει λύσεις εκτός Πολιτείας. Περισσότερα προγράμματα, καλύτερη απορρόφηση των προγραμμάτων (αν και σε αυτόν τον τομέα το Πανεπιστήμιο Αιγαίου έχει δείξει υψηλά ποσοστά απορροφητικότητας τέτοιων προγραμμάτων), προσέλκυση επενδυτών και δωρητών, αύξηση των εκπαιδευτικών προγραμμάτων που θα φέρουν νέους πόρους (μεταπτυχιακά, προπτυχιακά ξενόγλωσσα με δίδακτρα, εξ’ αποστάσεως εκπαίδευση, θερινά σχολεία) και αύξηση και αξιοποίηση της περιουσίας του Πανεπιστημίου.
• Ποια είναι η άποψή σας για την αξιολόγηση που έχει δημιουργήσει θέμα και στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου. Συμφωνείτε με την απόφαση που έχει ληφθεί για προσφυγή στη δικαιοσύνη;
Η έννοια της αξιολόγησης δεν είναι διόλου κακή. Η αξιολόγηση τόσο του διδακτικού προσωπικού, από τη διοίκηση και τους φοιτητές, όσο και του διοικητικού προσωπικού, είναι συνηθισμένο φαινόμενο στο εξωτερικό. Όταν όμως τίθεται πλαφόν στον αριθμό συγκεκριμένων βαθμολογιών που ο αξιολογητής έχει στη διάθεσή του, τόσο αναμενόμενα δημιουργούνται προβλήματα. Η προσφυγή έχει ακριβώς αυτήν την έννοια. Δεν αντιτίθεται στην έννοια του μέτρου, αλλά στις παραμέτρους εκείνες που το καθιστούν ενδεχομένως άδικο ή προβληματικό.
