• Εριξαν άπλετο φως στην ιστορία αγροτικών χωριών της Ρόδου και έφεραν στο φως πλούσια στοιχεία • Οι συνθήκες και ο σκοπός της δημιουργίας των αγροτικών οικισμών Campochiaro, San Benedetto, San Marco και Peveragno
Με το σύνθημα «Η Ιστορία μας ενώνει – La storia ci unisce» μαθήτριες και μαθητές των εκπαιδευτηρίων «ΡΟΔΙΩΝ ΠΑΙΔΕΙΑ» και του ιταλικού σχολείου Liceo Classico e Linguistico Romagnosi από την Πάρμα της Ιταλίας, εκπόνησαν από κοινού ένα project που φωτίζει μια πλευρά της ιστορίας της Ρόδου η οποία δεν είναι ευρύτερα γνωστή στις νεότερες γενιές και αφορά στον ιστορικό ρόλο των τεσσάρων αγροτικών οικισμών στην εξυπηρέτηση της αποικιοκρατικής ιταλικής πολιτικής.
16 παιδιά Λυκείου από την Πάρμα με τους καθηγητές τους φιλοξενήθηκαν στο χρονικό διάστημα από τις 11 Απριλίου μέχρι τις 17 Απριλίου στο νησί μας από τα Εκπαιδευτήρια «ΡΟΔΙΩΝ ΠΑΙΔΕΙΑ». Κατά τη διάρκεια της επίσκεψής τους μάλιστα παρακολούθησαν μαθήματα Ελληνικής Γλώσσας, Αρχαίων Ελληνικών και Ιστορίας.
Οι μαθητές παρουσίασαν σε ευρύ κοινό την εργασία που εκπόνησαν με τα παιδιά του «ΡΟΔΙΩΝ ΠΑΙΔΕΙΑ» στο πλαίσιο της «Ανοιχτής ημέρας Επιστήμης και Τέχνης» που πραγματοποιήθηκε την Κυριακή 14 Απριλίου στις εγκαταστάσεις των Εκπαιδευτηρίων, όπως προέκυψε από την επίσκεψή τους στα ιταλικά χωριά καθώς και άλλα ιστορικής σημασίας μνημεία του νησιού μας.
Την επιμέλεια του πολύ ενδιαφέροντος project εκ μέρους των Εκπαιδευτηρίων «ΡΟΔΙΩΝ ΠΑΙΔΕΙΑ» είχαν οι φιλόλογοι Μαρία Μεντή και Νίκος Αντωνούρης, ενώ στην ερευνητική ομάδα συμμετείχαν οι μαθητές: Ηλίας Γιακουμάρος, Κατερίνα Ιακωβίδη, Ιάκωβος Ιακωβίδης, Ολγα Καλογεροπούλου, Σεβηκαίτη Παπαδοπούλου, Κατερίνα Παπαθεοδωράκη, Ανθούλα Πομπού και Μαριλίνα Τόλιου.
Εκ μέρους του ιταλικού σχολείου Liceo Classico e Linguistico Romagnosi την επιμέλεια είχαν οι εκπαιδευτικοί Lucia Coletta, Marina Savi. Katia Carbonara, ενώ στην ερευνητική ομάδα συμμετείχαν οι μαθητές: Irene Arneodor, Elisa Barbarossa, Maria – Luisanna Bergonzi, Valentina Biagiotti, Michela Bossi, Sofia Brusco, Giuseppe Cimino, Elena Cirilo, Aurora Cogotti, lacopo Depietri, Giulia Gastaldi, Sara Panato, Guido Riccardi, Eleonora Squarcia και Anna Vecchi.
Το project αποτυπώνεται στο άρθρο που επιμελήθηκε η μαθήτρια της Γ’ Γυμνασίου των Εκπαιδευτηρίων «Ροδίων Παιδεία», Ανθούλα-Μιχαέλα Πομπού:
Η Ιστορία των Αγροτικών Χωριών της Ρόδου
Η συνεργασία του Ομίλου Ερευνητικής Ιστορίας των Εκπαιδευτηρίων «ΡΟΔΙΩΝ ΠΑΙΔΕΙΑ» με το ιταλικό σχολείο Liceo Classico e Linguistico Romagnosi από την Πάρμα πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο του προγράμματος Erasmus+ και είχε ως στόχο την ανάδειξη της αξίας της διαπολιτισμικής ανταλλαγής. Τα δύο σχολεία μελέτησαν από κοινού τα χαρακτηριστικά της περιόδου της Ιταλοκρατίας στη Ρόδο και συγκεκριμένα τις συνθήκες και τους σκοπούς της δημιουργίας τεσσάρων αγροτικών οικισμών, του Campochiaro, του San Benedetto, του San Marco και του Peveragno.
Τα αποτελέσματα των ερευνών των δύο σχολείων παρουσιάστηκαν στο Μαθητικό Συνέδριο που πραγματοποιήθηκε στα Εκπαιδευτήρια, τη Δευτέρα, 15.4.2024.
Η μελέτη και έρευνα πτυχών της τοπικής ιστορίας μάς έδωσε την πολύτιμη ευκαιρία να ανακαλύψουμε την άγνωστη ομορφιά περιοχών του νησιού μας και να εκτιμήσουμε τον ιστορικό ρόλο των τεσσάρων αγροτικών οικισμών στην εξυπηρέτηση της αποικιοκρατικής ιταλικής πολιτικής. Η συνεργασία των δύο σχολείων φέρνει στο προσκήνιο την αξία της πολιτιστικής κληρονομιάς και του διαπολιτισμικού εγγραμματισμού. Καθώς ανακαλύπτουμε και εξερευνούμε κομμάτια της τοπικής μας ιστορίας, προβληματιζόμαστε γόνιμα για την ανάγκη ανάδειξης αυτών των περιοχών, με τρόπο που θα καλλιεργείται στις τωρινές αλλά και στις μελλοντικές γενιές ο σεβασμός προς την παράδοση και τον πολιτισμό μας.
Η ιταλική ομάδα των 3 εκπαιδευτικών και των 15 μαθητών αποκόμισε την καλύτερη εικόνα για τον τρόπο λειτουργίας του σχολείου μας και τη ζεστή φιλοξενία μας. Παράλληλα, εξέφρασε τις θερμότατες ευχαριστίες της για τη διάδραση που χάρηκε με τα παιδιά του Ιστορικού μας Ομίλου σε ιστορικές και αρχαιολογικές ξεναγήσεις. Ευχαριστούμε από καρδιάς την κ. Δέσποινα Αργύρα για την προθυμία της να αναλάβει τον ρόλο της ξενάγησης των φιλοξενούμενών μας. Τα θεμέλια μιας αποδοτικής συνεργασίας του σχολείου μας και του κλασικού Λυκείου Romagnosi έχουν ήδη τεθεί.
Από τον Μάιο του 1912, τα νησιά της Δωδεκανήσου πέρασαν στην ιταλική κυριαρχία, ως αποτέλεσμα του δεύτερου Ιταλοτουρκικού πολέμου. Οι Έλληνες υποδέχτηκαν τους κατακτητές με δάκρυα χαράς, καθώς οι Ιταλοί τούς υποσχέθηκαν μια μορφή αυτονομίας των νησιών. Και ενώ τα πρώτα χρόνια οι Ιταλοί δεν δημιούργησαν ιταλικά χωριά στη Ρόδο, στη συνέχεια ξεκίνησε εκτεταμένη προσπάθεια αποικισμού. Στις δεκαετίες του ’20 και του ’30, η φιλοδοξία των κατακτητών κατάφερε να πραγματοποιηθεί, με αποτέλεσμα τη δημιουργία τεσσάρων πειραματικών αγροτικών αποικιών ονόματι Campochiaro, San Benedetto, San Marco και Peveragno. Με αυτά τα τέσσερα αγροτικά χωριά, ασχολήθηκε φέτος ο όμιλος Ερευνητικής Ιστορίας των Εκπαιδευτηρίων «Ροδίων Παιδεία» σε συνεργασία με τις μαθήτριες και τους μαθητές του ιταλικού σχολείου Liceo Classico e Linguistico Romagnosi από την Πάρμα της Ιταλίας, στο πλαίσιο του προγράμματος Erasmus+.
Το Campochiaro, ιδρύθηκε το 1935 μεταξύ των κορυφών Ψίνθος και Φουντουκλί. Το χωριό αυτό σχεδιάστηκε, για να είναι αυτάρκες και ήταν εξοπλισμένο με όλες τις απαραίτητες υποδομές για την καθημερινή ζωή της δεκαετίας του 1930. Το Campochiaro ήταν μια μικρογραφία των δασικών χωριών των Άλπεων, με εντυπωσιακά κτήρια χτισμένα στην αρχιτεκτονική μορφή του ορθολογισμού. Για την ακρίβεια, ήταν ένα δασικό χωριό στο οποίο αναπτύχθηκε και εκτεταμένο πρόγραμμα αναδάσωσης, με στόχο την προστασία του εδάφους που είχε παραμεληθεί από την οθωμανική διοίκηση.
Το Campochiaro χτίστηκε σε μια πολύ στρατηγική τοποθεσία, καθ’ οδόν για τα δύο πολυτελή ξενοδοχεία που βρίσκονται στο δάσος του Προφήτη Ηλία – το «Έλαφος» και το «Ελαφίνα». Κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου, έγινε μια σημαντική στρατιωτική βάση με περίπου 20.000 στρατιώτες. Όλες οι δομές και τα κτήρια που περιείχε το χωριό προσαρμόστηκαν στις ανάγκες των στρατιωτών και ένα κτήριο χρησιμοποιήθηκε ως στρατιωτική φυλακή. Όμως, το 1943, οι Ιταλοί παραδόθηκαν στους Γερμανούς και έτσι αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τη Ρόδο. Η τελευταία οικογένεια έφυγε το 1947, όταν το νησί επανενώθηκε με την πατρίδα.
Στη συνέχεια, το χωριό που αρχικά ονομάστηκε Savona, ιδρύθηκε το 1938 με κυβερνητικό διάταγμα ως Δήμος «San Benedetto», 25 χιλιόμετρα μακριά από το κέντρο της Ρόδου. Στόχος του οικισμού ήταν ο έλεγχος της περιοχής, επιφέροντας έτσι την οικονομική εξόντωση των ντόπιων κατοίκων. Τα πρώτα σχέδια για τα κτήρια έγιναν το 1936, με 50 κατασκευασμένες αγροικίες εξοπλισμένες με τις κατάλληλες υποδομές. Το 1938, η συνολική καλλιεργήσιμη έκταση φτάνει τα 900 στρέμματα, εκ των οποίων τα 300 περίπου καταλαμβάνουν αμπελώνες. Τα κτήματα που απαλλοτριώθηκαν, ανήκαν στους κατοίκους των χωριών Αφάντου και Αρχάγγελος. Σήμερα, ο κεντρικός πυρήνας του συγκροτήματος διατηρείται σε αρκετά καλή κατάσταση και το San Benedetto λειτουργεί ως κέντρο φυσικής και ψυχικής αποκατάστασης που ανήκει στον Δήμο.
Έπειτα, το 1935 ιδρύθηκε ο αγροτικός οργανισμός «San Marco», με σκοπό την αξιοποίηση της περιοχής από Ιταλούς αγρότες της περιοχής «Romagna», κοντά στο χωριό Κατταβιά. Στην περιοχή, λειτουργούσε αγροτική φυλακή, με την ονομασία« Colonia Penale «Agricola», όπου οι κρατούμενοι εργάζονταν για τη μετατροπή της γης σε καλλιεργήσιμα αγροκτήματα, στα οποία είχαν σκοπό να εγκατασταθούν οικογένειες αποίκων. Αν και ήταν το μικρότερο από τα τέσσερα χωριά, με μικρό αριθμό κατοίκων, ανέγειρε τυπικές αγροτικές κατοικίες με δυνατότητα φιλοξενίας 45-50 οικογενειών. Σήμερα, ο οικισμός «San Marco» είναι εγκαταλελειμμένος, αλλά εξακολουθούν να υπάρχουν κατοικίες και πραγματοποιούνται προσπάθειες αποκατάστασης.
Τέλος, το χωριό «Peveragno Rodio», πήρε αυτή την ονομασία προς τιμήν του διοικητή των κατεχομένων ιταλικών νήσων του Αιγαίου, Mario Lago. Το χωριό Κάτω Καλαμώνας μαζί με το γειτονικό χωριό Άνω Καλαμώνας, αποτελούσαν τον οικισμό «Peveragno» που δημιουργήθηκε από τους Ιταλούς το 1931, μετά από την αγορά της περιοχής από την ιταλική εταιρία «Società Agricola Frutticoltura». Στόχος της αγοράς ήταν η δημιουργία ενός αγροτικού οικισμού, με οικογένειες από την Ιταλία. Ο οικισμός ήταν σύγχρονος και είχε όλες τις δημόσιες υπηρεσίες. Όμως, μετά την απελευθέρωση, το 1948, το χωριό εγκαταλείφθηκε, η περιοχή πήρε ξανά το αρχικό της όνομα, Κάτω Καλαμώνας, και τα χωριά μοιράστηκαν στους Έλληνες καλλιεργητές.
Ο Όμιλος Ερευνητικής Ιστορίας μέσα από την έρευνα και τη μελέτη θεμάτων τοπικής ιστορίας, ανακάλυψε για άλλη μια φορά την κρυμμένη ομορφιά του νησιού. Με αφορμή αυτές τις τέσσερις αγροτικές περιοχές, τα παιδιά είχαν την ευκαιρία να συνεργαστούν με το ιταλικό σχολείο Likeo Classico Gian Domenico Romagnosi από την Πάρμα της Ιταλίας, στο πλαίσιο του προγράμματος Erasmus+. To συμπέρασμα των παιδιών από τη μελέτη τους ήταν πως αυτοί οι αγροτικοί οικισμοί απαιτούν προστασία και ένα μελετημένο σχέδιο ανάδειξης, για να ενσωματωθούν ορθά στο νησιωτικό τοπίο και να διατηρηθούν στο πλαίσιο των σύγχρονων δεδομένων.
